Oszustwo księgowe

Oszustwo księgowe
Polecane artykuły
Strata Ujemna wartość firmy Moment bilansowy Sprawozdanie finansowe - informacja dodatkowa Zysk netto Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego Przepływy pieniężne Konto wynikowe Przychody finansowe

Oszustwo księgowe jest niezgodnym z prawem, planowanym oraz celowym naginaniem informacji, które przedstawiane są w sprawozdaniach finansowych w celu uzyskania korzyści materialnych. Oszustwo obejmuje: wprowadzanie w błąd poprzez manipulowanie, fałszowanie lub zmiany zapisów księgowych lub dokumentów źródłowych, sprzeniewierzenie zasobów majątkowych, zawłaszczenie majątku jednostki, rejestrowanie transakcji, które nie miały miejsca, celowe błędne stosowanie zasad rachunkowości.

Przyczyny

Oszustwa księgowe służą zazwyczaj ukryciu rzeczywistej sytuacji finansowej i majątkowej danego podmiotu przed otoczeniem. Korzystniejszy obraz ma na celu:

• zwabienie inwestorów i pozyskanie funduszy z rynku,
• poprawę płynności aktywów,
• przekonanie partnerów handlowych o swojej pozycji,
• przekonanie kredytodawców o wiarygodności podmiotu.

Techniki przedstawiające firmę w lepszym świetle są stosowane również gdy:

• wynagrodzenie menedżera jest skorelowane z wynikami firmy,
• zarząd ma wygórowane ambicje,
• firma nie potrafi funkcjonować w obliczu globalnej konkurencji.

Obraz gorszy przedstawiany jest w celu:

• wykazania dynamiki wzrostu w przyszłym okresie,
• zaniżenia wartości jednostki po to, by ją wykupić,
• uzasadnienia zwolnień lub nie wypłacania dywidendy.

W przeważającej części przypadków w wyniku fałszowania obraz jednostki staje się korzystniejszy, w mniejszej - gorszy.

Techniki popełniania oszustw księgowych

Jak już pokazano oszustwem księgowym jest łamanie prawa w sposób bezpośredni lub pośredni przez praktyki wykorzystujące luki prawne dotyczące języka rachunkowości. Celem tych praktyk jest wprowadzenie w błąd odbiorców informacji w postaci sprawozdań finansowych. Oszustwa księgowe mogą być dokonywane w ciągu roku gospodarczego jednostki gospodarczej oraz na koniec okresu czyli na dzień bilansowy. W praktyce większość technik oszustw księgowych dotyczy fałszowania kategorii przychodów i kosztów co bezpośrednio wpływa na wynik finansowy jednostki w bieżącym okresie lub okresach kolejnych. W mniejszym zakresie oszustwa odnoszą się bezpośrednio do aktywów i pasywów przedsiębiorstwa. (M. Kutera, 2006, s. 57)

Do głównych technik stosowanych przez przedsiębiorstwa w celu uzyskania pożądanego przez siebie obrazu firmy głównie zaliczamy:

• przedwczesne uznawanie przychodów,
• ujmowanie w księgach fikcyjnych przychodów,
• zwiększenie dochodów jednostki przy pomocy jednorazowych zysków,
• przesunięcie kosztów bieżącego okresu sprawozdawczego w ciężar przyszłych okresów,
• manipulowanie terminami płatności,
• sterowanie odpisami amortyzacyjnymi i nakładami na ulepszenie,
• zaniechanie ujęcia w księgach lub nieujawnianie wszystkich zobowiązań,
• sprzedaż fikcyjną,
• sprzedaże z klauzulą odkupu,
• wykorzystanie cen transferowych,
• rozwiązywanie nieuzasadnionych rezerw,
• przesunięcie bieżącego dochodu do okresów późniejszych,
• ujęcie w księgach bieżącego okresu kosztów, które dotyczą przyszłych okresów,
• brak uwzględnienia normalnego rozmiaru działalności w wycenie zapasów.

Przykłady oszustw księgowych

• Enron:

Przypadek Enronu jest jednym z najgłośniejszych skandali ostatnich lat. Oszukańczy proceder trwał bardzo długo, wymagał zatem ścisłej współpracy zarządu, agencji ratingowych, analityków. Centrala korporacji mieściła się w Huston, stąd określenie "księgowość z Huston" stało się synonimem oszustw. Enron upadł w roku 2001, ponieważ zostały ujawnione oszustwa księgowe, które miały na celu fałszowanie wyników spółki. Zarząd postanowił utworzyć 33 partnerskie przedsiębiorstwa, dzięki czemu można było ukryć powstałe straty-aktywa firmy były sztucznie powiększane. Menedżerowie, tuż przed ogłoszeniem bankructwa, wypłacili 100 mln USD premii i bonusów, które sami sobie przyznali.

• WorldCom:

Była to najlepiej notowana firma na Wall Street. Nieprawidłowości księgowe na skutek oszustw przekroczyły kwotę 10 mld dol. Firma w 2001 przyznała, że zwiększała swoje dochody o 3,85 mld dolarów. Kilka osób wbrew zasadom rachunkowości wykonywało polecenia kierownictwa w zamian za odpowiednie gratyfikacje finansowe. Po ujawnieniu tych informacji akcje firmy spadły do kilku centów. Przez bankructwo Worldcom'u pracę straciło 17 tysięcy ludzi oraz utraciło szanse na składki emerytalne.

• Dynegy

Firma elektryczna z Houston, była bliska bankructwa w 2002 roku. Upadek Enron'u spowodował, że cena akcji Dynegy spadła o 42 procent. Firma przyznała się do dużego błędu w księgowaniu w kontrakcie paliwowym, który obniżał cenę giełdową, aż o 22%.

• Ahold:

W lutym 2003 r. ujawniono, iż renomowany holenderski koncern Ahold manipulował swoimi wynikami finansowymi. W zależnej amerykańskiej spółce Foodservice sztucznie zawyżono przychody o prawie 1 mld dol.

• Parmalat:

W grudniu 2003 r. wyszło na jaw, że największy włoski koncern spożywczy Parmalat fałszował swoje sprawozdania finansowe. Wartość nieistniejących a wykazywanych w sprawozdaniach aktywów sięgnęła od 7 do 10 mld euro. Nieistniejące aktywa i straty ukrywano między innymi przy pomocy różnych spółek zależnych rejestrowanych głównie w "rajach podatkowych".

• Freddie Mac:

Przypadek firmy Freddie Mac wyróżnia się na tle wymienionych przypadków. Firma ta wykazywała w sporządzonych sprawozdaniach finansowych gorszą niż rzeczywista sytuację finansową i majątkową. Przez 20 lat funkcjonowania firma wypracowała sobie wizerunek stabilnego i rentownego podmiotu. W 2003 r. ujawniono, iż firma od kilku lat stosuje różnego rodzaju zabiegi, dzięki którym udało jej się ukryć znaczne zyski.

Bibliografia

• Gut P. (2006), Kreatywna księgowość a fałszowanie sprawozdań finansowych, C.H. BECK, Warszawa
• Kaczmarek M., (2006) Kreowanie sprawozdań finansowych, Uniwersytet Szczeciński
• Kaczmarek M., (2010) Oszustwa księgowe-wbrane zagadnienia z teorii i praktyki, Uniwersytet Szczeciński
• Kutera M., Hołda A., Surdykowska S. T. (2006), Oszustwa księgowe. Teoria i praktyka, DIFIN, Warszawa
• Wąsowski W. (2005), Kreatywna rachunkowość. Fałszowanie sprawozdań finansowych, DIFIN, Warszawa
• Wiercińska A. (2008), Granice między kreatywną, agresywną i oszukańczą rachunkowością, Uniwersytet Gdański

Autor: Elżbieta Frydrych, Gabriela Kapusta