Obciążenie psychonerwowe

Obciążenie psychonerwowe jest charakterystyczne dla pracy umysłowej. Jego nasilenie zależy przede wszystkim od złożoności, zmienności, powtarzalności, ważności i dokładności wykonywanych czynności.

Fazy

W procesie wykonywania pracy ludzkiej możemy wyróżnić następujące 3 fazy:

• faza uzyskania informacji,
• faza podejmowania decyzji,
• faza wykonywania czynności.

Każda faza jest związana z ryzykiem wystąpienia obciążenia psychicznego.

Pierwsza z nich dotyczy bezpośredniej obserwacji procesu produkcyjnego, różnego rodzaju przyrządów i maszyn, a także zachowania się innych pracowników. Wymaga zrozumienia różnorodnych informacji wzrokowych, słuchowych oraz dotykowych i odpowiedniej na nie reakcji. Powoduje to zaabsorbowanie określonych zasobów umysłowych, a w szczególności pamięci i uwagi. Im bardziej złożona jest maszyna, tym większa ilość informacji i wiedzy jest potrzebna, aby ją prawidłowo obsłużyć. Ponieważ pamięć ludzka ma ograniczoną pojemność, sytuacja taka może prowadzić do poważnego przeciążenia psychicznego i stać się źródłem zagrożeń dla zdrowia i życia człowieka. Dlatego ważne jest, aby dbać o prawidłowe rozmieszczenie i czytelność znaków, sygnałów i tablic.

Druga faza dotyczy sytuacji, gdy pracownik musi podjąć działanie z uwzględnieniem więcej niż jednej informacji. W przypadku decyzji powtarzalnych, które na ogół podejmowane są szybko, a nawet odruchowo, wysiłek psychiczny z nimi związany jest niewielki. Natomiast jeśli podejmowana decyzja jest bardziej złożona, wymaga wykorzystania dużej ilości informacji, często niepełnych i wiąże się z dużą odpowiedzialnością, to w takim przypadku obciążenie psychiczne jest większe. Przy dużej ilości takich decyzji człowiek zaczyna odczuwać stałą presję stresową, co w konsekwencji może prowadzić do zakłóceń w działaniu jego układu nerwowego. W ostatniej fazie, która jest bezpośrednio związana z faktem podjęcia decyzji, wysiłek człowieka ma charakter głównie fizyczny. Jednak i w tu pojawia się obciążenie układu nerwowego. Zależy ono przede wszystkim od złożoności wykonanej pracy, stopnia wprawy, typowości lub nietypowości ruchów, a w szczególności od konsekwencji ich wykonania.

Jak widać obciążenie psychonerwowe występuje w każdym etapie pracy i jest ważnym czynnikiem decydującym o wydajności pracownika, jego samopoczuciu oraz bezpieczeństwie jego zdrowia i życia. Dlatego w żadnym wypadku nie powinno być lekceważone.

Strategie zarządzania obciążeniem psychonerwowym

Organizacja pracy i planowanie zadań: Efektywne zorganizowanie pracy i odpowiednie zaplanowanie zadań może pomóc w minimalizowaniu obciążenia psychicznego. Ważne jest, aby ustalić realistyczne cele i terminy oraz rozłożyć zadania w sposób logiczny i przemyślany.

Priorytetyzacja i delegowanie obowiązków: Przy nadrzędnym obciążeniu psychonerwowym istotne jest umiejętne ustalanie priorytetów i przekazywanie niektórych zadań innym pracownikom. Delegowanie obowiązków może pomóc w zmniejszeniu stresu oraz rozłożeniu odpowiedzialności na kilka osób.

Techniki redukcji stresu: Istnieje wiele skutecznych technik relaksacyjnych, medytacji czy aktywności fizycznej, które mogą pomóc w zmniejszeniu obciążenia psychicznego. Pracownicy powinni być zachęcani do korzystania z takich technik i zapewnienia sobie czasu na odpoczynek.

Tworzenie zdrowych nawyków pracy: Pracownicy powinni wprowadzić zdrowe nawyki pracy, takie jak regularne przerwy, odpowiednia ilość snu i aktywność fizyczna. Te czynniki mogą pomóc w zmniejszeniu obciążenia psychicznego oraz zwiększeniu odporności organizmu na stres.

Skuteczne zarządzanie czasem: Efektywne zarządzanie czasem jest kluczowym elementem minimalizowania obciążenia psychonerwowego. Pracownicy powinni być szkoleni w zakresie zarządzania czasem, tak aby unikali nadmiernego obciążenia psychicznego.

Wpływ obciążenia psychonerwowego na zdrowie i samopoczucie pracownika

Konsekwencje długotrwałego obciążenia psychonerwowego: Długotrwałe obciążenie psychonerwowe może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych i pogorszenia samopoczucia pracownika. Może to obejmować zwiększone ryzyko chorób takich jak depresja, choroby serca, problemy ze snem i ogólna obniżona jakość życia.

Objawy obciążenia psychonerwowego: Obciążenie psychonerwowe objawia się różnymi objawami, takimi jak problemy ze snem, chroniczne zmęczenie, problemy z koncentracją, podatność na infekcje, zmiany nastroju, itp. Pracownicy powinni być świadomi tych objawów i umieć je rozpoznawać.

Samodzielne monitorowanie i dbanie o zdrowie psychiczne: Pracownicy powinni być zachęcani do samodzielnego monitorowania swojego zdrowia psychicznego. Powinni być świadomi swoich potrzeb i umieć reagować na sygnały, które wskazują na obciążenie psychonerwowe. Ważne jest, aby wiedzieli, gdzie szukać pomocy i wsparcia w razie potrzeby.

Wsparcie dla pracownika: Pracownicy powinni wiedzieć, gdzie szukać wsparcia w przypadku obciążenia psychonerwowego. Pracodawcy powinni zapewnić dostęp do specjalistów, takich jak psycholodzy czy coachowie, którzy mogą pomóc pracownikom w radzeniu sobie ze stresem i obciążeniem psychicznym.

Wpływ obciążenia psychonerwowego na efektywność pracy: Obciążenie psychonerwowe ma bezpośredni wpływ na efektywność i wydajność pracy. Pracownicy, którzy są silnie obciążeni psychicznie, mają trudności z koncentracją, podejmowaniem decyzji i wykonywaniem zadań. Dlatego ważne jest, aby pracodawcy zdawali sobie sprawę z tego wpływu i podejmowali odpowiednie działania w celu jego minimalizacji.

Rola pracodawcy w zapobieganiu obciążeniu psychonerwowemu

Odpowiedzialność pracodawcy: Pracodawcy mają obowiązek zapobiegania i redukcji obciążenia psychonerwowego w miejscu pracy. Powinni podejmować działania mające na celu minimalizację stresu i tworzenie zdrowego środowiska pracy.

Warunki pracy: Pracodawcy powinni identyfikować czynniki wpływające na obciążenie psychonerwowe w miejscu pracy i dążyć do zapewnienia odpowiednich warunków pracy. Należy zwrócić uwagę na takie czynniki jak wysokie wymagania czasowe, brak autonomii, nadmierna odpowiedzialność czy niewłaściwa komunikacja.

Szkolenia i wsparcie: Pracodawcy powinni zapewniać szkolenia i wsparcie, aby pomóc pracownikom w radzeniu sobie z obciążeniem psychonerwowym. Szkolenia mogą dotyczyć zarządzania stresem, technik relaksacyjnych czy skutecznego zarządzania czasem. Ważne jest, aby pracownicy mieli dostęp do narzędzi i wiedzy, które mogą im pomóc w radzeniu sobie ze stresem.

Ocena ryzyka psychospołecznego: Pracodawcy powinni przeprowadzać regularne oceny ryzyka psychospołecznego w celu identyfikacji czynników wpływających na obciążenie psychiczne. Taka ocena pozwoli na wczesne wykrywanie problemów i podjęcie działań zaradczych.

Tworzenie kultury organizacyjnej: Pracodawcy powinni tworzyć kulturę organizacyjną, która promuje zdrowie psychiczne pracowników i zapobiega obciążeniu psychonerwowemu. Ważne jest, aby pracownicy czuli się doceniani, mieli możliwość odpoczynku i bycia aktywnymi, oraz mieli dostęp do wsparcia w razie potrzeby.

Obciążenie psychonerwowe — artykuły polecane

Masaż leczniczy — Układ ergonomiczny — Obciążenie fizyczne — Czynniki niebezpieczne — Prokrastynacja — Zniekształcenia poznawcze — Praca statyczna — Uzależnienia behawioralne — Monotypowość ruchów roboczych

Bibliografia

• Bałogowska A., Malinowski A., Ergonomia dla każdego, Sorus, Poznań 1997, s. 48-50
• Jabłkowska K., Borkowska A. (2005) Ocena nasilenia stresu w pracy a cechy zespołu wypalenia zawodowego u menedżerów, Medycyna pracy nr 56(6)
• Wróblewska M. (2004), Ergonomia: skrypt dla studentów, Politechnika Opolska, Opole

Autor: Joanna Grych