Odsetki

Odsetki kapitałowe, zwane również zwykłymi są elementem gospodarki rynkowej, gdzie istotną rolą jest udostępnianie innym podmiotom kapitału własnego na określonych zasadach oraz na określony czas, które są ustalone między stronami. Ich wysokość jest zależna od trzech czynników podstawowych:

• kwoty długu
• stopy procentowej
• czasu korzystania z cudzego kapitału.

Odsetki kapitałowe pełnią kilka funkcji w systemie prawnym, wśród których najważniejszą jest pozostawianie wynagrodzeniem za korzystanie z kapitału cudzego. Udostępnienie podmiotowi drugiemu danej kwoty pieniężnej lub określonych gatunkowo rzeczy na określony czas zostało uhonorowane w sposób odpowiedni, czyli taki, aby obciążenie korzystającego nie było wygórowane, czyli żeby nie stanowiło lichwy. Za lichwę uważa się takie określenie odsetek, które powoduje, że ich wysokość jest nadmierna - przyczynia się to do przysparzania udostępniającemu nieuzasadnionej korzyści w okolicznościach sprawy. Odsetki lichwiarskie są niesprawiedliwe, sprzeczne szczególnie z zasadami moralnymi.

Odsetki to dla banku koszt pozyskania obcych kapitałów lub przychód z udostępnienia przez bank kapitału. Bank uzyskuje dochody odsetkowe netto (marże odsetkową), które są różnicą między odsetkami płaconymi a odsetkami pobieranymi. Wysokość odsetek zależy od stopy procentowej, rozmiaru kapitału oraz czasu jego udostępnienia.

Odsetki to iloczyn stopy procentowej (p), wielkości kapitału (k) oraz czasu (t), podzielony przez iloczyn liczby 100 i liczby dni w roku.

ODSETKI = k x t x p / 100 x liczba dni w roku

Odsetki wynikające z Kodeksu cywilnego

Kodeks cywilny obejmuje dwa rodzaje odsetek:

1. odsetki kapitałowe
2. odsetki za opóźnienie

W obu przypadkach możemy mieć do czynienia zarówno z odsetkami ustawowymi, maksymalnymi, jak i umownymi. Odsetki kapitałowe stanowią wynagrodzenie za korzystanie z kapitału cudzego. Nie wiążą się z opóźnieniem świadczenia, tylko z faktem samego korzystania z kapitału cudzego. Obowiązek ich spłaty wynikać może:

• z ustawy,
• z orzeczenia sądu,
• z czynności prawnej,
• z decyzji innego organu właściwego

Rodzaje

Rozróżnia się trzy rodzaje odsetek ze względu na sposób ich naliczania:

1. Odsetki proste, które oblicza się od podstawy oprocentowanego kapitału po okresie oprocentowania przykładowo kredytu i pobierane po ich naliczeniu (z dołu)
2. Odsetki składane, które doliczane są do kapitału po umownym okresie oprocentowania. Następuje wtedy kapitalizacja odsetek, a w następnym okresie oprocentowania obliczane są odsetki od wyższej podstawy oprocentowania
3. Dyskonto gdzie odsetki obliczane i potrącane są z góry

Naliczanie

W przypadku depozytów odsetki doliczane są po okresie przechowywania, natomiast odsetki od kredytu mogą być spłacane na bieżąco zgodnie z warunkami zawartymi w umowie bądź też doliczane do kredytu w spłacane z zadłużeniem w ratach. Można dokonywać spłaty w malejących ratach lub w równych ratach zawierających spłatę kapitału oraz odsetki. Odsetki bezpośrednio zależą od stóp procentowych, które mogą być stałe lub zmienne. Ustalone jest to umowie kredytowej lub depozytowej. Wysokość stopy procentowej banki uzależniają od stóp ogłaszanych przez NBP. Odsetki naliczane od lokat są korzyścią dla klientów banków, natomiast odsetki od kredytów są dochodem dla banków. Z uwagi na to, że procentowanie lokat jest stosunkowo niskie a kredytów wysokie, lokaty są dla banków źródłem "taniego pieniądza" i mogą one uzyskiwać wyższą marżę odsetkową.

Przypisy

Odsetki — artykuły polecane

Depozyt — Pożyczka hipoteczna — Ubezpieczenie pomostowe — Obligacje — Refinansowanie — Depozyt bankowy — Kredyt hipoteczny — Pożyczka — Umowa kredytu

Bibliografia

• Balwicka-Szczyrba M. (2016). W sprawie kodeksowej regulacji kapitałowych odsetek maksymalnych, Gdańskie Studia Prawnicze, Gdańsk, s. 65-67
• Dobosiewicz Z., Marton-Gadoś K. (2008), Podstawy bankowości z zadaniami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Duda-Piechaczek E. (2007), Analiza i planowanie finansowe, Onepress, Gliwice
• Jaślan W. (2008). Umowy sprzedaży i dostawy - zapłata należności, odsetki, przedawnienia, Gospodarka Materiałowa i Logistyka, tom 4, s. 29-30
• Jaworski W., Zawadzka Z. (red.) (2010), Bankowość: podręcznik akademicki, Poltext, Warszawa
• Paprocki J. (2011). Czy odsetki na rachunku firmowym są przychodem z działalności gospodarczej?, Przegląd Piekarski i Cukierniczy, tom 59, nr 09
• Sławińska E., Szwęch A., Welsyng A., Ziółkowiski G. (2016). Odsetki w transakcjach handlowych, Mazowieckie Centrum Poligrafii - MCP, Warszawa, s. 5-7
• Wachałowska M. (2016). Zadośćuczynienie pieniężne a odsetki w świetle orzecznictwa sądowego i doktryny, Prawo Asekuracyjne, tom 2, s. 47-59

Autor: Małgorzata Pstuś, Sabina Deć