Premia za ryzyko

Premia za ryzyko Premia za ryzyko według Luenbergera to" nadwyżka stopy zwrotu inwestycji ponad stopę wolną od ryzyka"(2003, s. 230). Z kolei Cornell opisują ją jako" różnicę między zwrotem z inwestycji w akcje zwykłe a zwrotem z inwestycji w bezpieczne, rządowe/ skarbowe papiery wartościowe (1999, s. 18-19). Jest niezbędna do wyznaczenia wymaganej stopy zwrotu i wyznaczenia kosztu kapitału przedsiębiorstwa. Aby dokonać obliczeń wartości premii, należy oprzeć się na historycznych stopach zwrotu. Można wykorzystać również technikę alternatywną, metodę ex ante (w oparciu o metodę dywidendową lub stopę zwrotu GDP).(Sekuła, 2011, s. 1)

Różnice w definicjach premii za ryzyko

Premia za ryzyko pomimo licznych badań, nadal nie ma ustalonej jednolitej, powszechnie akceptowalnej definicji (Zarzecki 2008, Welch 2000b)Odmienności definicji pochodzi od pięciu kwestii, takich jak zastosowanie:

• danych z różnych krajów
• różnych definicji rynku akcji
• różnych definicji stopy wolnej od ryzyka
• różnicy horyzontów czasowych
• różnych rodzajów średniej

Przez te odmienności, szacowane wyniki odbiegają od siebie w znacznej mierze, dlatego badania dotyczące premii za ryzyko w głównej mierze skupiają się na krajach, gdzie giełda papierów wartościowych ma długą historię.

Koncepcja premii za ryzyko według Fernandeza

Koncepcja	Charakterystyka
Historyczna premia za ryzyko (historical equity premium)	Historyczna różnica pomiędzy zwrotem z rynku akcji a zwrotem z papierów skarbowych
Oczekiwana premia za ryzyko (expected equity premium)	Oczekiwana różnica pomiędzy zwrotem z rynku akcji a zwrotem z papierów skarbowych
Wymagalna premia za ryzyko (required equity premium)	Dodatkowy, żądany zwrot, który rynek akcji musi zapewnić inwestorowi ponad papiery skarbowe, aby zrekompensować mu zwiększone ryzyko
Wynikowa premia za ryzyko (implied equity premium)	Premia obliczana z modelu wyceny przy założeniu, że rynkowe ceny są właściwe

1.↑ Źródło: 1

Metody wyliczania premii za ryzyko ex post

Szacując premię za ryzyko ex post, można zastosować dwie metody:

• metoda szacunku na podstawie średniej arytmetycznej (RA)
• metoda szacunku na podstawie średniej geometrycznej (RG)

Z racji zarzutów przeszacowania i niedoszacowania premii za ryzyko przez średnią arytmetyczną i geometryczną, nastąpiło rozwiązanie łączące obie metody. Cooper wyznaczył współczynnik dyskontujący w następujący sposób:

${\frac {1}{(1+R^{*})^{T}}}={\frac {b}{(1+R_{A})^{T}}}+{\frac {(1-b)}{(1+R_{G})^{T}}}$

$b={\frac {T+N}{N-1}}$

"gdzie:

• $\ N$ to liczba obserwacji wykorzystanych dla obliczenia $R_{A}$
• $\ R^{*}$ to zmodyfikowana premia za ryzyko rynku akcji, która jest pozbawiona obciążeń charakterystycznych dla oszacowań przy użyciu średniej arytmetycznej i geometrycznej".(Cooper, 1996)

Metody wyliczania premii za ryzyko ex ante

Według Fama i Frencha "Jeśli stopa dywidendy jest stała w długim okresie, to średnia geometryczna stopa wzrostu wartości rynkowej jest podobna do średniej geometrycznej stopy wzrostu dywidendy.

$\textstyle \prod _{t=1}^{T}(1+\Delta M_{t})^{T}=\textstyle \prod _{t=1}^{T}(1+q_{Dt})^{T}$

Gdzie:

• $\ q_{Dt}$ to stałe tempo wzrostu dywidendy
• $\ \Delta M_{t}$ średnia geometryczna stopa wzrostu wartości rynkowe

Zmienność wartości rynkowej spółek jest jednak większa niż zmienność rocznej stopy wzrostu dywidendy"(Fama, French, 2002)

$\sigma (\Delta M_{t})^{2}>\sigma (q_{Dt})^{2}$

Znaczenie premii za ryzyko w zarządzaniu inwestycjami

Premia za ryzyko ma istotne znaczenie w zarządzaniu inwestycjami z kilku powodów. Po pierwsze, stanowi ona istotny czynnik wpływający na decyzje inwestycyjne. Inwestorzy analizując potencjalne zyski i ryzyko inwestycji, biorą pod uwagę premię za ryzyko, która może wpłynąć na ostateczną decyzję o inwestowaniu.

Po drugie, premia za ryzyko jest również wskaźnikiem oceny efektywności inwestycji. Im większa premia za ryzyko, tym większe ryzyko inwestycyjne i tym samym większa oczekiwana stopa zwrotu. Odpowiednie wycenienie premii za ryzyko pozwala ocenić, czy inwestycja jest wystarczająco atrakcyjna w kontekście ryzyka, jakie inwestor musi ponieść.

Dodatkowo, premia za ryzyko pełni istotną rolę w budowaniu portfeli inwestycyjnych. Inwestorzy dążą do dywersyfikacji swojego portfela, aby zminimalizować ryzyko i maksymalizować zwroty. Odpowiednie uwzględnienie premii za ryzyko pozwala na wybór odpowiedniego zestawu aktywów, które będą dostarczać oczekiwaną stopę zwrotu przy akceptowalnym poziomie ryzyka.

Zmienność wartości rynkowej a zmienność rocznej stopy wzrostu dywidendy

W kontekście premii za ryzyko, istotnym aspektem do zrozumienia jest związek między zmiennością wartości rynkowej a zmiennością rocznej stopy wzrostu dywidendy. Zmienność wartości rynkowej odzwierciedla wahania cen akcji na rynku, które są związane z fluktuacjami popytu i podaży. Natomiast zmienność rocznej stopy wzrostu dywidendy mierzy zmienność dochodów jakie inwestorzy otrzymują w postaci dywidendy.

Wzrost wartości rynkowej akcji jest często powiązany z oczekiwanym wzrostem dywidendy. Inwestorzy oczekują, że wzrost wartości akcji będzie odzwierciedlał wzrost dochodów generowanych przez przedsiębiorstwo. Jednak, zmienność wartości rynkowej może być spowodowana przez różne czynniki, takie jak zmiany sentymentu inwestorów, zmienne warunki makroekonomiczne czy zmiany polityczne.

Z kolei, zmienność rocznej stopy wzrostu dywidendy może wynikać z różnych czynników związanych z samym przedsiębiorstwem. Może to obejmować zmienne warunki rynkowe w branży, w której działa firma, zmiany w strategii biznesowej, inwestycje w nowe projekty czy zmienne koszty produkcji. W przypadku, gdy zmienność wartości rynkowej jest wyższa niż zmienność rocznej stopy wzrostu dywidendy, oznacza to, że wahania cen akcji są większe niż zmiany w dochodach generowanych przez przedsiębiorstwo. To może wskazywać na fakt, że inwestorzy przypisują większą wagę czynnikom zewnętrznym niż czynnikom wewnętrznym w ocenie ryzyka.

W praktyce, inwestorzy starają się zrozumieć, jak zmienność wartości rynkowej i zmienność rocznej stopy wzrostu dywidendy wpływają na premię za ryzyko. W przypadku, gdy zmienność wartości rynkowej jest wysoka, a zmienność rocznej stopy wzrostu dywidendy jest niska, premia za ryzyko jest zwykle wyższa. Oznacza to, że inwestorzy oczekują wyższego zwrotu z inwestycji w akcje, aby skompensować większe ryzyko związane z wahaniem cen. Natomiast, gdy zmienność wartości rynkowej jest niska, a zmienność rocznej stopy wzrostu dywidendy jest wysoka, premia za ryzyko jest zazwyczaj niższa. Inwestorzy są bardziej skłonni zaakceptować niższy zwrot, ponieważ otrzymują większe dochody w postaci dywidendy.

Zmienność premii za ryzyko w zależności od czasu i sytuacji rynkowej

Premia za ryzyko jest również podatna na zmienność w zależności od czasu i sytuacji rynkowej. W okresach, gdy rynek akcji jest stabilny i optymistyczny, premia za ryzyko jest zazwyczaj niższa, ponieważ inwestorzy są mniej nieufni i bardziej skłonni do inwestowania w bardziej ryzykowne aktywa. Natomiast w okresach niestabilności rynkowej, premia za ryzyko wzrasta, ponieważ inwestorzy oczekują wyższego zwrotu z inwestycji, aby skompensować większe ryzyko straty.

Ponadto, zmienność premii za ryzyko może być różna w zależności od sytuacji rynkowej. Na przykład, w okresach recesji gospodarczej, premia za ryzyko może być znacznie wyższa, ponieważ inwestorzy obawiają się o spadek dochodów przedsiębiorstw i ogólną niepewność gospodarczą. Natomiast w okresach wzrostu gospodarczego, premia za ryzyko może być niższa, ponieważ inwestorzy są bardziej optymistyczni co do przyszłych perspektyw przedsiębiorstw.

Ważnym aspektem zmienności premii za ryzyko jest również czas. Premia za ryzyko może ulegać zmianie w różnych okresach inwestycyjnych. Na przykład, w krótkoterminowej perspektywie, premia za ryzyko może być bardziej podatna na wahania związane z sentymentem inwestorów i krótkotrwałymi zmianami rynkowymi. Natomiast w dłuższej perspektywie, premia za ryzyko może ulegać zmianom w zależności od fundamentalnych czynników ekonomicznych i zmian wyceny rynkowej.

Wpływ ryzyka walutowego

Ryzyko walutowe jest jednym z głównych czynników wpływających na decyzje inwestycyjne zagranicznych przedsiębiorstw. Premia za ryzyko walutowe odzwierciedla dodatkowe koszty i niepewność związane z fluktuacjami kursów walutowych. Inwestorzy muszą uwzględnić ten czynnik, aby zabezpieczyć się przed potencjalnymi stratami związanymi z wahaniem wartości walut.

Premia za ryzyko walutowe może mieć zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na inwestycje zagraniczne. Z jednej strony, wysoka premia może odstraszać inwestorów, powodując ograniczenie przepływu kapitału do danego kraju. Inwestorzy obawiają się, że znaczne fluktuacje kursów walutowych mogą wpływać na wartość ich inwestycji, co z kolei może prowadzić do niekorzystnych wyników finansowych. Z tego powodu przedsiębiorstwa często starają się zabezpieczyć przed ryzykiem walutowym poprzez stosowanie instrumentów pochodnych lub tworzenie lokalnych spółek zależnych, które pomagają zminimalizować wpływ fluktuacji kursów walutowych na wyniki finansowe.

Z drugiej strony, wysoka premia za ryzyko walutowe może również przyciągać inwestorów, zwłaszcza tych, którzy są zainteresowani spekulacją na rynkach walutowych. Inwestorzy mogą próbować wykorzystać różnice w kursach walutowych, aby osiągnąć dodatkowe zyski. Jednak taka spekulacja niesie ze sobą również duże ryzyko, ponieważ fluktuacje kursów walutowych mogą być trudne do przewidzenia i mogą prowadzić do znacznych strat.

Wpływ premii za ryzyko walutowe na inwestycje zagraniczne jest więc złożony i zależy od wielu czynników, takich jak stan gospodarki danego kraju, polityka monetarna, poziom inflacji czy instytucjonalne ramy regulacyjne. Inwestorzy muszą dokładnie analizować te czynniki i uwzględniać premię za ryzyko walutowe w swoich decyzjach inwestycyjnych.

Wpływ ryzyka politycznego

Ryzyko polityczne jest kolejnym istotnym czynnikiem wpływającym na inwestycje zagraniczne. Odnosi się ono do niepewności związanej z polityką rządu, stabilnością polityczną, prawem i porządkiem oraz innymi czynnikami, które mogą mieć wpływ na działalność przedsiębiorstw zagranicznych.

Premia za ryzyko polityczne odzwierciedla dodatkowe koszty i ryzyko związane z inwestycjami zagranicznymi. Inwestorzy muszą uwzględnić ten czynnik, aby zabezpieczyć się przed potencjalnymi stratami związanymi z nieprzewidywalnymi zmianami w polityce rządu, konfliktami zbrojnymi, zamieszkami społecznymi czy innymi czynnikami, które mogą wpływać na stabilność gospodarczą kraju.

Wysoka premia za ryzyko polityczne może odstraszać inwestorów, zwłaszcza tych, którzy preferują bardziej stabilne rynki. Inwestorzy obawiają się, że nieprzewidywalne zmiany polityczne mogą wpływać na działalność ich przedsiębiorstw, a nawet prowadzić do konfiskaty ich aktywów. Dodatkowo, niepewność polityczna może utrudniać negocjacje i zawieranie umów handlowych, co może ograniczać możliwości rozwoju biznesu za granicą.

Z drugiej strony, wysoka premia za ryzyko polityczne może również przyciągać inwestorów, którzy są gotowi podjąć większe ryzyko w zamian za potencjalnie wyższe zyski. Niektórzy inwestorzy widzą możliwość osiągnięcia znacznych zysków na rynkach o wysokim ryzyku politycznym poprzez inwestowanie w sektory o dużej perspektywie wzrostu lub w przedsięwzięcia infrastrukturalne, które mogą być kluczowe dla rozwoju kraju.

Wpływ premii za ryzyko polityczne na inwestycje zagraniczne jest zatem zależny od wielu czynników, takich jak stopień stabilności politycznej, poziom korupcji, jakość instytucji czy perspektywy wzrostu gospodarczego. Inwestorzy muszą dokładnie analizować te czynniki i uwzględniać premię za ryzyko polityczne w swoich decyzjach inwestycyjnych.

Premia za ryzyko — artykuły polecane

Metoda Monte Carlo — VAR — Współczynnik beta — Teoria Markowitza — Model Blacka Scholesa — Mieszane metody wyceny przedsiębiorstw — NPV — Indeks — RAROC

Bibliografia

• Cooper I. (1996), Arithmetic Versus Geometric Mean Estimators: Setting Discount Rates for Capital Budgeting, European Financial Management, No. 2
• Cornell B. (1999) The Equity Risk Premium. The Long-Run Future of The Stock Market.John Wiley & Sons, New York
• Czyż M. (2013), Szacowanie kosztu kapitału własnego metodą stopy dochodu z obligacji z premią za ryzyko, Zarządzanie i Finanse, nr 2, s. 57-66
• Fama E., French K. (2002), The Equity Premium, Journal of Finance, nr 57
• Fernández P. (2006), Equity Premium: Historical, Expected, Required and Implied, International Center for Financial Research Working Paper, No. 661
• Kurek B. (2011), Premia za ryzyko na rynku kapitałowym - kontrowersje metrologiczne, Monografie: prace doktorskie / Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, nr 10
• Luenberger D. (2003), Teoria inwestycji finansowych, WN PWN, Warszawa
• Sekuła P. (2011), Szacunek premii za ryzyko dla Polski - próba empirycznej weryfikacji premii ex post i ex ante, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica nr 258
• Welch I. (2000), Views of Financial Economists on the Equity Premium and on Professional Controversies, Journal of Business, Vol. 73, No. 4
• Zarzecki D. (2008), Premia z tytułu ryzyka - wyzwania dla teorii i praktyki. Rynek kapitałowy. Skuteczne inwestowanie. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, nr 9

Autor: Ewelina Niedojadło