Diagram Pareto

Diagram Pareto-Lorenza to diagram, który zakłada, że w każdym systemie jest tylko mała liczba czynników, które mają największy wpływ na jego całość, a wpływ reszty czynników jest mniejszy. Nazywany jest również metodą ABC lub prawem 20-80. Zasada Pareto umożliwia znalezienie 20% przyczyn przynoszących 80% strat. Pokazuje, że występowanie większości typów zdarzeń można zaobserwować w małym zaledwie fragmencie możliwych okoliczności. Zasada ta sprawdza się w wielu dziedzinach życia, np.:

• 80% sprzedaży generuje 20% klientów,
• 80% braków jest skutkiem 20% przyczyn,
• 20% informacji warunkuje 80% decyzji,
• 20% firm giełdowych to 80% wartości wszystkich akcji na parkiecie.

Uproszczając - niewielka ilość osób lub przyczyn odpowiada za większość występujących zjawisk. Zlikwidowanie tych 20% znacząco poprawia końcowy wynik, proces, sytuacje. Równocześnie ich identyfikacja pozwala ominąć zwalczanie przyczyn mało istotnych, ponieważ zasada Pareto opiera się o analizę nierównego rozkładu czynników decyzyjnych.

Analiza Pareto nadaje się do uporządkowania i przeanalizowania wcześniej zebranych danych. Stosuje się ją kiedy naszym celem jest przeciwdziałanie:

1. Zjawiskom negatywnym o największej częstotliwości występowania.
2. Zjawiskom przysparzającym największych kosztów.

Diagram Pareto jest narzędziem umożliwiającym hierarchizacje czynników wpływających na badane zjawisko. Jest on graficznym obrazem, pokazującym zarówno względny, jak i bezwzględny rozkład rodzajów błędów, problemów lub ich przyczyn. Pozwala on przedstawić dane na wykresie kolumnowym z uwydatnieniem elementów dających największy wkład do problemu.

TL;DR

Diagram Pareto-Lorenza, znany również jako metoda ABC lub prawo 20-80, zakłada, że w każdym systemie tylko niewielka liczba czynników ma największy wpływ na całość. Zasada Pareto mówi, że 20% przyczyn odpowiada za 80% skutków. Diagram Pareto pozwala hierarchizować czynniki wpływające na badane zjawisko. Analiza Pareto jest przydatna do identyfikowania i przeciwdziałania negatywnym zjawiskom o największej częstotliwości występowania lub przynoszącym największe koszty. Diagram Pareto można tworzyć, zbierając dane o badanym zjawisku, uporządkowując przyczyny według częstotliwości występowania i przedstawiając je na wykresie kolumnowym. Analiza Pareto jest również podstawą dla analizy ABC, która pozwala sklasyfikować asortyment zgodnie z zasadami sterowania zakupami.

Historia reguły Pareto

Nazwa tej zasady pochodzi od nazwiska włoskiego socjologa i ekonomisty Vilfredo Pareto (15 VII 1848-19 VIII 1923). Analizował on dane statystyczne o dochodach ludności we Włoszech w 1897 roku. Na tej podstawie stwierdził, że 80% majątku we Włoszech jest w posiadaniu 20% mieszkańców kraju. W szerszym kontekście, nazwy "zasada Pareto" użył po raz pierwszy Joseph Juran w 1941 roku. W swoich badaniach nad poprawą jakości i usprawnianiem produkcji sformułował on tę zasadę jako "vital few (20%) and trivial many (80%)". Obecnie wykorzystanie zasady Pareto jest powszechne, np. w usprawnianiu efektywności przedsiębiorstw. Polega przykładowo na zebraniu danych o systemie (procesie, przedsiębiorstwie, produkcie) i wyłonieniu kluczowych czynników wpływających na efektywność systemu.

Rys. 1. Diagram rozkładu Paretto

Tworzenie diagramu

1. Zebranie danych o badanym zjawisku, problemie - np. burza mózgów.

Zdarzenia wywołujące przerwy w produkcji

Przyczyny występowania przerw	Liczba wystąpień
Brak przeszkolenia pracowników	12
Awaria maszyn	2
Pośpiech	5
Nieuwaga	15
Wady materiału	3

2. Uporządkowanie przyczyn problemu według częstotliwości występowania.

Błąd	Częstotliwość
Nieuwaga	15
Brak przeszkolenia pracowników	12
Pośpiech	5
Wady materiału	3
Awaria maszyn	2
Razem	37

3. Przedstawienie skumulowanych wartości na wykresie kolumnowym (np. wartości procentowe).

• Oznaczyć na osi pionowej (Y) wartości (ilości) przyczyn oraz udziały procentowe.
• Oznaczyć na osi poziomej (X) przyczyny od największej do najmniejszej wartości idąc od lewej do prawej.(porządek malejący)
• Narysować wykresy słupkowe dla każdej przyczyny - tzw. wykres Pareto.

4. Można dodać linię pokazującą skumulowany procentowy udział wynikający z dodawania kolejnych kategorii. Ułatwia to znalezienie kategorii mających 80% wkład do problemu.

5. Oznaczyć punkty odpowiadające wartościom skumulowanym i połączyć je linią - tzw. krzywa Lorenza.

Przeanalizować otrzymany wykres, sformułować wnioski dotyczące poprawy badanego zjawiska, w miarę potrzeby wprowadzić działania korygujące.

Analiza Paretto a analiza ABC

Dzięki Regule Pareto powstała analiza ABC, jedna z odmian reguły, która pozwala sklasyfikować asortyment, posługując się różnymi zasadami sterowania zakupami.

Analiza ta sprowadza się do podziału na określone grupy asortymentowe. Pierwsza grupa to towary, które stanowią 20% całości asortymentu, ale generują 80% sprzedaży. Druga grupa to towary stanowiące 50% całego asortymentu, które generują 15% sprzedaży. Trzecia grupa natomiast, to towary stanowiące 30% całości asortymentu generujące jednak tylko 5% sprzedaży.

Analiza ABC, czy też diagram Pareto mają szerokie zastosowanie w kwestiach zarządzania przedsiębiorstwem, takich jak np.:

1. Kontrola zużycia materiałów - analiza zużycia materiałów w ciągu roku.
2. Sterowanie procesami - w organizacji, która podejmuje się wielu zleceń, analiza ABC pokazuje, że wystarczy kontrola tylko kilku z nich, by zapewnić kontrolę większości zadań.
3. Zarządzanie jakością - podczas przyporządkowania przyczyn wadliwości.
4. Obsługa eksploatacyjna - obliczenie czasu straconego z powodu awarii maszyn i urządzeń wskutek określonych przyczyn często ułatwia planowanie programu obsługi eksploatacyjnej.
5. Redukcja różnorodności - może dotyczyć różnorodności oferowanego asortymentu wyrobów lub usług, analiza Pareto może być przeprowadzona według dochodów lub udziału we wpływach ze sprzedaży.

Patrz także:

• Joseph Juran
• Six sigma

Diagram Pareto — artykuły polecane

ABC — Niezgodność — Statystyczne sterowanie procesem — Analiza FMEA — Kontrola jakości — Próbkowanie — Utrzymanie ruchu — Modelowanie procesów — TCO

Bibliografia

• Ahmed, M., & Ahmad, N. (2011). An application of Pareto analysis and cause-and-effect diagram (CED) for minimizing rejection of raw materials in lamp production process. Management Science and Engineering, 5(3), 87-95
• Bagiński J. (1993), Zarządzanie jakością totalną (TQM), Bellona, Warszawa
• Ciecieląg C., Ligus M. (2014) Analiza Pareto a zmiany klimatu: gospodarstwa domowe jako kluczowy potencjał redukcji szkodliwych emisji, z. nr 3
• Dahlgaard J., Kristesen K., Kanji G. (2001), Podstawy zarządzania jakością, PWN, Warszawa
• Jazon A. (2002), Doskonalenie zarządzania jakością, Bydgoszcz
• Łańcucki J. (red.) (2006), Podstawy kompleksowego zarządzania jakością TQM, Wydawnictwo AE w Poznaniu, Poznań
• Moothathu, T. S. K. (1985). Sampling distributions of Lorenz curve and Gini index of the Pareto distribution. Sankhyā: The Indian Journal of Statistics, Series B, 247-258
• Pareto, V. (1974). The new theories of economics. Travaux de Sciences Sociales, 132-144
• Prywata M. (2010), Zarządzanie ryzykiem w małych projektach, PARP, Warszawa
• Ziółkowski J., Łada J. (2014), Analiza ABC i XYZ w gospodarowaniu zapasami, Wydawnictwo Społecznej Akademii Nauk, Łódź

Autor: Grzegorz Jarzynka, Tomasz Pająk