Analiza rachunku zysków i strat

Analiza rachunku zysków i strat jest narzędziem, dzięki któremu przedsiębiorstwa mają możliwość, w miarę upływu czasu i realizacji działalności gospodarczej, rejestracji tworzenia się wyniku finansowego (zysku bądź straty). Rachunek zysków i strat zawiera wielkości strumieniowe, systematyzując wszystkie przychody i odpowiadające im koszty w grupy i pozwalając na ustalenie wyników cząstkowych z poszczególnych rodzajów działalności. Rachunek ten pozwala więc na ustalenie struktury wyniku finansowego

TL;DR

Rachunek zysków i strat jest narzędziem, które pozwala przedsiębiorstwom śledzić tworzenie się wyniku finansowego. Może być sporządzany w różnych formach i prezentuje przychody i koszty w grupach. Analiza rachunku zysków i strat jest przydatna do kontroli, analizy struktury przychodów i kosztów oraz badania relacji między różnymi rodzajami zysku. Wstępna analiza rachunku zysków i strat daje ogólne pojęcie o sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i wskazuje obszary wymagające dalszej analizy.

Ogólna charakterystyka

Na mocy ustawy o rachunkowości przedsiębiorstwo ma możliwość wyboru formy rachunku. Istnieje możliwość sporządzenia rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym oraz porównawczym. W obu wariantach rachunek ten prezentuje się w układzie pionowym, czyli "metodą drabinkową", która polega na umieszczeniu i odejmowaniu od przychodów netto ze sprzedaży (produktów, towarów i materiałów) kosztów ich uzyskania oraz na umieszczaniu pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych, przychodów i kosztów finansowych oraz strat i zysków nadzwyczajnych.

Ogólna konstrukcja rachunku zysków i strat obejmuje cztery poziomy:

• operacyjny
• finansowy
• nadzwyczajny
• wstępnego podziału wyniku finansowego

Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów	Poziom operacyjny
= Zysk (strata) brutto ze sprzedaży
+ Pozostałe przychody operacyjne pozostałe koszty operacyjne
= Zysk (strata) z działalności operacyjnej
+ Przychody finansowe koszty finansowe	Poziom finansowy
= Zysk (strata) brutto z działalności gospodarczej
+ Zyski nadzwyczajne straty nadzwyczajne	Poziom nadzwyczajny
= Zysk (strata) brutto
- Podatek dochodowy + Pozostałe obowiązkowe zmniejszenie zysku (zwiększenie straty)	Poziom wstępnego podziału wyniku finansowego
= Zysk (strata) netto

Wstępna analiza rachunku zysków i strat obejmuje:

• ustalenie i ocenę zmian w wielkościach strumieni: przychodów ze sprzedaży, kosztów, wyniku finansowego,
• badanie struktury przychodów i kosztów,
• badanie związków zachodzących między kategoriami wyniku finansowego- zysku/straty.

Przydatność informacyjna rachunku zysków i strat

Wśród zadań rachunku zysków i strat wyróżnia się:

1. Zadania kontrolne:

• dostarczanie różnym komórkom jednostki bieżących i okresowych danych liczbowych prezentujących wartość poniesionych kosztów i uzyskanych przychodów,
• ocenę trafności podjętych wcześniej decyzji,
• kontrolowanie poszczególnych elementów składowych wyniku finansowego przez odpowiednie działy jednostki

2. Zadania analityczne:

• analizę struktury przychodów,
• analizę rentowności poszczególnych produktów i usług,
• analizę strat i zysków nadzwyczajnych,

3. Zadania informacyjne:

• dostarczanie informacji dla celów sprawozdawczych
• przeprowadzania rachunku ekonomicznego,
• prezentację wyników finansowych

Identyfikacja obszarów rachunku zysków i strat

• Istnieje wiele możliwych wariantów wyodrębniania i grupowania elementów wpływających na wynik finansowy. Struktura rachunku zysków i strat może być uzależniona od częstotliwości występowania określonych transakcji w danym przedsiębiorstwie. W takim przypadku przychody i koszty oraz zyski i straty występujące najczęściej będą prezentowane w rachunku zysków i strat w pierwszej kolejności, a dopiero po nich pojawią się występujące rzadziej, kończąc na tych, które występują sporadycznie.
• Kolejnym sposobem kwalifikacji może być wyodrębnienie pozycji ze względu na ich oczekiwaną częstotliwość występowania w przyszłości. W tym ujęciu wyodrębnia się działalność kontynuowania, która będzie się powtarzać w przyszłości i działalność niekontynuowana (zaniechana), która zgodnie z zamierzeniami kierownictwa jednostki będzie wygaszana lub sprzedania.
• Innym sposobem klasyfikacji pozycji wynikowych jest powiązanie transakcji z działalnością operacyjną jednostki. Wyodrębnia się następujące elementy: przychody działalności operacyjnej, koszty działalności operacyjnej, przychody/zyski i koszty/straty pośrednio wiążące się z działalnością operacyjną (pozostałe przychody i koszty operacyjne), przychody/zyski i koszty/straty wiążące się z niefinansową działalnością inwestycyjną (pozostałe przychody i koszty operacyjne) oraz przychody/zyski i koszty/straty wiążące się z finansowaniem podmiotu i inwestycjami finansowym
• Ostatnim sposobem jest uporządkowanie w sposób powiązany z rachunkiem przepływów pieniężnych i wyodrębnionymi w nim obszarami: działalnością operacyjną, inwestycyjną i finansową. W tym ujęciu istotne znaczenie ma zdefiniowanie wskazanych obszarów, różne regulacje, poprzez odmienne określenie tych samych zagadnień.

Zmiana wielkości strumieniowych

Przedstawiana jest w kwotach względnych lub absolutnych, najczęściej w procentach. Dynamika i tempo zmian strumieni ustala się wykorzystując stałą lub zmienną bazę porównań. Najczęściej ustala się dynamikę przychodów/kosztów na okres 3 lat, przy stałej bazie porównań np. pierwszy rok z badanego okresu. Ważnym problemem przy ocenie zmian w wielkościach strumieni jest uwzględnienie inflacji. Bez uwzględnienia inflacji trudno jest ocenić, czy wzrost sprzedaży bądź zysku jest wynikiem rzeczywistego realnego wzrostu, czy jest to wzrost pozorny, spowodowany jedynie wyższym poziomem cen. W celu ustalenia realnego wzrostu wielkości strumieni trzeba korygować je o średnioroczny wskaźnik inflacji.

Struktura przychodów i kosztów

Drugim obszarem badania rachunku zysków i strat jest struktura przychodów i kosztów przedsiębiorstwa. W rachunku wyodrębnia się 4 grupy przychodów:

• przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów,
• pozostałe przychody operacyjne,
• przychody finansowe,
• zyski nadzwyczajne.

Analiza struktury przychodów polega na ustaleniu udziału wymienionych powyżej grup przychodów w przychodach ogółem. Odpowiednim grupom przychodów przyporządkowane są grupy kosztów ich uzyskania. Są to:

• koszty ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów,
• pozostałe koszty operacyjne,
• koszty finansowe,
• straty nadzwyczajne.

Strukturę kosztów analizuje się analogicznie do struktury przychodów. Wyższa dynamika przychodów niż kosztów sygnalizuje poprawę wyniku finansowego. Wysokie obciążenie przychodów pewnymi grupami kosztów pokazuje stopień pokrycia tych kosztów przez klientów.

Relacje pomiędzy różnymi rodzajami zysku

Badanie relacji pomiędzy poszczególnymi rodzajami zysku jest trzecim obszarem wstępnej analizy rachunku zysków i strat. W tym celu ustala się poniższe relacje:

1. zysk z działalności operacyjnej/zysk ze sprzedaży * 100%
2. zysk brutto/ zysk z działalności operacyjnej * 100%
3. zysk brutto/ zysk ze sprzedaży * 100%
4. zysk netto/ zysk ze sprzedaży * 100%
5. efektywna stopa opodatkowania= podatek dochodowy/ zysk brutto * 100%

Analiza relacji

Powyższe relacje w pewien sposób ukazują strukturę tworzenia wyniku finansowego. Jeśli relacja zysku z działalności operacyjnej do zysku ze sprzedaży jest poniżej 100%, to różnica pokazuje ile procent zysku zostało utracone na działalność operacyjną.

Relacja zysku brutto do zysku z działalności operacyjnej pokazuje jaką część zysku operacyjnego przeznaczono na koszty finansowe i straty nadzwyczajne lub jaką częścią zysku brutto pozyskano z zysków nadzwyczajnych i operacji finansowych.

Relacja zysku brutto do zysku ze sprzedaży informuje, ile procent zysku wytworzonego w działalności podstawowej zostało utracone lub o ile procent wzrósł zysk brutto z tytułu pozostałej działalności operacyjnej oraz działalności finansowej.

Relacja zysku netto do zysku ze sprzedaży, pokazuje ile zysku ze sprzedaży pochłonęły wyniki na pozostałym poziomie operacyjnym, poziomie finansowym i nadzwyczajnym oraz podatek dochodowy.

Efektywna stopa opodatkowania odzwierciedla obciążenie zysku bieżącym i przyszłym podatkiem dochodowym naliczanym od dochodu do opodatkowania. Stopa ta jest niższa lub wyższa od nominalnej stopy podatkowej. Analogiczną analizę można przeprowadzić, jeśli zamiast zysku w rachunku zysków i strat pojawia się strata.

Podsumowanie

Opisana powyżej wstępna analiza rachunku zysków i strat daje analitykowi ogólne pojęcie o sytuacji finansowej przedsiębiorstwa oraz o tendencjach i kierunkach, w których się ono rozwija. Analiza ta wskazuje również aspekty, którym należy przyjrzeć się dokładniej w dalszych etapach analizy finansowej danej jednostki. Uzyskawszy wstępne informacje, można przejść do następnego etapu analizy finansowej, jakim jest analiza wskaźnikowa. Na jej podstawie uzyskamy szczegółowe informacje o przyczynach zdarzeń obserwowanych we wstępnej analizie oraz dogłębnie zbadamy kondycję finansową przedsiębiorstwa.

Analiza rachunku zysków i strat — artykuły polecane

Wycena wartości firmy — Analiza bilansu w układzie poziomym — Wynik finansowy — Dochodowe metody wyceny przedsiębiorstw — Plan finansowy — Wskaźnik rentowności — Procedura budżetowania — Przepływy pieniężne — Centrum kosztów i jego kontrola

Bibliografia

• Frendzel M. (2011), Wybrane zagadnienia z zakresu identyfikacji i prezentacji przychodów z działalności zwykłej, inwestycyjnej i finansowej, Łódź
• Sierpińska M., Jachna T. (2015), Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa
• Waśniewski T. (1997), Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, WSB, Poznań
• Witczak I. (2015), Rachunek zysków i strat jako źródło informacji oceny efektywności OFE w okresie badawczym 2012-2014, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 862

Autor: Gabriela Wawrzak, Angelika Prochal