Prawo Engla

Prawo Engla - w miarę wzrostu średniego dochodu przypadającego na jednego członka gospodarstwa domowego rośnie nie tylko ogólny popyt, lecz zmianie ulega także jego struktura. Te zmiany są wyrażane poprzez zmniejszenie procentowego udziału wszystkich wydatków na żywność oraz inne dobra niższego rzędu, a zwiększenie wydatków przypadających na dobra wyższego rzędu (Z. Dach 2015, s. 63).

Nazwa tego ekonomicznego prawa pochodzi od nazwiska niemieckiego ekonomisty Ernesta Engla. Naukowiec ten opublikował w 1857 roku pracę o tytule Die Productions - und Consumptionsverhaeltnisse des Koenigsreichs Sachsen w której zawarł analizę struktur wydatków w gospodarstwach domowych zależnie od osiąganych dochodów. Jest także twórcą krzywej Engla, która jest graficznym zobrazowaniem zależność zachodzących pomiędzy dochodem osiąganym przez konsumentów a ilością konsumowanego przez nich dóbr. Ernest Engel był jednym z większych organizatorów statystyki w Niemczech. Określał statystykę jako naukę, która jest w stanie przedstawić stan ogółu. Z jednej strony uważał ją za samodzielną dziedzinę nauki, zaś z drugiej twierdził, że jest ona jedynie metodą mająca na celu służyć i pomagać wszelkim innym naukom. Miał nadzieję, że statystyka będzie znajdowała zastosowanie we wszelakich gałęziach administracyjnych. Engel był ponadto jednym z założycieli Międzynarodowego Kongresu Statystycznego.

TL;DR

Prawo Engla opisuje zależność pomiędzy wzrostem dochodu a strukturą wydatków gospodarstw domowych. Im wyższy dochód, tym mniejszy procentowy udział wydatków na żywność i większy na dobra luksusowe. Prawo Engla dotyczy przede wszystkim rodzin średniozamożnych. W rodzinach biednych wzrost dochodu skutkuje większym popytem na żywność, a w bogatych na dobra luksusowe. Poziom życia rodziny jest tym wyższy, im mniejszy jest procentowy udział wydatków na dobra podstawowe.

II Prawo Engla

II Prawo Engla - wydatki przeznaczane na dobra luksusowe lub oszczędności pojawiają się wyłącznie wtedy, gdy gospodarstwo domowe osiąga wysoki dochód, który, przekracza zaspokojenie wszelakich potrzeb podstawowych. Chęć i skłonność do nabywania dóbr luksusowych pojawia się dopiero wówczas, kiedy racjonalne koszty zaspokajania podstawowych potrzeb nie przekraczaj 80 procent wszystkich dochodów osiąganych przez konsumenta, pozostałe 20 procent dochodów stanowi tak zwany fundusz swobodnych decyzji.

Podział dóbr

• Dobra wyższego rzędu - wzrost popytu jest powiązany z wzrostem dochodu gospodarstwa domowego. Są to najczęściej trwałe przedmioty konsumpcji takie jak sprzęt elektroniczny, meble, lodówki, czy samochody. Te dobra charakteryzują się współczynnikiem elastyczności dochodowej popytu większym od 1.
• Dobra niższego rzędu (podstawowe) - wszelkiego rodzaju produkty żywnościowe, których zakup jest konieczny dla każdego człowieka. Popyt na nie maleje wraz ze wzrostem dochodu, lub rośnie mniej niż proporcjonalnie w odniesieniu do dochodów. Dobra niższego rzędu charakteryzują się ujemną elastycznością dochodową popytu (D. Begg, St. Fischer, R. Dornbusch 2007, s. 118).

Krzywe Engla

Ernest Engel w swoich badaniach zauważył zależności pomiędzy wzrostem dochodu oraz wzrostem popytu na dobra podstawowe oraz dobra wyższego rzędu. Zależności te można doskonale zobrazować za pomocą krzywych Engla. Wynika z nich jednoznacznie, że wzrost dochodów dla obu tych dóbr jest jednakowy, lecz dla dóbr podstawowych przyrost zakupów maleje, a dla dóbr wyższego rzędu przyrost zakupów rośnie. Można zatem stwierdzić, że wraz ze wzrostem dochodów konsument jest skłonny wydać relatywnie większą ilość pieniędzy na dobra wyższego rzędu, jednocześnie mniej przeznaczając na dobra podstawowe. Konsumenci mogą różnie zareagować na zmianę poziomu dochodów, zarówno tych które stanowią ich główne źródło utrzymania jak i pozostałych, stanowiących mniejszą część. Zmiana stałych dochodów często po pewnym czasie skutkuje zmianą struktury dokonywanych zakupów i poziomu oraz stylu życia konsumenta. Zmiany pozostałych dochodów mogą wydłużyć lub skrócić okres tych zmian w zależności od sprzyjających lub niesprzyjających czynników.

Rys. 1. Krzywe Engla na dobra podstawowe i dobra wyższego rzędu

Prawo Engla a poziom życia społeczeństwa

Prawo Engla znajduje zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do rodzin średniozamożnych i nie ma przełożenia na rodziny lub społeczeństwa, które są skrajnie biedne lub skrajnie bogate.

1. W rodzinach, które można określić jako skrajnie biedne, przy bardzo niskim poziomie zaspokajania wszelkich potrzeb (w tym tych najbardziej podstawowych jak odżywianie), wzrost dochodu przeznaczony jest przede wszystkim na dobra niższego rzędu, dzięki którym możliwe jest przeżycie. Występuje wtedy wzrost popytu na dobra żywnościowe i jest on relatywnie szybszy niż na dobra wyższego rzędu. W wyniku tego wydatki na żywność rosną nie tylko w sensie absolutnym, ale również względnym.
2. W przypadku rodzin skrajnie bogatych wzrost dochodów nie jest przeznaczany na zaspokajanie potrzeb żywieniowych, ponieważ ich stopień nasycenia jest już bardzo wysoki. Możliwa jest nawet sytuacja, że przy wzroście dochodów nastąpi spadek wydatków na dobra żywnościowe, w sensie absolutnym, ze względu na przeznaczenie wydatków na zakup dóbr luksusowych.

W związku z powyższym można sformułować tezę, która zgodnie z prawem Engla będzie twierdziła, że poziom życia rodziny (lub społeczeństwa) jest tym wyższy, im mniejszy jest procentowy udział wydatków na dobra podstawowe. W społeczeństwie, które charakteryzuje się wysokimi dochodami, konsumenci wydają relatywnie zdecydowanie więcej na dobra wyższego rzędu, a zdecydowanie mniej na dobra podstawowe. W społeczeństwach o niskich dochodach sytuacja się odwrotna.

Prawo Engla — artykuły polecane

Elastyczność dochodowa popytu — Krzywa konsumpcji — Krzywa Engla — Teoria wyboru konsumenta — Prawo malejącego popytu — Popyt konsumpcyjny — Dobro niższego rzędu — Dobro Giffena — Efekt dochodowy i substytucyjny

Bibliografia

• Anker R. (2011), Engel’s Law Around the World 150 Years Later, Working Paper Series, nr 247
• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dach Z. (2015), Mikroekonomia, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
• Inglot-Brzęk E. (2010), Społeczno-ekonomiczne procesy modernizacji gospodarstw domowych w Polsce w okresie transformacji systemowej, Nierówności społeczne, a wzrost gospodarczy, nr 17
• Szymańska A. (2012), Preferencje konsumenckie i ich determinanty, Zeszyty Naukowe WSEI Kraków, nr 8

Autor: Michał Kurowski