Prawo poboru

Prawo poboru akcji nowej emisji polega na tym, że dotychczasowi akcjonariusze spółki mają zagwarantowane z mocy ustawy (art. 433 par. 1 KSH) pierwszeństwo w obejmowaniu akcji emitowanych przez spółkę w związku z podwyższeniem jej kapitału zakładowego, proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji (w wyniku tego liczba akcji posiadanych przez akcjonariuszy w kapitale zakładowym, po zrealizowaniu prawa poboru, będzie proporcjonalna do liczby akcji przed podwyższeniem kapitału). Prawo poboru należy odróżnić od prawa pierwszeństwa do objęcia akcji (odnoszącego się tylko do osób trzecich, a nie do akcjonariuszy), a także prawa poboru ex contractu

Prawo poboru realizowane jest przy podwyższeniu kapitału w trybie subskrypcji zamkniętej, czyli dokonywanej wobec tego samego kręgu subskrybentów co krąg dotychczasowych akcjonariuszy. Prawo to przysługuje każdemu akcjonariuszowi

Cel prawa poboru

Celem prawa poboru jest:

• utrzymanie dotychczasowego "układu sił" w walnym zgromadzeniu spółki akcyjnej w sytuacji gdy spółka zmuszona jest dokapitalizować się poprzez podwyższenie kapitału zakładowego
• zapewnienie ochrony przed zmniejszeniem wartości udziałów poszczególnych akcjonariuszy w drodze tzw. rozwodnienia kapitału zakładowego (występującego w sytuacji gdy środki z emisji nowych akcji z wyłączeniem prawa poboru nie powodują wzrostu zyskowności spółki w stopniu przynajmniej proporcjonalnym do zwiększonej liczny akcji uczestniczących w podziale zysków spółki lub w sytuacji gdy cena emisyjna nowych akcji ma niższą wartość niż wartość starych akcji).

Charakter prawny prawa poboru

Prawo poboru akcji nowej emisji jest prawem akcjonariusza ucieleśnionym w akcji. Jest to więc prawo związane z akcją a nie osobą akcjonariusza. Należy je traktować jako "standardowe" uprawnienia akcjonariusza a nie prawo osobiście przyznane akcjonariuszowi. Prawo to określa się jako warunkowe, które jest uzależnione od podjęcia prze walne zgromadzenie uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego. Zarejestrowanie uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego powoduje, że prawo poboru może być ujmowane jako wierzytelność (roszczenie) akcjonariusza względem spółki.

"Ogłoszenie o warunkach subskrypcji w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego w trybie subskrypcji zamkniętej zamieszczane jest w "Monitorze Sądowym i Gospodarczym" (art. 434 paragraf 1 w zw. Z art. 5 paragraf 3 k.s.h.)"

Pozbawienie akcjonariuszy prawa poboru

Kodeks spółek Handlowych określa to pojęcie w art. 433 par. 2. Pozbawienie prawa poboru oznacza możliwość wyłączenia tego prawa w odniesieniu do całej emisji albo tylko do pewnych wymienionych w uchwale walnego zgromadzenia rodzajów akcji. Decyzja o pozbawieniu akcjonariuszy prawa poboru następuje na mocy uchwały WZA. Oprócz zwyczajnych przesłanek ważności takiej uchwały, KSH przewiduje dodatkowe przesłanki ważności takiej uchwały, a mianowicie:

• Konieczność wyraźnego zapowiedzenia w porządku obrad WZA wskazanej uchwały,
• Konieczność wystawienia opinii przez zarząd spółki, co do powodów pozbawienia prawa poboru,
• Kwalifikowany charakter uchwały.

Prawo poboru nie jest prawem bezwzględnym, oznacza to możliwość jego wyłączenia. Z racji tego charakteru prawa poboru dopuszczalne jest jego zrzeczenie się, które może nastąpić na rzecz konkretnej osoby lub bez wskazania beneficjentów

Wykonanie prawa poboru

Wykonanie prawa poboru następuje w drodze tzw. subskrypcji zamkniętej akcji nowej emisji (art. 431 par. 2 pkt 2 KSH). Tryb ten obejmuje:

• Dokonanie ogłoszenia wzywającego do wykonania prawa poboru,
• Dokonanie zapisu na akcje nowej emisji przez dotychczasowych akcjonariuszy,
• Przydzielenie przez zarząd akcji nie objętych w ramach wykonania prawa poboru.

Przykład

"Każdy z czterech akcjonariuszy spółki A o kapitale zakładowym 1 000 000 zł, dzielącym się na 10 000 akcji o wartości nominalnej 100 zł, posiada 2 500 akcji. Kapitał zakładowy został podwyższony do kwoty 2 000 000 zł. Każdy z akcjonariuszy, wykonując przysługujące mu prawo poboru akcji, może objąć ¼, a więc 2 500 nowych akcji spółki. Jeżeli nowe akcje obejmie w całości całkiem nowy akcjonariusz, to zmienią się proporcje udziału akcjonariuszy w kapitale zakładowym spółki: czterech akcjonariuszy będzie posiadało już nie po ¼, lecz po 1/8 liczby akcji, natomiast nowy akcjonariusz będzie w posiadaniu połowy akcji. Zmieni się więc układ sił w spółce".

Zastosowanie prawa poboru

Finansowanie inwestycji i spłata zadłużenia

Prawo poboru jest instrumentem, który może być wykorzystany przez spółki do pozyskiwania środków finansowych na realizację inwestycji lub spłatę zadłużenia. Dzięki temu instrumentowi spółka może zwiększyć swoje źródła finansowania i uniknąć konieczności sięgania po zewnętrzne źródła kapitału, które często są kosztowne i wiążą się z większym ryzykiem.

W praktyce, spółka może wykorzystać prawo poboru do emisji nowych akcji, które mogą zostać zakupione przez obecnych akcjonariuszy spółki w określonym stosunku do posiadanych przez nich akcji. Pozyskane w ten sposób środki mogą być przeznaczone na realizację różnych projektów inwestycyjnych, takich jak rozwój nowych linii produkcyjnych, modernizacja infrastruktury czy ekspansja na nowe rynki.

Dodatkowo, spółka może wykorzystać prawo poboru również do spłaty zadłużenia. Wielu przedsiębiorstw posiada zadłużenie, które musi być obsługiwane regularnie. Prawo poboru daje możliwość pozyskania środków na spłatę tych zobowiązań, co pozwala na poprawę sytuacji finansowej spółki i zmniejszenie ryzyka związanego z długiem.

Restrukturyzacja kapitału i przekształcenie innych instrumentów finansowych

Prawo poboru może być również wykorzystane przez spółki do restrukturyzacji kapitału lub przekształcenia innych instrumentów finansowych. Restrukturyzacja kapitału polega na zmianie struktury kapitałowej spółki poprzez przekształcenie jednego rodzaju instrumentu finansowego na inny. Na przykład, spółka może przekształcić obligacje w akcje, co pozwoli na zmniejszenie zadłużenia i zwiększenie kapitału własnego.

Prawo poboru daje możliwość obecnym akcjonariuszom spółki do zakupu nowych akcji w określonym stosunku do posiadanych przez nich akcji. To pozwala na przekształcenie obecnych instrumentów finansowych, takich jak obligacje czy konwertowalne obligacje, w akcje. Dzięki temu spółka może dostosować swoją strukturę kapitałową do aktualnych potrzeb i warunków rynkowych.

Konsolidacja i ekspansja przez akwizycje innych przedsiębiorstw

Prawo poboru może być również wykorzystane przez spółki do realizacji strategii konsolidacji i ekspansji poprzez akwizycje innych przedsiębiorstw. Konsolidacja polega na połączeniu dwóch lub więcej przedsiębiorstw w celu tworzenia większej i silniejszej jednostki.

Dzięki prawu poboru, spółka może pozyskać środki na zakup akcji innych przedsiębiorstw, co pozwoli na ich przejęcie i integrację z własną działalnością. To daje możliwość zwiększenia skali operacji, zdobycia nowych rynków i klientów, oraz realizacji synergii, które mogą przynieść korzyści ekonomiczne.

Wypłata dywidendy w formie akcji

Prawo poboru może być również wykorzystane przez spółki do wypłaty dywidendy w formie akcji. Dywidenda to część zysku, która jest wypłacana akcjonariuszom spółki. Zamiast wypłacać dywidendę w gotówce, spółka może zdecydować się na wypłatę dywidendy w formie nowych akcji.

Takie rozwiązanie pozwala na zwiększenie kapitału własnego spółki, bez konieczności sięgania po zewnętrzne źródła finansowania. Ponadto, wypłata dywidendy w formie akcji może być atrakcyjna dla akcjonariuszy, którzy w ten sposób mogą zwiększyć swoje udziały w spółce i potencjalnie skorzystać z ewentualnego wzrostu wartości akcji w przyszłości.

Znaczenie prawa poboru dla wyceny akcji spółki na rynku

Prawo poboru ma również istotne znaczenie dla wyceny akcji spółki na rynku. W momencie ogłoszenia emisji nowych akcji z prawem poboru, inwestorzy analizują tę informację i biorą ją pod uwagę przy ocenie wartości akcji.

Jeśli emisja nowych akcji jest dobrze przyjęta przez inwestorów i odbierana jako pozytywny sygnał, to może wpłynąć na wzrost wartości akcji spółki. Z drugiej strony, jeśli inwestorzy odbiorą emisję nowych akcji negatywnie, to może to wpłynąć na spadek wartości akcji.

Dlatego też, spółki muszą dokładnie przemyśleć swoje decyzje dotyczące wykorzystania prawa poboru i starannie ocenić, jakie mogą być skutki dla wyceny akcji na rynku. Wartościowe i przemyślane wykorzystanie prawa poboru może przyczynić się do wzrostu wartości spółki i zwiększenia zaufania inwestorów.

Prawo poboru — artykuły polecane

Udziałowiec — Spółka komandytowo-akcyjna — Prokurent — Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością — Prawa akcjonariuszy — Prokura — Akt założycielski — Spółka partnerska — Akcja Złota

Bibliografia

• Koch A., Napierała J. (red.) (2017), Prawo spółek handlowych, Wolters Kluwer, Warszawa
• Mamcarz H. (2012), Prawo poboru jako instrument inwestowania kapitału, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia nr 46/1
• Michalski M. (2014), Spółka akcyjna”, Wolters Kluwer, Warszawa
• Pyzioł W., Szumański A., Weiss I. (2014), Prawo spółek, C.H. Beck, Warszawa
• Sajnóg A. (2013), Funkcje i cele podwyższania kapitału zakładowego w spółkach akcyjnych, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica nr 278
• Sołtysiński S. i in. (2003), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa
• Szumański A. (2006) System Prawa Prywatnego, Prawo papierów Wartościowych, C.H. Beck, Warszawa
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037

Autor: Piotr Talik, Aleksandra Kanicka