Teoria startu Rostowa

Teoria startu Rostowa jest jedną z teorii rozwoju gospodarczego, stworzona przez amerykańskiego ekonomistę Walta Whitmana Rostowa opublikowana w 1971 roku w książce The Stages of Economic Growth: A non - Communist Manifesto. Według Rostowa każdy kraj przechodzi przez pięć następujących po sobie stadiów rozwoju gospodarczego, który swoim zakresem obejmuję jakościowe i strukturalne zmiany w gospodarce narodowej będące następstwem wzrostu gospodarczego. Teoria ta jest utrzymana w tradycji starszej szkoły historycznej, której przedstawicielami byli m.in. Friedrich List, Wilhelm Roscher oraz Bruno Hildebrand.

Stadia rozwoju gospodarczego

• Społeczeństwo tradycyjne - pierwsza studium rozwoju gospodarczego, charakteryzujące się tym, że większość zasobów (ludzie, kapitał, praca) skoncentrowana jest w rolnictwie. W takim stadium nie występuje tzw. samoczynny proces postępu materialnego, który jest charakterystyczny dla społeczeństw industrialnych i postindustrialnych. Inne charakterystyczne przesłanki dla tego typu społeczeństwa to niska mobilność, osiadły tryb życia oraz uzależnienie szacunku społecznego od odziedziczonej pozycji.
• Przesłanki do startu - w tym stadium dostrzec można szereg zmian w porównaniu do stanu pierwotnego. Zmiany te jednak dotyczą tylko części społeczeństwa, jednak stanowią przesłankę do trwałych i systematycznych przemian. Uznanie społeczne staje się uzależnione od osiągnięć ekonomicznych i statusu materialnego niż od pochodzenia. Dlatego pojawiają się przedsiębiorcy, którzy są skłonni ponieść ryzyko w działalności finansowej i produkcyjnej. W takim społeczeństwie uwidacznia się w końcu sektor wiodący (np. górnictwo, wydobycie ropy naftowej), który musi zainicjować dynamiczny start.
• Start - jest następstwem przemian, które zaszły w drugim stadium. Czas jego trwania to średnio 20-30 lat. W tym czasie dochodzi do gwałtownych przemian nie tylko w sferze ekonomicznej ale i społecznej, poprzez zmianę form i metody zarządzania oraz ewolucję instytucji ekonomicznych. Proces wzrostu jest w tym stadium zasilany przez przeznaczenie części produktu na oszczędności/inwestycje.
• Osiąganie dojrzałości gospodarczej - w tym stadium wzrost gospodarczy prowadzi do wzrostu produktu narodowego brutto (PNB) zarówno w wymiarze absolutnym jak i w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Czas trwania tego okresu określono na 60 lat. W tym czasie przemysł dzięki przyswajaniu najnowocześniejszych osiągnięć technicznych jest w stanie dostarczyć wszelkiego rodzaju towary, a produkcja ich jest jedynie ograniczona poprzez limity rynkowe i dostępność surowców.
• Masowa konsumpcja - jest to stadium masowej konsumpcji dóbr i usług. Ich produkcja pozwala większości społeczeństwa osiągnąć wysoki standard życia.

Krytyka teorii startu Rostowa

Nieadekwatność do faktów historycznych

Teoria startu Rostowa, zaproponowana przez Walerija Rostowa, jest często krytykowana za swoją nieadekwatność do faktów historycznych. Istnieje wiele przykładów odstępstw od teorii w praktyce, które wskazują na to, że teoria nie zawsze znajduje potwierdzenie w rzeczywistości. Wiele krajów nie przeżywało fazy startu, jak to sugeruje teoria, a mimo to osiągnęły wysoki poziom rozwoju gospodarczego.

Ponadto, krytykuje się Rostowa za uogólnianie na podstawie pojedynczych przypadków. Teoria opiera się na analizie kilku krajów, co może prowadzić do nieprawidłowych wniosków. Różnorodność kontekstów gospodarczych i społecznych sprawia, że trudno jest dokonać ogólnych wniosków na podstawie pojedynczych przypadków.

Brak jasnego wskazania czynników wzrostu w poszczególnych okresach

Kolejnym aspektem krytyki teorii startu Rostowa jest jej brak jasnego wskazania czynników wzrostu w poszczególnych okresach. Teoria nie precyzuje, jakie czynniki napędzają rozwój gospodarczy w poszczególnych stadiach. Brak tej precyzji utrudnia zrozumienie mechanizmów ekonomicznych i erszebiorczych, które napędzają rozwój gospodarczy.

Ponadto, krytykuje się Rostowa za nieprecyzyjne określenie czynników napędzających rozwój. Inne teorie, takie jak teoria endogenicznego wzrostu, skupiają się na konkretnych czynnikach, takich jak innowacje, kapitał ludzki czy technologia. Te podejścia są bardziej precyzyjne i dostarczają pełniejszego obrazu procesu wzrostu gospodarczego.

Trudność w odróżnieniu poszczególnych stadiów od siebie

Kolejnym aspektem krytyki teorii startu Rostowa jest trudność w odróżnieniu poszczególnych stadiów od siebie. Teoria opiera się na założeniu, że rozwój gospodarczy przebiega w pięciu stadiach: tradycyjnym, przygotowawczym, startowym, wysokorozwojowym i wynoszącym się. Jednakże, granice między tymi stadiami są subiektywne i trudne do precyzyjnego określenia.

Krytykuje się Rostowa za subiektywność w określaniu granic między stadiami. W praktyce, wiele krajów przechodziło lub nadal przechodzi przez niejednoznaczne stadia rozwoju gospodarczego. Przykłady takich krajów mogą być użyte jako argumenty przeciwko teorii startu Rostowa i jej sposobowi klasyfikacji rozwoju gospodarczego.

Wnioski z powyższych krytyk wskazują na potrzebę uzupełnienia teorii startu Rostowa o inne podejścia i narzędzia analizy rozwoju gospodarczego. Jednostronne skupienie na teorii startu może prowadzić do zniekształcenia rzeczywistości i nieadekwatnych wniosków. Warto zatem uwzględnić różnorodność czynników i kontekstów, aby lepiej zrozumieć procesy wzrostu gospodarczego.

Wpływ teorii startu Rostowa na badania nad rozwojem gospodarczym

Związki teorii Rostowa z pojęciem industrializacji

Teoria startu Rostowa, opracowana przez Władimira Rostowa, jest jednym z kluczowych podejść teoretycznych w dziedzinie rozwoju gospodarczego. Jednym z głównych elementów tej teorii jest rola przemysłu jako kluczowego czynnika rozwoju gospodarczego.

Teoria startu Rostowa zakłada, że przemysł jest silnym motorem rozwoju gospodarczego. Rostow argumentuje, że rozwinięcie sektora przemysłowego jest warunkiem koniecznym do osiągnięcia długotrwałego wzrostu gospodarczego. Przemysł generuje zatrudnienie, tworzy wartość dodaną i prowadzi do wzrostu produktywności. Ponadto, rozwój przemysłu przyczynia się do wzrostu innowacyjności i konkurencyjności gospodarki.

Przykładem kraju, który skoncentrował się na rozwoju przemysłu, jest Chiny. W ostatnich dziesięcioleciach Chiny przekształciły się z agrarnej gospodarki w jednego z największych światowych producentów przemysłowych. Inwestycje w sektor przemysłowy, szczególnie w zakresie produkcji i eksportu dóbr konsumpcyjnych, przyczyniły się do dynamicznego wzrostu gospodarczego Chin.

Rola państwa w procesie rozwoju gospodarczego

Teoria startu Rostowa podkreśla również istotną rolę państwa w procesie rozwoju gospodarczego. Państwo ma za zadanie stymulować rozwój gospodarczy poprzez inwestycje publiczne w infrastrukturę i edukację.

Rostow uważał, że inwestycje publiczne, szczególnie w infrastrukturę i edukację, są kluczowe dla stymulowania wzrostu gospodarczego. Infrastruktura, takie jak drogi, porty, sieci energetyczne i telekomunikacyjne, stanowi niezbędne warunki dla rozwoju przemysłu i handlu. Ponadto, inwestycje w edukację są istotne dla tworzenia wysoko wykwalifikowanej siły roboczej, która może przyczynić się do wzrostu innowacyjności i konkurencyjności gospodarki.

Przykładem kraju, który skutecznie wykorzystał rolę państwa w rozwoju gospodarczym, jest Korea Południowa. Po II wojnie światowej Korea Południowa skoncentrowała się na industrializacji i rozwinięciu sektora przemysłowego. Państwo odegrało kluczową rolę poprzez inwestycje w infrastrukturę, edukację i wsparcie dla przemysłu. Dzięki temu Korea Południowa przekształciła się w jedno z najbardziej rozwiniętych gospodarczo państw na świecie.

Zastosowanie teorii Rostowa w innych naukach społecznych

Teoria startu Rostowa znalazła również zastosowanie w innych naukach społecznych, takich jak socjologia, politologia itp.

Teoria Rostowa, ze względu na swoje podejście do rozwoju gospodarczego, znalazła zastosowanie w badaniach socjologicznych i politologicznych. Badacze korzystają z tej teorii jako narzędzia analizy, aby zrozumieć procesy społeczne i polityczne związane z rozwojem gospodarczym.

Przykładem badań, które korzystają z teorii Rostowa jako narzędzia analizy, są badania dotyczące transformacji społeczno-ekonomicznej w krajach postkomunistycznych. Teoria Rostowa pomaga zrozumieć procesy transformacji, które występują w tych krajach i identyfikuje kluczowe czynniki wpływające na rozwój gospodarczy i polityczny.

Wpływ teorii startu Rostowa na badania nad rozwojem gospodarczym jest niezwykle istotny. Związki tej teorii z pojęciem industrializacji, rolą państwa w procesie rozwoju gospodarczego oraz jej zastosowanie w innych naukach społecznych otwierają nowe perspektywy dla analizy i zrozumienia procesów rozwojowych w gospodarce.

Teoria startu Rostowa — artykuły polecane

Stagnacja — Ekonomia rozwoju — Rewolucja informacyjna — Rozwój gospodarczy — Gospodarka zamknięta — Wzrost gospodarczy — Ryzyko — Inflacja otwarta — Orientacje przedsiębiorstw w marketingu

Bibliografia

• Kamerschen D., McKenzie R., Nardinelli C. (1993), Ekonomia, Fundacja Gospodarcza NSZZ, Gdańsk
• Landreth H., Colander D. (2005), Historia myśli ekonomicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Marciniak S. (1995), Makro i mikroekonomia dla inżynierów, PWN, Warszawa

Autor: Łukasz Garlak