Dochód

Dochód - jest to nadwyżka przychodów osiąganych przez jednostkę nad kosztami, które muszą być poniesione w celu uzyskania przychodów.

Dochód to wypadkowa wpływów pieniężnych uzyskiwanych przez jednostkę w określonym czasie, a kosztów koniecznych do uzyskania tych wpływów.

Dochód osób fizycznych można współcześnie rozumieć jako strumień wpływających z różnych źródeł dóbr i usług (tzw. dochód w naturze) oraz kwot pieniężnych (tzw. dochód pieniężny).

Dochód jest osiągany w wyniku wytwarzania dóbr i świadczenia usług, transferów bezzwrotnych (emerytur, rent), świadczenia pracy zarobkowej. Może także pochodzić z kapitału bądź majątku oraz innych rodzajów działalności (A. Komar).

TL;DR

Artykuł omawia pojęcie dochodu, teorie dochodu, podatek dochodowy, miary dochodu, ścieżkę dochodową oraz prawo Engla. Dochód jest nadwyżką przychodów nad kosztami. Istnieją różne teorie definiujące dochód, m.in. jako fundusz konsumpcyjny lub jako czysty przyrost majątkowy. Dochód jest również powiązany z podatkiem dochodowym. W rachunkowości narodowej istnieją różne miary dochodu, takie jak dochód narodowy, dochód osobisty czy dochód rozporządzalny. Zmiany w dochodzie wpływają na popyt na dobra i usługi, a prawo Engla opisuje, że wraz ze wzrostem dochodu dochodzi do zmiany struktury zakupów konsumenta.

Teorie dochodu

• Zgodnie z rozważaniami R. Rybickiego pertraktując na temat pojęcia dochodu należy przede wszystkim wziąć pod uwagę źródło dochodu. Musi być coś co przynosi dochód. Dochód jest nieodłącznie związany z pojęciem czynnika, z którego płynie dochód.

Z pojęciem dochodu wiąże się również wyobrażenie o stałości dochodu. I tu należy zwrócić uwagę, że zdaniem tego autora jeżeli jednorazowo uzyskujemy nadwyżki przychodów nad kosztami ich uzyskania, to mamy do czynienia nie z dochodem, a z zyskiem. Natomiast, by mówić o dochodach, uzyskiwane nadwyżki muszą wynikać ze stałego źródła.

Idąc tym tropem dochodem nie jest to wszystko co płynie z takich źródeł jak darowizny, spadki, sprzedaż majątku, czy inne wpływy okolicznościowe, które nie mają związku z właściwą działalnością osiągającą przychody.

• Inne stanowisko na ten temat przedstawia A. Krzyżanowski, nazywając dochodem, tylko te możliwości konsumpcji, którymi możemy rozporządzać bez naruszenia majątku, zapasu dóbr, posiadanego w chwili rozpoczęcia okresu branego pod uwagę.

Podatek dochodowy

Zjawisko dochodu jest ściśle związane z podatkiem dochodowym i okresem w jakim jest uzyskiwany dany dochód, gdyż dochód stanowi podstawę opodatkowania.

Rzeczywisty dochód można wyznaczyć dopiero po zakończeniu okresu, w którym jest on uzyskiwany, okresem tym jest najczęściej rok gospodarczy. W takim stanie rzeczy precyzyjne zdefiniowanie pojęcia dochodu oraz zasady jego wyznaczania stają się zadaniem jeszcze ważniejszym.

Na tle takiego rozumowania powstały liczne rozbieżności np. czy dochodem, który ma podlegać opodatkowaniu są zasoby uzyskiwane, czy też te konsumowane lub asymilowane (np. oszczędności), innymi słowy zadano pytanie, czy dochód ma podlegać opodatkowaniu w chwili powstawania, czy też w trakcie jego wydatkowania.

Przyjęto że podstawę opodatkowania stanowi dochód w trakcie jego powstawania, a więc dochodem jest wypadkowa przychodów i kosztów ich uzyskiwania.

- Pojawiają się wątpliwości związane z zakresem i katalogiem kosztów, które są związane z uzyskaniem przychodów (odliczane od podatku) oraz kosztów, które nie mogą być odliczane jako koszty uzyskania przychodu.

We współczesnych systemach podatkowych odstąpiono od założenia jedynie pieniężnej formy dochodu. Charakter dochodu został rozszerzony również o pojęcie dochodu potencjalnego.

Teorie dochodu

• Według J. Zdzitowickiego różne teorie pojmowania dochodu można podzielić na dwie zasadnicze grupy.

1. Jako węższą grupę definiowania dochodu przyjmuje się tzw. teorię funduszu konsumpcyjnego. Według tej teorii dochód stanowią te wpływy, które osoba osiągająca może zużyć na swoje potrzeby w pewnym okresie i to bez uszczuplania swojego majątku.
2. Drugą grupę definiowania dochodu tworzy szersza teoria przyjmowania dochodu jako czystego przyrostu majątkowego. Zgodnie z tą teorią, dochodem jest czysty przyrost majątkowy, osiągany w określonym czasie. Wówczas do dochodu zaliczane są wszelakie czyste przychody, użytki, wartość osób trzecich, legaty, spadki, darowizny, odszkodowania, świadczenia, a także wygrane loteryjne.

Dochód to podstawowa przeszkodą ograniczającą możliwość realizacji naszych potrzeb. Stanowi on jakby zaporę wyznaczającą granicę, do jakiej możemy sobie pozwolić na ich zaspokojenie. Dochód określa maksimum wydatków, które możemy ponieść na zakup towarów i usług. Na szersze zaspokojenie potrzeb możemy sobie pozwolić w miarę, jak rośnie nasz dochód.

Zaspokojenie to może iść dwoma drogami:

1. pierwsza jest zakup większej ilości poszczególnych towarów,
2. a drugą - zastępowanie towarów jakościowo gorszych, ale tanich, towarami jakościowo lepszymi, lepiej zaspakajającymi nasze potrzeby, ale droższymi, czyli takimi, na zakup których przy niższym dochodzie nie mogliśmy sobie pozwolić. (B. Oyrzanowski 1995, s. 33).Wszystkie wartości dodane są czyimś dochodem.

Miary dochodu

W rachunkowości narodowej istnieją różne miary dochodu. Dochodem narodowym jest PKB pomniejszony o amortyzację oraz o podatki od sprzedaży i akcyzę i skorygowany o płatności netto z tytułu własności czynników produkcji. Dochodem osobistym nazywamy dochód narodowy pomniejszony o składki na ubezpieczenie społeczne i nierozdzielne zyski spółek akcyjnych oraz powiększony o płatności transferowe i odsetki wypłacane konsumentom przez państwo. Dochodem rozporządzalnym nazywamy dochód osobisty po odjęciu podatku dochodowego (R.E. Hall, J.B. Taylor 2000, s. 69)

Ścieżka dochodowa

Zmiany decyzji konsumenta pod względem zmian dochodu:

• Wzrost dochodu przesuwa krzywą popytu w prawo i łagodzi ograniczenia konsumenta. Przyrost dochodu różnie rozkłada się na różne produkty:
  • dobra normalne: ich konsumpcja wzrasta wraz ze wzrostem dochodu
  • dobra podrzędne: ich konsumpcja spada wraz ze wzrostem dochodu

Podział ten ma charakter:

• subiektywny (dla różnych konsumentów dobra te mają różny charakter)
• należy uwzględnić poziom życia społeczeństwa
• zmiany w czasie

Większość dóbr ma charakter dóbr normalnych, czyli struktura konsumpcji wygląda tak, że wraz ze wzrostem dochodu różnie konsumpcja dóbr normalnych Nie zdarza się przy wzroście dochodów, że konsumpcja wszystkich dóbr maleje, bo przynajmniej jedno z nich jest dobrem normalnym (i wzrasta na nie konsumpcja)

• wpływ zmian dochodu na popyt:

Rys. 1. Wpływ zmian dochodu na popyt

• Ścieżka ekspansji dochodowej konsumenta

Krzywa dochód - konsumpcja Jest to linia łącząca punkty optimum konsumenta przy założeniu zmian dochodów i niezmienności innych warunków (jest to wypadkowa sytuacji konsumenta).

Wydatki zależą od rozporządzalnych dochodów, które pomniejszają podatki. Dochód jest również determinantem popytu na pieniądz. Popyt na pieniądz i dochód łączy korelacja dodatnia, z uwagi na wzrost poziomu transakcji w gospodarce, który ma miejsce w związku ze wzrostem dochodu przy założeniu stałej szybkości obiegu pieniądza w gospodarce (popyt transakcyjny) oraz ze względu na zwiększenie ilości zasobów pieniężnych w związku ze zwiększeniem zamożności na wskutek wzrostu dochodu (popyt ostrożnościowy).

Rys. 2. Krzywa dochód-konsumpcja

Prawo Engla

• Prawo Engla - podział na dobra podstawowe i wyższego rzędu, wraz ze wzrostem dochodu następuje różny relatywny podział

Wraz ze wzrostem dochodu konsument wydaje relatywnie mniej na dobra niższego rzędu, a więcej na dobra wyższego rzędu. Ernest Engl w swoich obserwacjach zauważył zależność pomiędzy wydatkami, które stanowią wskaźnik preferencji ujawnionych, a dochodami konsumentów. Stwierdził on, że w miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność maleje (I prawo Engla).

Rys. 3. Krzywe Engla na dobra podstawowe i dobra wyższego rzędu

Przyrosty dochodu ΔP są takie Przyrosty dochodu ΔP są takie same. Przyrosty zakupów dobra same, a przyrosty zakupów x - Δx są malejące dobra x - Δx są rosnące

Kolejne obserwacje skłoniły Engla do stwierdzenia, że wzrost dochodów powoduje wzrost konsumpcji żywności, ale wolniejszy niż wzrost dochodów.:Wydatki na obuwie, odzież, opłaty za mieszkanie itp. rosną w takim samym tempie jak dochód. Natomiast wydatki na naukę, kulturę, oświatę, dobra trwałe, usługi rosną w szybszym tempie niż tempo z jakim rośnie dochód (tzw rozszerzone prawo Engla).

Co więcej wydatki na produkty luksusowe lub oszczędności występują jedynie przy wysokim dochodzie, większym niż na zaspokojenie potrzeb podstawowych (zgodnie z drugim prawem Engla).

• Konsumenci w różny sposób reagują na zmiany poziomu dochodów, tych które stanowią ich główne źródło utrzymania i tych pozostałych. Zmiany stałych dochodów po pewnym czasie prowadzą zazwyczaj do zmiany struktury zakupów i poziomu, stylu życia konsumenta. Zmiany pozostałych dochodów mogą, w zależności, albo wydłużyć, albo skrócić okres tych zmian.

Rys. 4. Krzywa Engla, a klasyfikacja dóbr

X - jest dobrem normalnym dla 0<DP<DP* X - jest dobrem podrzędnym dla DP>DP*

Dochód — artykuły polecane

Wydatki inwestycyjne — Teoria wyboru konsumenta — Produkt Narodowy Brutto — Popyt efektywny — Koszty działalności gospodarczej — Skłonność do konsumpcji — Efekt zewnętrzny — Krańcowa skłonność do oszczędzania — Wydatki konsumpcyjne

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Gurgul H. (2012), Zeszyty naukowe, Wyższa Szkoła Ekonomii i Informatyki w Krakowie, nr 8
• Hall R., Taylor J. (2004), Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Oyrzanowski B. (1996), Mikroekonomia. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków
• Pietrasz P. (2007), Opodatkowanie dochodów nieujawnionych, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Diana Stachoń, Magdalena Lubecka, Sabina Wadowska