Chroniczne zmęczenie

Z Encyklopedia Zarządzania

Chroniczne zmęczenie - określane także jako zespół przewlekłego zmęczenia (CFS - Chronic Fatique Syndrom). Jest to złożone zaburzenie, objawiające się skrajnym wycieńczeniem organizmu, trwającym minimum 6 miesięcy. Zaliczane jest do chorób cywilizacyjnych (D. Zielińska, s. 65).

TL;DR

Chroniczne zmęczenie, zwane także zespołem przewlekłego zmęczenia, to kompleksowe zaburzenie objawiające się skrajnym wyczerpaniem organizmu trwającym co najmniej 6 miesięcy. Choroba ta dotyka osoby na całym świecie, częściej kobiety niż mężczyzn. Przyczyny CFS są związane z zaburzeniami immunologicznymi, infekcjami lub alergiami. Objawy obejmują problemy koncentracji i pamięci, ból gardła, powiększone węzły chłonne, bóle mięśni, bóle głowy, sen bez wypoczynku i utrzymujące się wyczerpanie. Diagnoza opiera się na wykluczeniu innych chorób, a leczenie polega na zmianie stylu życia i łagodzeniu objawów. Nie ma specyficznego leku na CFS, ale stosowanie metod relaksacji, zdrowe odżywianie, aktywność fizyczna i wsparcie grupowe mogą pomóc w zarządzaniu chorobą.

Geneza chronicznego zmęczenia

Pierwsze informacje o trwałym i nieprzemijającym zmęczeniu pojawiały się już w drugiej połowie XIX wieku. Jednakże musiało minął ponad 100 lat zanim zostały wpisane do rejestru chorób pod nazwą Chronic Fatique Syndrom. Pierwotnie syndrom ten określano mianem "grypy yuppie" odnoszącym się do młodych ludzi, którzy rzucali się w wir pracy, złaknieni kariery, a których ostatecznie dopadał syndrom wypalenia zawodowego. Współcześnie wiadomo, że na chroniczne zmęczenie cierpią osoby na całym świecie, niezależnie od wieku. Dodatkowo zauważa się, że syndrom ten dotyka cztery razy częściej kobiety niż mężczyzn. Wynika to prawdopodobnie z faktu, że kobiety w odróżnieniu od mężczyzn częściej zgłaszają takie dolegliwości lekarzowi i jest to powszechne, szczególnie pomiędzy 40. a 60. rokiem życie (D. Zielińska, s. 65).

Przyczyny choroby

Współcześnie uważa się że za chorobę tę odpowiadają zaburzenia w układzie immunologicznym (odpornościowym) człowieka, wywoływane zakażeniami infekcyjnymi lub alergiami. Stwierdza się, że ponad 75% pacjentów u których zdiagnozowano CFS, cierpiało bezpośrednio przed jego wystąpieniem na infekcje grypopodobne. Niektórzy uczeni sądzą, że chroniczne zmęczenie jest skutkiem przebycia ciężkiej mononukleozy lub wywoływane jest przez wirus EBV (wirus Epsteina-Barra), który aktywuje się po jej bezobjawowym przejściu przez pacjenta. Kolejne teorie głoszą, że za przyczynę CFS można uznać zaburzenia w ilości wydzielanych hormonów przez nadnercza czy nawet długotrwały brak określonych składników odżywczych. Chroniczne zmęczenie nie jest chorobą zakaźną, jednak zauważa się, że niektóre osoby są na nie bardziej podatne niż inne. W wywiadach chorobowych przeprowadzanych z pacjentami stwierdzali oni, że w ich rodzinach pojawiały się już wcześniej podobne choroby, co może wskazywać, że chroniczne zmęczenie może mieć podłoże genetyczne (M. Wiszniewska, s. 389-390).

Objawy chorobowe

Pacjenci najczęściej sami zauważają początek symptomów i są w stanie określić, kiedy dokładnie zaczęli odczuwać brak energii i towarzyszące im nieustanne zmęczenie.

Chroniczne zmęczenie diagnozuje się w oparciu o wystąpienie 8 podstawowych symptomów, przy czym pacjent musi spełniać minimum 4 z nich:

1. Zaburzenia/ zaniki koncentracji lub/i pamięci.

2. Nawracający ból gardła, chrypka.

3. Wyczuwalnie powiększone węzły chłonne szyjne lub/i pachowe.

4. Trudne do wyjaśnienia bóle mięśni.

5. Bóle przemieszczające się, którym nie towarzyszy obrzęk lub zaczerwienienie.

6. Bóle głowy, ale odmienne od dotychczasowych, o różnym nasileniu.

7. Sen, nieprzynoszący wypoczynku.

8. Krańcowe wyczerpanie, które utrzymuje się ponad 24 godziny po wysiłku fizycznym czy psychicznym (T. Kopacz 2014, s. 47).

Poza tymi głównymi objawami, można również wyróżnić szereg nieswoistych symptomów towarzyszących chronicznemu zmęczeniu.

Są to chociażby:

  • dyskomfort w jamie brzusznej, któremu mogą towarzyszyć biegunka lub/i wymioty,
  • nudności i utrata apetytu, wzdęcia,
  • zawroty głowy,
  • nieregularna praca serca,
  • płytki oddech,
  • bóle ucha i szczęk,
  • przewlekły kaszel,
  • depresja i niepokój,
  • pieczenie, drętwienie, mrowienia w okolicach twarzy, rąk lub nóg,
  • suchość w ustach, suchość gałek ocznych,
  • alergie, drażliwość na zapachy, leki, chemikalia, pokarmy (M. Kurowski, s. 224).

Kto jest najbardziej narażony?

Do grupy ryzyka zaliczyć należy osoby będące w ciągłym biegu, co wiąże się z brakiem regularnego trybu życia. Prowadzi to do wycieńczenia organizmu, a w efekcie może pojawić się syndrom przewlekłego zmęczenia. CFS bardzo często diagnozowany jest u osób przechodzących na emeryturę. Syndrom chronicznego zmęczenia występuje najczęściej u grup zawodowych takich jak: nauczyciele, psychoterapeuci, pielęgniarki, lekarze. Najpierw pojawia się tzw. zespół wypalenia zawodowego, którego konsekwencją jest chroniczne zmęczenie (K. Dawidziuk, s. 23-24).

Badania i diagnoza

Aby móc bezsprzecznie stwierdzić, że mamy do czynienia z CFS, w pierwszej kolejności dokonuje się eliminacji innych poważnych chorób, które mogą objawiać się w sposób podobny do chronicznego zmęczenia.

Są to na przykład:

  • cukrzyca,
  • zaburzenia snu,
  • borelioza,
  • anemia,
  • choroby tarczycy,
  • nowotwory,
  • choroby autoimmunologiczne
  • stwardnienie rozsiane,
  • choroby psychiczne, jak na przykład choroba dwubiegunowa, schizofrenia czy depresja.

Należy jednak zaznaczyć, że w przypadku chorób psychicznych, CFS może być chorobą współtowarzyszącą.

Aby wykluczyć wymienione wyżej schorzenia lekarz zaleca przeprowadzenie serii podstawowych badań, takich jak:

  • morfologia krwi - aby wykryć możliwą niedokrwistość albo inne zaburzenia związane z krwinkami,
  • odczyn opadania krwinek czerwonych (OB) - w celu wykrycia potencjalnego stanu zapalnego,
  • badanie poziomu białek, elektrolitów, wapnia, glukozy, czynności nerek i wątroby,
  • badanie poziomu hormonów tarczycy - aby wykluczyć jej niedoczynność, która może objawiać się w podobny sposób jak CFS,
  • badanie poziomu żelaza - aby ustalić jego ewentualne braki w organizmie lub zaburzenia jego magazynowania i wykorzystania,
  • badanie moczu - w celu wykluczenia infekcji lub ewentualnego wykrycia obecności cukrów, białek czy innych produktów przemiany materii.

Wykonanie dalszych badań szczegółowych zleca się zarówno w momencie, gdy badania podstawowe nie wskazały przyczyny permanentnego zmęczenia jak i wtedy, gdy uzyskano nieprawidłowe wyniki.

Do takich badań zaliczyć można:

  • test na obecność HIV - pozwala wykluczyć lub potwierdzić zakażenie,
  • ANA (badanie przeciwciał przeciwjądrowych) - zleca się ich wykonanie, gdy domniemywać można występowanie choroby autoimmunizacyjnej,
  • tuberkulinowy test skórny - aby wykryć obecność prątków powodujących gruźlicę,
  • oznaczenie czynnika reumatoidalnego - aby wykryć możliwe reumatoidalne zapalenie stawów.

Badania te nie pozwalają w jednoznaczny sposób zdiagnozować zespołu przewlekłego zmęczenia, ale przybliżają do postawienia prawidłowej diagnozy (Zespół przewlekłego zmęczenia..., 2019).

Leczenie syndromu przewlekłego zmęczenia

Leczenie CFS opiera się przede wszystkim na zmianie trybu życia i łagodzeniu objawów choroby. Do tej pory nie został opracowany lek na chroniczne zmęczenie. Choroba ta może trwać latami lub nawet przez całe życie. W trakcie jej trwania pojawiają się epizody poprawy stanu pacjenta. Główne zalecenia to rozsądne dysponowanie energią poprzez planowanie swojego czasu. Eksperci zwracają uwagę na prawidłowe odżywianie i aktywności fizyczne, które pozwalają na utrzymanie sprawności przez pacjentów, a także poprawiają samopoczucie i jakość snu. Ważne jest również stosowanie metod relaksacji, jak chociażby medytacja, joga, masaż czy ćwiczenia oddechowe. Tworzone są grupy wsparcia i poradnictwo dla osób cierpiących na chroniczne zmęczenie (P. Biegański, s. 414).


Chroniczne zmęczenie — artykuły polecane
Uzależnienia behawioralne — Wyuczona bezradność — Przewlekłe zmęczenie — Stres — Śmierć z przepracowania — Koncentracja uwagi — Burn-out — Rehabilitacja — Dysonans poznawczy

Bibliografia

Autor: Agnieszka Gałka


Źródło: „https://mfiles.pl/pl/index.php?title=Chroniczne_zmęczenie&oldid=212070”