Metoda SPACE

Metoda SPACE
Polecane artykuły
Macierz McKinsey Macierz ADL Macierz BCG Ocena atrakcyjności sektora Analiza portfolio Koncepcja pięciu sił Portera Mapa intensywności celów Portfelowa analiza strategiczna Metody analizy strategicznej

SPACE (ang. Strategic Position and Action Evaluation - analiza pozycji strategicznej i ocena działalności firmy) to jedna z metod badania ogólnej zdolności rozwojowej firmy. Ułatwia ona podejmowanie decyzji dotyczących dywersyfikacji działalności firmy i ocenę poszczególnych jej domen.

Etapy postępowania

Tok postępowania w tej metodzie można podzielić na cztery etapy:

1. Wyznaczenie czterech wymiarów przestrzeni, w której identyfikuje się pozycję firmy, jak i charakteryzujących je determinant.
2. Narysowanie układu współrzędnych, którego półosie (+x, - x, +y, - y stanowią odpowiednio: IS, CA, FS, ES).
3. Skwantyfikowanie wymiarów i determinant.
4. Określenie pozycji strategicznej firmy.

Procedura metody SPACE podobna jest do analizy SWOT. Najpierw dobieramy czynniki, następnie oceniamy każdy z nich. Liczymy średnią dla wszystkich zmiennych oraz sumę średnich ocen IS i CA i nanosimy wynik na oś X. Kolejnym krokiem jest zsumowanie średnich ocen wymiarów FS i ES oraz zaznaczenie wyniku na osi Y. Końcowym etapem jest wyznaczenie wektora kierunkowego. Będzie nim prosta wychodząca z początku układu współrzędnych i przechodząca przez wyznaczony punkt (Piocha S., Dylkiewicz R. (2007)).

Determinanty wymiarów zewnętrznych i wewnętrznych to: siła sektora i stabilność otoczenia dla zewnętrznych oraz potencjał finansowy i przewaga konkurencyjna dla wewnętrznych. Szczegóły prezentuje tab. 1.

Tab.1. Determinanty wymiarów zewnętrznych i wewnętrznych

Wymiary zewnętrzne	Wymiary wewnętrzne
Siła sektora (IS - ang. industry strength) potencjał wzrostu, potencjał rynku, stabilność finansowa, technologiczne know-how, wykorzystanie zasobów, intensywność wzrostu kapitału, łatwość wejścia na rynek, produktywność.	Potencjał finansowy (FS - ang. financial strength) zwrot z inwestycji, leverage, płynność finansowa, kapitał obrotowy, przepływy pieniężne, łatwość zmiany rynku, ryzyko branżowe.
Stabilność otoczenia (ES - ang. environmental stability) zmiany w technologii, stopa inflacji, poziom cen wyrobów, bariery wejścia na rynek, intensywność działania konkurencji, elastyczność popytowa cen.	Przewaga konkurencyjna (CA - ang. competitive advantage) udział w rynku, jakość wyrobów, cykl życia wyrobów, lojalność klientów, wykorzystanie potencjału wytwórczego, technologiczne know-how, nadzór nad dostawcami i systemem dystrybucji.

Źródło: [A. Stabryła 2000, s. 362-363]

Układ współrzędnych jest budowany następująco:

• oś rzędnych (Y) po stronie dodatniej (góra) - FS, a ujemnej ES,
• oś odciętych (X) po stronie dodatniej (prawa) - IS, a ujemnej CA.

Ćwiartki wykresu reprezentują:

• pierwsza (x+, y+) - strategię agresywną,
• druga (x-, y+) - strategię konserwatywną,
• trzecia - strategię defensywną,
• czwarta - strategię konkurencyjną.

Kwantyfikacja

Intensywność wymiarów szacuje się według umownej sześciopunktowej skali, przy czym dla (IS) i (FS) wartość 1 stanowi ocenę najniższą, a 6 - najwyższą, natomiast dla (CA) i (ES) - 6 jest oceną najniższą, a (-1) - najwyższą.

Aby uwzględnić siłę wpływu zmiennych można wprowadzić wagi (rangi) dla poszczególnych zmiennych i wówczas ocena ważona będzie iloczynem oceny punktowej i rangi przypisanej danej zmiennej. Zakłada się przy tym, że suma wszystkich wag dla jednego wymiaru wynosi 1, a całkowity wskaźnik dla danego wymiaru równa się sumie ocen ważonych każdej zmiennej.

Wartość współrzędnych oblicza się jako przeciętną wartość (średnią) dla sumy punktów wymiarów wspólnych dla danej osi. x = f¯(IS) + f¯(CA) y = f¯(FS) + f¯(ES), gdzie m f¯(IS) = SUMA (fi (IS)) / m 1 pozostałe obliczane według analogicznych wzorów. Wyznaczony punkt P o współrzędnych (x, y) pokazuje pozycję strategiczną firmy, zgodnie z którą możemy dobrać właściwą dla danego obiektu strategię.

W metodzie SPACE zakłada się, że słaba pozycja konkurencyjna firmy może być rekompensowana dużą atrakcyjnością branży i odwrotnie, działanie w schyłkowej branży może być rekompensowane wysoką pozycją konkurencyjną w sektorze. Podobnie, silne finanse firmy, pozwalają dość swobodnie działać nawet w warunkach wysokiej zmienności otoczenia, a stabilne otoczenie nie wymaga dużych zasobów finansowych.

Bibliografia

• Juszczyk M. (2001). Metoda SPACE narzędzie analizy strategicznej dla firm budowlanych, Zeszyty naukowe politechniki Śląskiej, nr kol.1514
• Kałkowska J. (red.)(2010). Zarządzanie strategiczne Metody analizy strategicznej z przykładami, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
• Piocha S., Dylkiewicz R. (2007). Teoretyczne i empiryczne implikacje wynikające z zastosowania analiz strategicznych w ocenie wartości przedsiębiorstwa, Zeszyty naukowe instytutu ekonomii i zarządzania, nr.11, s. 13-34
• Stabryła A. (2000). Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, PWN, Warszawa
• Zielińska-Chmielewska A. (2012).Analiza strategiczna spółki akcyjnej Indykpol SA przy wykorzystaniu metody SPACE, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Poznań s.42-48

Autor: Aneta Gaweł, Paweł Mleczko