Rynek ubezpieczeń

Rynek w dosownym znaczeniu oznacza miejśce gdzie są sprzedawane i kupowane towary. w znaczeniu ekonomicznym rynek jest formą nawiązywania kontaktów między kupuj, acymi i sprzedającymi w celu ustalenia warunków transakcji: sposobu, miejsca, czasu oraz ilości ekwiwalentu nabywanego towaru (B. Klimczak 1995, s. 61).

"Rynek (market) jest też określny jako zespół warunków, które doprowadzają do kontaktu pomiędzy kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług" (M. Księżyk 2000, s. 45).

Istnieje jedynie ograniczony zbiór rynków ubezpieczeń, na których zawiera się transakcje dotyczące ryzyka. D. Begg (D. Begg 1997, s. 453) pisze, iż kompletny zbiór rynków ubezpieczeń umożliwiłby przenoszenie ryzyka z tych którzy go nie lubią na tych, którzy są gotowi do jego ponoszenia w zamian za określoną zapłatę. Cena równowagi w postaci składki ubezpieczeniowej prowadziłaby do zrównania kosztu krańcowego i korzyści krańcowych z ponoszenia ryzyka. System cen wyrównywałby społeczne korzyści i koszty krańcowe ryzykownych działań. Jednak zjawiska selekcji negatywnej i ryzyka moralnego hamują rozwój prywatnych rynków ubezpieczeń. Jeżeli pewnych działań które wiążą się z ryzykiem, nie da się ubezpieczyć bez względu na cenę to rynkowy system cen nie wskaże społeczeństwu alokacji, dla której społeczne koszty i korzyści krańcowe są równe.

TL;DR

Artykuł omawia rynek ubezpieczeń, zarówno prywatnych, jak i społecznych. W Polsce w latach 2008-2009 wystąpił kryzys, który wpłynął na spadek składek ubezpieczeniowych. Polskie zakłady ubezpieczeniowe mają silną pozycję na rynku. Przykład gry ubezpieczyciela pokazuje, że dla ubezpieczającego może być korzystne wzięcie na siebie ryzyka w zamian za wyższą składkę.

Rynki ubezpieczeniowe

Nabywcami ubezpieczeń są osoby prywatne lub firmy biznesowe. Ich motywacja do zakupu ubezpieczenia może się różnić w zależności od przypadku. Istnieje możliwość podzielenia pola na trzy klasy ubezpieczeń (K.H. Borch s. 11):

• ubezpieczenie na życie - renty i zwykłe ubezpieczenie na życie
• ubezpieczenie gospodarcze - ubezpieczenie kupione przez przedsiębiorców obejmujące wszelkiego rodzaju ryzyka handlowe
• ubezpieczenie gospodarstwa domowego - zakupione przez zwykłego konsumenta jako ochrona przed zagrożeniami w życiu codziennym

Ubezpieczenia społeczne

Ubezpieczenie społeczne to według Grażyny Szyburskiej-Walczak (G. Szyburska-Walczak 2012, s. 25) "system zagwarantowanych ustawowo świadczeń na pokrycie potrzeb wywołanych przez zdarzenia losowe lub inne zrównane z nimi, spełnianych przez zobowiązane do tego instytucje".

Polski rynek ubezpieczeń w latach 2008-2009

Przełom lat 2008 i 2009 to zauważalny kryzys w światowej gospodarce. Okres ten odcisnął swoje piętno przede wszystkim w sektorze finansowym a co za tym idzie także i w sektorze ubezpieczeń. Mimo widocznego pogorszenia się sytuacji ekonomicznej wielu krajów Unii Europejskiej Polska znalazła się w wąskim gronie tych państw, których sytuacja ekonomiczna nie uległa większym zmianom. Spowolnienie światowej gospodarki wywołało niespotykane dotąd zmiany w sektorze ubezpieczeń. Odnotowano bowiem powszechną redukcję składek ubezpieczeniowych. W Polsce wielkość składki ubezpieczeniowej spadła o 12,05% co stanowi jedną z największych zmian w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. W strukturze ubezpieczeń Polski dominują ubezpieczenia na życie (59% udziału) co wyróżnia polski rynek na tle krajów Europy zachodniej. Jest to wynik tym bardziej imponujący zważywszy na fakt, iż dwie dekady temu udział ubezpieczeń na życie klarował się na poziomie 10% (E. Stroiński 2010, s. 113-119).

Polskie zakłady ubezpieczeniowe

Zakłady ubezpieczeniowe z siedzibą w Polsce mają silną i ugruntowaną pozycję w regionie. Na taką sytuację zdecydowany wpływ mają dwa czynniki (E. Stroiński 2010, s. 120):

• koncentracja rynku
• duży udział Polski w światowym rynku

Według statystyk dostarczonych przez KNF polskie zakłady ubezpieczeniowe zdecydowanie dominują w ubezpieczeniach na życie gdzie na 10 pozycji 9 zajmują właśnie zakłady zarejestrowane w Polsce (1. miejsce PZU Życie, roczna składka 2,4 mln Euro). Nieco gorzej prezentuje się sytuacja w ubezpieczeniach nie na życie gdzie na 10 pozycji 4 to polskie zakłady (1. miejsce PZU, roczna składka 1,9 mln Euro). Polski potentat PZU SA prężnia działa również poza granicami kraju: Litwie (PZU Lietuva gyvybes draudima) oraz Ukrainie (PZU Ukraine Life).

Przykład

Rynek ubezpieczeń - decyzja o ubezpieczaniu się.

Rynek ubezpieczeń umożliwia zmniejszenie ryzyka towarzyszącego gospodarowaniu.

Przed wykupieniem polisy:

W= 50 000 zł - rzeczywista wartość majątku (auta)
p= 0,1 - prawdopodobieństwp kradzieży auta w ciągu roku
w1= - 50 000 - wypłata w przypadku kradzieży
q= (1 - p)= 0,9 - prawdopodobieństwo, że do zdarzenia nie dojdzie w ciągu roku
w2= 0 - wypłata w przypadku, gdy do kradzieży nie dojdzie.
Wartość oczekiwana pierwszej gry:
WO1= - 50 000 x 0,1 + 0 x 0,9 = - 5 000

Po wykupieniu polisy:

W= 50 000 zł - rzeczywista wartość ubezpieczonego majątku (auta)
S= - 5 000 zł - składka ubezpieczeniowa
p=0,1 - prawdopodobieństwo kradzieży auta w ciągu roku
w1= - 5 000 - ubezpieczony traci składkę o samochód, lecz dostaje odszkodowanie warte tyle co samochód
q= (1-p)= 0,9 - prawdopodobieństwo, że do zdarzenia nie dojdzie w ciągu roku
w2= - 5 000 - ubezpieczony traci składkę gdy do kradzieży nie dojdzie

Wartość oczekiwana drugiej gry:

WO2= - 5 000 x 0,1 + (- 5 000) x 0,9 = - 5 000 zł

Wariancja pierwszej gry:

WG1= (-45 000)^2 X 0,1 + (-5000)^2 x 0,9 = 225.000.000 zł

Wariancja drugiej gry:

WG2 = 0^2 x 0,1 + 0^2 x 0,9 = 0 zł - wynik tej gry nie jest obciążony żadnym ryzykiem

Ubezpieczyciel

W1= -45000 wypłaty w razie kradzieży
p=0,1 - prawdopodobieństwo kradzieży auta w danym roku

W2= 5000 zł - wypłata jako składka ubezpieczającego
1-p= 0,9 - prawdopodobieństwo, że do kradzieży nie dojdzie według ubezpieczyciela.

Wartość oczekiwana gry dla ubezpieczyciela

WO = - 45 000 x 0,1 + 5000 x 0,9 = 0 zł

Wariancja wyników gry wynosi

WG= (- 45 000)^2 x 0,1 + (5000)^2 X 0,9 = 225.000.000 zł

Ubezpieczyciel przejął na siebie całe ryzykozagrażające ubezpieczonemu. Gra ubezpieczyciela ikazuje się grą obarczoną znacznym ryzykiem. W dodotku udział w niej nie rokuje żadnych zysków. Wartość oczekiwana równa się 0, co oznacza, że składek ubezpieczających ledwie straczy na pokrycie wypłaconych odszkodowań.

Jednak, za wzięcie na siebie ryzyka ubezpieczyciele mogą zażądać stawki większej niż 5000zł. Wiele osób niechętnych ryzyka skwapliwie zapłaci za poczucie bezpieczeństwa. Będzie ich tym więcej, im mniejsza jest nadwyżka żądanej przez firmę stawki ubezpieczeniowej.

Gra w którą gra ubezpieczyciel stanie si wówczas grą korzystną, bo osiągnie dodatnią wartość oczekiwaną. To właśnie ta dodatnia wartość oczekiwana stanowi wynagrodzenie towarzystwa ubezpieczeniowego za przyjęcie na siebie całego ryzyka obciążającego ubezpieczających.

Rynek ubezpieczeń — artykuły polecane

Ryzyko w transakcjach międzynarodowych — Rynek — Turystyka szkoleniowa — Wymiana — Ryzyko kursowe — Monopol — Ryzyko — Elastyczność cenowa popytu — Popyt turystyczny

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Borch K. (2014), Economics of Insurance, North-Holland, Amsterdam
• Klimczak B. (2006), Mikroekonomia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław
• Księżyk M. (2002), Podstawowe zagadnienia ekonomi, Zakamycze, Kraków
• Stroiński E. (2010), Rynek ubezpieczeń w Polsce na tle sytuacji w Europie Środkowej i Wschodniej, Wiadomości Ubezpieczeniowe, nr 2
• Szyburska-Walczak G. (2012), Ubezpieczenia społeczne. Repetytorium, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Joanna Bogdali i Jakub Michalik