Kategoria ekonomiczna

Kategoria ekonomiczna jest to zespół pojęć, definiujących treść badanych zjawisk ekonomicznych zaliczonych do danej zbiorowości, odzwierciedlającym realia procesów gospodarowania. Kategorie ulegają przekształceniu wraz z przekształceniem się procesów gospodarowania i pojawiają się wraz z nowymi realiami. Wykrywanie związków, które występują między kategoriami ekonomicznymi i wyodrębnianie ich spośród różnych związków, które mają charakter trwały prowadzi do wykrycia praw ekonomicznych (Księżyk M. 2012, s. 63-64)

Kategoria ekonomiczna jest to pojęcie ogólne, abstrakcyjne, wyrażające ogólne własności różnych elementów i aspektów procesu gospodarczego (Danach Z. 2007, s. 30)

• "Trudno wymienić wszystkie kategorie ekonomiczne, które mogą być wykorzystane w ramach zasady ekonomiki. Przykładami takich kategorii są: koszt, strata, cena, przychód, zysk, dochód, wynagrodzenie, rentowność, premia i podatek. W kategoriach ekonomicznych uzależnionych od jakości formułowane są interesy podmiotów, bezpośrednio lub pośrednio powiązanych z danym przedmiotem. W odniesieniu do jakości produktów są to wszystkie podmioty uczestniczące w pełnym cyklu istnienia produktu (zob. podrozdział 4.3). Najczęściej akcentuje się ekonomiczne skutki jakości powstające u wytwórcy i użytkownika produktu. Wyczerpujące stosowanie zasady ekonomiki opiera się na wyważonej hierarchii interesów wszystkich podmiotów oraz zmierza do neutralizacji i kompensacji sprzecznych interesów. Pomocne w tym względzie są rynkowe mechanizmy regulacyjne oraz działania, podejmowane w ramach interwencjonizmu państwowego i ponadpaństwowego". (Hamol A. 1998, s. 48)

Prawa ekonomiczne

Prawa ekonomiczne wyrażają to co w zjawiskach ekonomicznych jest najbardziej istotne, celowe, konieczne oraz niepowtarzalne ale nie przypadkowe. Stanowią teoretyczne uogólnienie poznanych prawidłowości procesów ekonomicznych (procesów gospodarowania). Prawa ekonomiczne nie ujawniają się w pojedynczych przypadkach lecz przy licznych, masowych powtarzaniu się rodzajów zdarzeń.

• Prawa ekonomiczne mają charakter warunkowy to znaczy, że ich ich przesłanki ujawniają się w konkretnych procesach gospodarowania, więc powinny być omawiane wraz z poznawaniem nowych prawidłowości procesów gospodarczych oraz w odniesieniu do problemów jakich one dotyczą, ponieważ ważne jest zrozumienie jaki charakter działania i możliwości wykorzystane zostaną w działalności. (Księżyk M. 2012, s. 64)
• Kierując się celami społecznymi i politycznymi możemy zignorować pewne prawa ekonomiczne ale zawsze musimy liczyć się z negatywnymi skutkami takiego postępowania.

Kategorie ekonomiczne

• cena
• towar
• preferencje konsumenta
• popyt
• podaż
• rynek
• zysk
• inflacja
• równowaga rynkowa
• pieniądz
• jakość produktu
• eksport
• import
• koszt krańcowy
• podatek

Kategorie ekonomiczne są ze sobą powiązane, nie występują niezależnie jedne od drugich np.:

• oferta (podaż) - zapotrzebowanie (popyt) - cena
• jakość produktu - popyt konsumenta
• kurs walutowy - eksport - import - bilans handlowy
• inflacja - stopy procentowe - kredyty - inwestycje - dochód narodowy - dobrobyt społeczeństwa

Rodzaje kategorii ekonomicznych

W ekonomii można wyróżnić różne rodzaje kategorii ekonomicznych (przykłady)

• kategoria wyboru (wybory wpływają na kształt poglądów ekonomicznych i charakter teorii, z wyborem wiąże się racjonalność działania) (Jonszta-Zagóra U. 2010, s. 7)
• kategoria ekonomiczno-finansowa (ocenia dotychczasowe efekty funkcjonowania przedsiębiorstwa i wyznacza kierunki rozwoju oraz określa sposoby doskonalenia w przyszłości) (s. 772)
• kategoria restrukturyzacja (dotyczy zmian w strukturze gospodarki, w przemyśle, które powodują rozwój tych elementów struktury, które reprezentują wyższą jakość, nowoczesność oraz wyższą efektywność od dotychczasowych rozwiązań) (Podczarski S. 2016, s. 13)
• kategoria ceny (związana jest ze zmianą stosunków własnościowych. Cena stanowi wypadkową podstawowych czynników takich jak: relacji popytu, ścierania się decyzji i propozycji cenowych sprzedawcy i kupującego, strategii przyjętych przez sprzedawcę i kupującego) (Jaki A. 2008, s. 26)
• kapitał własny (jest kategorią bilansu i jego pasywów, stanowi cel pomiaru zdarzeń gospodarczych, które dokonywane są w systemie rachunkowości. Absorbuje on efekty pomiaru zysków i decyduje o stabilności finansowej firmy) (Walińska E. i in. 2016, s. 165)

Kategoria ekonomiczna — artykuły polecane

Gospodarka rynkowa — Mikroekonomia — Porozumienie monopolistyczne — Etnocentryzm — Ekonomia — Ryzyko — Inflacja otwarta — Wartość — Gospodarka mieszana

Bibliografia

• Dach Z. (2010), Mikroekonomia dla studiów licencjackich, Wydawnictwo Naukowe SYNABA, Kraków
• Hamrol A., Mantura W. (2002), Zarządzanie jakością. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Jaki A. 2008, Wycena i kształtowanie wartości przedsiębiorstwa, wydawnictwo Wolters Kluwer, Kraków, s. 26
• Jonszta-Zagóra U. 2010, Dokonania współczesnej myśli ekonomicznej - znaczenie kategori wyboru w teoriach ekonomicznych i praktyce gospodarczej, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice, s. 7
• Koprowicz V. 2011,Zdrowie jako kategoria społeczno-ekonomiczna
• Księżyk M. (2012), Ekonomia. Podejście historyczne i prospektywne, Oficyna Wydawnicza AWM, Kraków
• Podczarski S. 2016, Efektywność ekonomiczna procesów restrukturyzacji przedsiębiorstw przemysłowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s 13
• Sosnowski M. i in. 2011, Polityka ekonomiczna, wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław, s. 772
• Walińska E., Rzetelska A., Jurewicz A. (2016), Kapitał własny spółek kapitałowych jako kategoria prawna i ekonomiczna sprawozdania finansowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź

Autor: Paulina Pilszak