Metoda SPACE

SPACE (ang. Strategic Position and Action Evaluation - analiza pozycji strategicznej i ocena działalności firmy) to jedna z metod badania ogólnej zdolności rozwojowej firmy. Ułatwia ona podejmowanie decyzji dotyczących dywersyfikacji działalności firmy i ocenę poszczególnych jej domen.

Etapy postępowania

Tok postępowania w tej metodzie można podzielić na cztery etapy:

1. Wyznaczenie czterech wymiarów przestrzeni, w której identyfikuje się pozycję firmy, jak i charakteryzujących je determinant.
2. Narysowanie układu współrzędnych, którego półosie (+x, - x, +y, - y stanowią odpowiednio: IS, CA, FS, ES).
3. Skwantyfikowanie wymiarów i determinant.
4. Określenie pozycji strategicznej firmy.

Procedura metody SPACE podobna jest do analizy SWOT. Najpierw dobieramy czynniki, następnie oceniamy każdy z nich. Liczymy średnią dla wszystkich zmiennych oraz sumę średnich ocen IS i CA i nanosimy wynik na oś X. Kolejnym krokiem jest zsumowanie średnich ocen wymiarów FS i ES oraz zaznaczenie wyniku na osi Y. Końcowym etapem jest wyznaczenie wektora kierunkowego. Będzie nim prosta wychodząca z początku układu współrzędnych i przechodząca przez wyznaczony punkt (Piocha S., Dylkiewicz R. (2007)).

Determinanty wymiarów zewnętrznych i wewnętrznych to: siła sektora i stabilność otoczenia dla zewnętrznych oraz potencjał finansowy i przewaga konkurencyjna dla wewnętrznych. Szczegóły prezentuje tab. 1.

Tab.1. Determinanty wymiarów zewnętrznych i wewnętrznych

Wymiary zewnętrzne	Wymiary wewnętrzne
Siła sektora (IS - ang. industry strength) potencjał wzrostu, potencjał rynku, stabilność finansowa, technologiczne know-how, wykorzystanie zasobów, intensywność wzrostu kapitału, łatwość wejścia na rynek, produktywność.	Potencjał finansowy (FS - ang. financial strength) zwrot z inwestycji, leverage, płynność finansowa, kapitał obrotowy, przepływy pieniężne, łatwość zmiany rynku, ryzyko branżowe.
Stabilność otoczenia (ES - ang. environmental stability) zmiany w technologii, stopa inflacji, poziom cen wyrobów, bariery wejścia na rynek, intensywność działania konkurencji, elastyczność popytowa cen.	Przewaga konkurencyjna (CA - ang. competitive advantage) udział w rynku, jakość wyrobów, cykl życia wyrobów, lojalność klientów, wykorzystanie potencjału wytwórczego, technologiczne know-how, nadzór nad dostawcami i systemem dystrybucji.

Źródło: [A. Stabryła 2000, s. 362-363]

Układ współrzędnych jest budowany następująco:

• oś rzędnych (Y) po stronie dodatniej (góra) - FS, a ujemnej ES,
• oś odciętych (X) po stronie dodatniej (prawa) - IS, a ujemnej CA.

Ćwiartki wykresu reprezentują:

• pierwsza (x+, y+) - strategię agresywną,
• druga (x-, y+) - strategię konserwatywną,
• trzecia - strategię defensywną,
• czwarta - strategię konkurencyjną.

Kwantyfikacja

Intensywność wymiarów szacuje się według umownej sześciopunktowej skali, przy czym dla (IS) i (FS) wartość 1 stanowi ocenę najniższą, a 6 - najwyższą, natomiast dla (CA) i (ES) - 6 jest oceną najniższą, a (-1) - najwyższą.

Aby uwzględnić siłę wpływu zmiennych można wprowadzić wagi (rangi) dla poszczególnych zmiennych i wówczas ocena ważona będzie iloczynem oceny punktowej i rangi przypisanej danej zmiennej. Zakłada się przy tym, że suma wszystkich wag dla jednego wymiaru wynosi 1, a całkowity wskaźnik dla danego wymiaru równa się sumie ocen ważonych każdej zmiennej.

Wartość współrzędnych oblicza się jako przeciętną wartość (średnią) dla sumy punktów wymiarów wspólnych dla danej osi. x = f¯(IS) + f¯(CA) y = f¯(FS) + f¯(ES), gdzie m f¯(IS) = SUMA (fi (IS)) / m 1 pozostałe obliczane według analogicznych wzorów. Wyznaczony punkt P o współrzędnych (x, y) pokazuje pozycję strategiczną firmy, zgodnie z którą możemy dobrać właściwą dla danego obiektu strategię.

W metodzie SPACE zakłada się, że słaba pozycja konkurencyjna firmy może być rekompensowana dużą atrakcyjnością branży i odwrotnie, działanie w schyłkowej branży może być rekompensowane wysoką pozycją konkurencyjną w sektorze. Podobnie, silne finanse firmy, pozwalają dość swobodnie działać nawet w warunkach wysokiej zmienności otoczenia, a stabilne otoczenie nie wymaga dużych zasobów finansowych.

Metoda SPACE — artykuły polecane

Macierz McKinsey — Macierz ADL — Macierz BCG — Ocena atrakcyjności sektora — Analiza portfolio — Koncepcja pięciu sił Portera — Mapa intensywności celów — Portfelowa analiza strategiczna — Metody analizy strategicznej

Bibliografia

• Juszczyk M. (2001), Metoda SPACE narzędzie analizy strategicznej dla firm budowlanych, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej
• Kałkowska J. (red.) (2010), Zarządzanie strategiczne Metody analizy strategicznej z przykładami, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
• Piocha S., Dylkiewicz R. (2007), Teoretyczne i empiryczne implikacje wynikające z zastosowania analiz strategicznych w ocenie wartości przedsiębiorstwa, Zeszyty naukowe instytutu ekonomii i zarządzania, nr 11
• Stabryła A. (2000), Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Kraków
• Zielińska-Chmielewska A. (2012), Analiza strategiczna spółki akcyjnej Indykpol SA przy wykorzystaniu metody SPACE, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Poznań

Autor: Aneta Gaweł, Paweł Mleczko