Subsydia

Subsydia (subwencje, dotacje) - jest to bezzwrotne świadczenie udzielane beneficjentowi, podlegające szczególnym zasadom rozliczania, które przekazywane jest ze środków publicznych (budżetu lub państwa lokalnego) na realizację zadań publicznych albo innej działalności, której działanie uważa się za celowe (PWN 2002, s. 380). Jeśli nie zostaną one wykorzystane lub wykorzystane, ale niezgodnie z przeznaczeniem, podlegają zwrotowi. Beneficjentem mogą być zarówno podmioty posiadające, jak i nie posiadające osobowości prawnej, w tym instytucje państwowe, podmioty gospodarcze, organizacje pozarządowe, organizacje międzynarodowe, osoby fizyczne. Subsydia są instrumentem wspierania eksportu, najczęściej o charakterze pośrednim.

Subsydiowanie jako instrument polityki gospodarczej są wprowadzane, aby realizować określony cel, zazwyczaj społeczny (wyrównanie dobrobytu, ochrona najuboższych, wyrównywanie szans) lub gospodarczy (ratowanie przedsiębiorstw lub sektorów, stymulowanie pożądanych zachowań producentów lub konsumentów.(M. Woźniak 2011, s. 90)

TL;DR

Subsydia to bezzwrotne świadczenia udzielane z publicznych środków na realizację zadań publicznych lub innej działalności. Mogą być udzielane różnym beneficjentom i mają różne cele. Istnieje wiele rodzajów subsydiów, w tym celowe, podmiotowe i przedmiotowe. Subsydiowanie może być zakazane, podlegać sankcjom lub być dozwolone. Subsydia mogą być przyznawane ogólnie lub specyficznie, przez państwo lub kartel. Istnieje wiele problemów związanych z subsydiowaniem, w tym naruszenie zasad konkurencji.

Rodzaje subsydiowania

Z budżetu państwa można wyróżnić następujące subsydia:

1. Celowe - na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych i zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, zadań zleconych podmiotom spoza sektora finansów publicznych.
2. Podmiotowe - na dofinansowanie działalności bieżącej podmiotu wskazanego w ustawie
3. Przedmiotowe - na dopłaty do określonych typów wyrobów lub usług, na dopłaty do oprocentowania niektórych kredytów bankowych. Jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać z budżetu państwa także subsydia (dotacje) celowe na wykonywanie przez nie zadania o szczególnym charakterze takich jak usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz na realizację zadań powiatowych, służb, inspekcji i straży

Szczególnym rodzajem subsydiowania jest subwencja, która jest bezzwrotną pomocą finansową, udzielaną określonym podmiotom (instytucjom, organizacjom gospodarczym lub społecznym, osobom fizycznym) zazwyczaj ze środków finansowych budżetu, lub funduszu pozabudżetowego, w celu pomocy dla ich działalności.

Wyróżniamy również subsydia:

1. Zakazane (czerwone) - są szkodliwe zarówno dla importera, jak i dla eksportera. Zakazane są subsydia bezpośrednie, rządowe zależne od wyników w eksporcie, ulgi i kredyty dotyczące eksportu, odpisy dewizowe, korzystniejsze stawki frachtowe, zwolnienia celne lub zwroty ceł, preferencje finansowe.
2. Podlegające sankcjom (żółte) - są to subsydia produkcyjne; wyrządzają szkodę, powodując "poważny uszczerbek" interesów innego kraju członkowskiego należącego do WTO.
3. Dozwolone (zielone) - inaczej subsydia niespecyficzne. Polegają one na:
   • wsparciu zacofanych regionów danego kraju - w Polsce regionem są województwa; regiony zacofane to te, w których stopa bezrobocia przekracza 110% średniej krajowej lub PKB na jednego mieszkańca nie przekracza 85% średniej krajowej,
   • wsparciu prac badawczych,
   • dostosowaniu do wymogów w dziedzinie ochrony środowiska.

Klasyfikacja subsydiów

1. Ze względu na sposób przyznawania subsydiów:
   • Subsydia ogólne - udzielane wszystkim podmiotem, spełniającym określone warunki,
   • Subsydia specyficzne - przyznawane jedynie wybranym beneficjentom.
2. Ze względu na podmiot udzielający pomocy finansowej:
   • Subsydia państwowe - przyznawane w ramach polityki gospodarczej prowadzonej przez dany kraj, tj. polityki przemysłowej, handlowej, rolnej, ochrony środowiska, regionalnej, społecznej, kulturalnej,
   • Subsydia kartelowe - przyznaje je kartel swoim członkom w oparciu o prowadzoną politykę cenową, subsydia te mają stanowić rekompensatę za utrzymywanie ceny danego towaru na odpowiednio niskim poziomie.
3. Ze względu na formę udzielania pomocy finansowej wyróżnia się:
   • Premie - beneficjent otrzymuje bezpośrednio środki finansowe,
   • Bodźce - stanowią element systemu regulacji tworzonego przez państwo, który umożliwia uzyskanie środków finansowych, poprzez np. zmniejszenie wydatków ponoszonych przez przedsiębiorstwa na rzecz państwa, tworzenie funduszy ubezpieczeniowych i gwarancyjnych, politykę polegającą na ograniczaniu lub zamrażaniu wzrostu płac, stosowanie ulg na cła i stawki celne, politykę zróżnicowanego kursu walutowego, ułatwienie dostępu do rynków zbytu oraz czynników produkcji, technologii i techniki i inne.

Problemy związane z subsydiowaniem

Środki unijne, jak i inne dotacje wykorzystywane są często niezgodnie z określonymi zasadami, ponieważ prowadzą nie do pomocy, a do osiągania przez przedsiębiorców korzyści gospodarczych, co jest sprzeczne z Unijnym prawem konkurencji. Ze względu na negatywne skutki, jakie pomoc publiczna wywiera na konkurencję na rynku, został wprowadzony generalny zakaz jej udzielania.

Art. 107 ust. 1 TFUE stanowi: "Z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w Traktatach, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi".(P. Podsiadło 2011, s. 149)

Subsydia — artykuły polecane

Towarzystwo ubezpieczeniowe — Sektor publiczny — Jednostka sektora finansów publicznych — Organizacja non-profit — Płatności transferowe — Polityka — Pomoc publiczna — Funkcje współczesnego państwa — Fundusze unijne

Bibliografia

• Jankowski A. (red.) (1997), Słownik ekonomiczny dla inżynierów i techników, Wydawnictwo Centrum PPGSMiE PAN, Kraków
• Podsiadło P. (2011), Subsydia Podatkowe jako forma pomocy publicznej, a dług sektora general government, nr H
• PWN (1965), Wielka Encyklopedia Powszechna, PWN, Warszawa
• Rymarczyk J. (red.) (2017), Handel zagraniczny. Organizacja i technika, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Woźniak M. (2011), Prace z zakresu polityki przemysłowej i ekologicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie

Autor: Dorota Rajda, Maciej Gruszka