Dochód rozporządzalny

Dochód rozporządzalny inaczej dochód do dyspozycji lub rozporządzalny dochód osobisty (RDO) jest to suma dochodów gospodarstw domowych, które otrzymują od przedsiębiorstw, rozszerzone o wypłaty transferowe wypłacone przez państwo, natomiast zredukowane o podatki bezpośrednie płacone na rzecz państwa. Inaczej mówiąc, są to dochody, które gospodarstwa domowe mogą spożytkować na wydatki lub oszczędności (D.Begg 2014).

Jak podaje Główny Urząd Statystyczny jest to suma dochodów ze wszystkich źródeł zredukowana o zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych opłacane w imieniu podatnika przez płatnika, o podatki płacone przez osoby pracujące na własnej działalności (podatek od dochodów z własności), w tym reprezentantów wolnych zawodów i osób użytkujących gospodarstwo indywidualne w rolnictwie oraz o składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Składnikami dochodów rozporządzalnych są usługi i towary uzyskane nieodpłatnie oraz dochody pieniężnie i niepieniężne. Niepieniężne dochody gospodarstwa domowego to towary bądź usługi konsumpcyjne zaczerpnięte z gospodarstw indywidualnych czy też działalności rolniczej lub pozarolniczej (U.Wągrowska 2018).

TL;DR

Dochód rozporządzalny to suma dochodów gospodarstwa domowego po odjęciu podatków. Składnikami dochodów rozporządzalnych są dochody z pracy, z tytułu posiadanych gruntów i z kapitału. Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na osobę w Polsce wyniósł 1598 zł w 2017 roku, co było wyższe niż w poprzednim roku. Wydatki gospodarstw domowych również wzrosły, a najwyższy dochód i wydatki odnotowano wśród osób pracujących na własny rachunek.

Składniki dochodu i dochodu rozporządzalnego

W ujęciu ekonomicznym możemy wyodrębnić następujące źródła dochodów gospodarstwa domowego:

• dochód z pracy, czyli wynagrodzenie, wszelkie dodatki do pensji wypłacane przez pracodawcę
• dochód z tytułu posiadanych gruntów, np. renta gruntowa, czynsz z dzierżawy
• dochód z kapitału, przykładem mogą być odsetki od pożyczek lub dywidendy i inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych

Natomiast w skład dochodu rozporządzalnego wchodzą poniższe kategorie dochodu:

• dochód z tytułu własności,
• dochód z nieruchomości a konkretnie z ich wynajmu,
• dochód z pracy najemnej,
• dochód z własnej działalności poza rolniczym gospodarstwem indywidualnym,
• dochód z tytułu wykonywania wolnego zawodu (adwokat, lekarz, architekt),
• dochód z tytułu użytkowania gospodarstwa domowego w rolnictwie,
• dochód z tytułu świadczenia z ubezpieczeń i pomocy społecznej,
• dochód z odszkodowań wypłacanych przez instytucje ubezpieczeniowe,
• dochód z wygranych w grach hazardowych i loteryjnych,
• pozostałe dochody (np. alimenty, darowizny otrzymane od innych gospodarstw domowych)

Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny przypadający na jedną osobę w gospodarstwie domowym jest uważany za podstawowy wskaźnik obrazujący sytuację dochodową gospodarstw domowych (A. Wałęga 2012, s. 221).

Od PKB do dochodu rozporządzalnego w gospodarce zamkniętej

Gospodarka zamknięta to taka gospodarka, która nie posiada powiązań handlowych z innymi krajami.

PKB = C + I + G

PNB = PKB

PNN = PNB - A

DN = PNN - Te

RDO = DN + B - Td

Rozporządzalny dochód osobisty jest przeznaczony na C lub S, czyli konsumpcję lub oszczędności (D. Begg 2014), gdzie:

• PKB - Produkt Krajowy Brutto
• C - wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych
• I - inwestycje
• G - wydatki Państwa na dobra i usługi
• S - oszczędności
• PNB - Produkt Narodowy Brutto
• PNN - Produkt Narodowy Netto
• A - amortyzacja
• DN - dochód narodowy
• Te - podatki pośrednie
• B - płatności transferowe
• Td - podatki bezpośrednie

Od PKB do dochodu rozporządzalnego w gospodarce otwartej

Gospodarka otwarta jest to gospodarka, która prowadzi wymianę handlową z zagranicą. Mamy tutaj do czynienia z importem oraz eksportem.

PKB = C + I + G + NX

PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności za granicą

PNN = PNB - A

DN = PNN + transfery jednostronne z zagranicy - Te

RDO = DN + B - Td

Rozporządzalny dochód osobisty jest przeznaczony na C lub S, czyli konsumpcję lub oszczędności (D. Begg 2014),

gdzie:

• NX (eksport netto) = Eksport - Import

Poziom dochodu rozporządzalnego na osobę w polskich gospodarstwach domowych

W 2017 r., również jak i w roku poprzednim 2016, sytuacja materialna gospodarstw domowych w Polsce uległa znacznej poprawie. Wzrost dochodów wiąże się również z większymi wydatkami, zauważono znaczna nadwyżkę dochodów nad wydatkami, czego skutkiem dla gospodarstw domowych były większe możliwości oszczędzania. Przeciętny miesięczny poziom dochodu rozporządzalnego na osobę w 2017 r. zaokrąglając do 1 złotówki wyniósł 1598 zł, czyli był realnie wyższy od dochodu z 2016 roku o 123 zł (o 6,3%). Natomiast jeśli chodzi o wzrost wydatków gospodarstw domowych w przeliczeniu na osobę, w 2017 roku sięgnęły wartości 1176 zł co daje wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 1,9 %. Biorąc pod uwagę wydatki na towary i usługi konsumpcyjne, możemy również zauważyć wzrost w stosunku do roku 2016 o 2,1%, wyniosły one w roku 2017 średnio 1127 zł. W 2017 roku mogliśmy zaobserwować stosunkowo wysoki poziom zróżnicowania przeciętnych miesięcznych dochodów i wydatków gospodarstw domowych wśród określonych grup społeczno-ekonomicznych. Najwyższy przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na poziomie 1919 zł na osobę oraz wydatki miesięczne na osobę na poziomie 1368 zł zarejestrowano w gospodarstwach osób pracujących na własny rachunek nie wliczając gospodarstw rolnych (K. Siwak 2016).

Dochód rozporządzalny — artykuły polecane

Dochód netto — Płatności transferowe — Klin podatkowy — Dochód brutto — Gospodarstwo domowe — Szara strefa — Produkt Narodowy Brutto — Praca na czarno — Dochód narodowy

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Gasińska M. (2016), Dochody gospodarstw domowych w Polsce - wybrane obiektywne i subiektywne ujęcia i dane, Zeszyty Naukowe Uczelni Vistula, nr 50
• Piekut M. (2016), Konsumpcja dóbr i usług transportowych w różnych typach polskich gospodarstw domowych, Handel Wewnętrzny, nr 3
• Siwak K. (2016), Sytuacja gospodarstw domowych w 2017 r. w świetle wyników badania budżetów gospodarstw domowych, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa
• Wałęga A. (2012), Zróżnicowanie poziomu i źródeł dochodów gospodarstw pracowniczych w Polsce, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica nr 271
• Wągrowska U. (2018), Metodologia badania budżetów gospodarstw domowych, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa

Autor: Maria Krzykawska