Gospodarstwo domowe

Gospodarstwo domowe w polskiej literaturze ekonomicznej nie jest jednoznacznie sprecyzowane. Często identyfikowane jest z takimi określeniami jak: gospodarstwo rodzinne lub konsumencie oraz rodzina. Z tego względu, dokładne sprecyzowanie oraz określenie terminu gospodarstwa domowego wymaga odnalezienia należytego kryterium, które umożliwiłoby wyodrębnienie go z podobnych pojęć. Najczęściej gospodarstwo domowe określone jest jako zasadnicza jednostka w dziedzinie konsumpcji, której najważniejszym celem jest zaspokojenie wspólnych oraz jednostkowych potrzeb konsumpcyjnych.

W literaturze przedmiotu gospodarstwo domowe definiowane jest jako mikrojednostka gospodarująca, która wytwarza zysk, przeprowadza podział na cele, wytwarza dobra, gromadzi zapasy oraz świadczy usługi.

W literaturze ekonomicznej pojęcie gospodarstwo domowe coraz częściej określane jest jako podmiot gospodarujący wyróżniony w sensie ekonomicznym na fundamencie własności osobistej i podejmujący postanowienie dotyczące konsumpcji w odniesieniu do własnych preferencji i istniejących ograniczeń, np. dochód, cena. Fundamentem rozwoju gospodarstw domowych są postanowienia odnoszące się do poziomu oraz kierunku kształcenia, miejsc zatrudnienia, wyboru pracy oraz sposoby wydatkowania pieniędzy. Każde takie gospodarstwo dąży do wydatkowania swoich zasobów, aby zgodnie z upodobaniami osiągnąć najlepszą i największą użyteczność z nabytych usług oraz dóbr, a podczas podejmowania decyzji zwracać uwagę na czynniki subiektywne, jak i obiektywne. Skutkiem podjętych decyzji przez gospodarstwo domowe jest zarówno określenie wielkości popytu na daną usługę oraz dobra, jak i rozmiary oraz struktura podaży.

TL;DR

Gospodarstwo domowe w literaturze ekonomicznej jest definiowane jako jednostka konsumpcji, która wytwarza zysk, przeprowadza podział na cele i świadczy usługi. Składa się z członków o różnych cechach społeczno-demograficzno-zawodowych. Gospodarstwa domowe są podmiotami gospodarczymi, które mają funkcje konsumpcyjne i produkcyjne. Działają w sektorze gospodarstw domowych, który obejmuje gospodarstwa prywatne i zbiorowe. Sektor ten został podzielony na podsektory, takie jak rolnicy indywidualni, przedsiębiorcy indywidualni i osoby prawne.

Gospodarstwo domowe posiada 3 podstawowe wymiary

• podmiotowy - gospodarstwo domowe współtworzą członkowie z typowymi cechami społeczno-demograficzno-zawodowymi m.in. wiek, płeć, wykształcenie, działalność zawodowa, które podkreślają niezbędne do zaspokojenia potrzeby konsumpcyjne danych członków gospodarstwa domowego
• przedmiotowy - gospodarstwo domowe jest fundamentem ekonomicznej jednostki bądź grupy osób, które tworzą takie środki, które umożliwiają bieżące zaspokojenie potrzeb, takich jak: zasoby pieniężne, dochody, mieszkanie z całym wyposażeniem
• funkcjonalny - gospodarstwo domowe jest zbiorem czynności składających się na jego funkcję, a jego funkcjonowanie dotyczy podejmowania czynności zarówno w obszarze gospodarstwa jak i w bezpośrednim zaspokojeniu potrzeb wspólnych oraz indywidualnych członków gospodarstwa

Ludzie są uczestnikami procesów gospodarczych takich jak: produkcja, podział, wymiana oraz konsumpcja. Tworzą oni w ten sposób podmioty gospodarcze, między którymi występują różne powiązania.

Do podstawowych podmiotów gospodarczych należą: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe oraz państwo. Sektor gospodarstw domowych, definiuje się jako jednostki gospodarujące, których celem jest zaspokojenie wspólnych oraz osobistych potrzeb ich członków. Pełnią funkcje konsumpcyjne, jak i produkcyjne.

Obecne systemy ekonomiczne mają charakter zmonetaryzowany, zatem podmioty sfery realnej, między innymi gospodarstwa domowe, prowadzą gospodarkę finansową. Oznacza to, że kumulują i wydają środki pieniężne a także lokują ich nadwyżki, zaciągają pożyczki lub w inny sposób gromadzą potrzebne fundusze. Do analizy ich finansów korzysta się ze źródeł rachunków narodowych, gdzie do sektora gospodarstw domowych zalicza się gospodarstwa prywatne i zbiorowe.

Gospodarstwo prywatne to zespół osób mieszkających razem wspólnie utrzymujących się lub pojedyncza osoba utrzymująca się samodzielnie. Utrzymywaniem się określamy łączenie w części lub całości dochodów, wydatków i majątku. Przynależność do danego gospodarstwa determinuje wspólne zamieszkanie, zarządzanie dochodami i majątkiem, a także decydowanie o wydatkach.

Zgodnie z ustaleniami Europejskiego Systemu Rachunków Narodowych gospodarstwa domowe, jako sektor instytucjonalny, są uczestnikami rynku dóbr konsumpcyjnych jak i produkcyjnych. Zatem gospodarstwa domowe będące jedynie konsumentami jak i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (zakłady prowadzące działalność gospodarczą, mniemające osobowości prawnej, niesklasyfikowane jako przedsiębiorstwo) zaliczane są do sektora gospodarstw domowych.

Sektory gospodarstw domowych

Wyodrębniono podsektory. Początkowo sektor podzielony był na podstawie źródeł dochodów gospodarstw domowych jednak zasady klasyfikacji sektorowej podmiotów zostały zmodyfikowane wraz z wdrożeniem Standardów Europejskiego Banku Centralnego. Zgodnie z wymogami ESA95 (European System of Accounts 1995) sektor gospodarstw domowych został podzielony na następujące podsektory:

• rolnicy indywidualni - osoby fizyczne, których głównym źródłem dochodów jest produkcja rolnicza, a ich działalność nie jest zarejestrowana w formie przedsiębiorstwa, spółki, spółdzielni ani grup producenckich
• przedsiębiorcy indywidualni - osoby fizyczne prowadzące działalność na własny rachunek, zatrudniające do 9 osób, którym bank sprawozdający świadczy usługi związane z ich działalnością
• osoby prawne - osoby fizyczne, z wyjątkiem osób prowadzących działalność gospodarczą, zakwalifikowanych do grupy przedsiębiorców indywidualnych lub rolników indywidualnych.

Gospodarstwo domowe — artykuły polecane

Gospodarka nieruchomościami — Gospodarka rynkowa — Płatności transferowe — Organizacja pozarządowa — Usługa — Zasób — Ekonomia społeczna — Konsumpcja — Proces gospodarowania

Bibliografia

• Czechowska I.D. (2013), Oszczędności gospodarstw domowych w Polsce w okresie kryzysu, Zarządzanie i Finanse, Tom 2, s. 57-71
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Pollok A., Wałęga G. (2010), Wybór międzynarodowego gospodarstwa domowego w warunkach istnienia rynku kredytowego. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Zeszyty naukowe nr 8
• Rytlewska G. (2005), Bankowość detaliczna. Potrzeby, szanse i zagrożenia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Styś S. (2012), Gospodarstwo domowe w kontekście uwarunkowań systemowych, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu, nr 31
• Światowy G. (2012), Gospodarstwo domowe jako kreator przemian społecznych i gospodarczych, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Konsumpcja i rozwój, nr 2
• Zalega T. (2007), Gospodarstwo domowe jako podmiot konsumpcji, Studia i Materiały, (1)
• ŻŻXXXX Jaciow M. (2012), Konsument-gospodarstwo domowe-rynek, Marketing i Rynek, Tom 19, s. 37-40

Autor: Małgorzata Pstuś Monika Janiczak