Produkcja na zamówienie

Produkcja na zamówienie (ang. Make to Order - MTO) jest jedną z form współpracy producenta z klientem. Polega na stworzeniu klientowi możliwości wpływania na ostateczny produkt poprzez możliwość wyboru różnych komponentów wyrobu oraz dowolnej ich konfiguracji. W obecnym czasie, gdy mamy do czynienia z bardzo wymagającym rynkiem klienta, ten typ współpracy staje się coraz bardziej powszechny. Pozwala on dostosować produkt w taki sposób, by spełniał oczekiwania klienta. W przypadku MTO ostateczny produkt powstaje dopiero z chwilą zamówienia go przez klienta. Zamówienie takie poprzedzone jest fazą negocjacji podczas których precyzowane są warunki zamówienia.

Produkcja MTO pokazuje, jak wiele klientów poszukuje produktów spersonalizowanych i niepowtarzalnych. Powoduje to jednak w przedsiębiorstwach konieczność zmian - przekształceń produkcji masowej na magazyn, w produkcję zmienną na bezpośrednie zamówienie klienta. Taki rodzaj produkcji wykonywany jest w systemach, które charakteryzuje znaczna uniwersalność wyposażenia (A. Gola 2014, s. 529).

TL;DR

Produkcja na zamówienie (MTO) to forma współpracy producenta z klientem, która polega na tworzeniu produktu dopiero po złożeniu zamówienia przez klienta. MTO umożliwia spersonalizowanie produktu i dostosowanie go do oczekiwań klienta. Produkcja MTO wymaga przekształceń produkcji masowej na produkcję zmienną i wykorzystuje uniwersalne wyposażenie. Charakteryzuje się niestabilnością pracy i zatrudnianiem pracowników o wysokich kwalifikacjach. Rodzaje produkcji MTO to konstrukcja na zamówienie, montaż na zamówienie i wykończenie na zamówienie. Produkcja na zamówienie ma zalety, takie jak lepsze zaspokojenie wymagań klientów i ochrona środowiska, ale również wady, takie jak trudniejsze planowanie produkcji i konieczność elastyczności urządzeń. Planowanie produkcji MTO obejmuje oferowanie wstępne, oferowanie właściwe i produkcję wyrobu.

Charakterystyka produkcji typu MTO

MTO można definiować jako produkcję niewielkiej ilości produktów z ogromnej oferty towarów do wyboru. Proces ten zostaje rozpoczęty po indywidualnym zamówieniu nabywcy. W tym rodzaju produkcji stanowiska produkcyjne cechuje przede wszystkim niestabilność pracy, gdyż wytwarzanie produktów następuje pojedynczo lub w pewnej powtarzalności. Niemniej jednak powtarzalność ta występuje nieregularnie, co sprawia, że skuteczne przewidywanie wystąpienia nowej produkcji jest niemożliwe (B. Śliwczyński, A. Koliński, P. Andrzejczyk 2013, s. 96).

Cechy charakterystyczne produkcji na zamówienie:

• zróżnicowany zakres produkcji
• używanie uniwersalnych maszyn produkcyjnych dopasowanych do wykonywania różnego typu zadań
• zatrudnianie pracowników o wysokich kwalifikacjach
• wykorzystywanie niezłożonych przyrządów o uniwersalnym charakterze
• brak stałego czasu pracy
• szeroki zakres pracy dla poszczególnych pracowników
• zróżnicowani klienci
• stałe poszukiwanie dostawców
• niski poziom zapasów
• duża wiedza klienta o produkcie
• wdrażanie nowych, innowacyjnych rozwiązań (K. Pałucha 2015, s. 522)

Produkcja na zamówienie sprawia, że firma musi częściej dokonywać przezbrojeń produkcyjnych i zmian, co powoduje natomiast niski poziom stabilności procesu produkcyjnego, a także generuje wysokie koszty. Niejednolity zakres produkcji jest również powodem utrudnień w planowaniu i harmonogramowaniu zadań (B. Śliwczyński, A. Koliński, P. Andrzejczyk 2013, s. 96).

Rodzaje

Szczególnym rodzajem produkcji na zamówienie jest konstrukcja na zamówienie (ang. Engineering to Order - ETO). Wiąże się ona z jeszcze większym wpływem klienta na ostateczny wyrób. Klient bierze udział już w fazie projektowania wyrobu i jego szczegółowego skonstruowania. Najczęściej odbywa się to poprzez współpracę internetową klienta z producentem.

Kolejnym typem produkcji jest montaż na zamówienie (ang. Assemble to Order - ATO). Zakłada on utrzymywanie zapasów części, elementów, a nawet całych segmentów, by szybciej zmontować wyrób gotowy zamówiony przez klienta. Taka organizacja produkcji pozwala nie tylko zaoszczędzić czas, ale również eliminuje potrzebę zaopatrywania się we fragmenty produktu za każdym razem (B. Śliwczyński, A. Koliński, P. Andrzejczyk 2013, s. 98).

Można także wyróżnić wykończenie na zamówienie (ang. Finish to Order - FTO), które jest synonimem montażu na zamówienie. Cechuje go również produkcja i utrzymywanie uniwersalnych części i komponentów, w celu szybszego wytworzenia produktu zgodnie z życzeniem klienta. Różnica między tymi pojęciami polega natomiast na tym, że FTO nie musi występować tylko w obszarze działalności produkcyjnej. Wykończenie wyrobu finalnego może pojawić się już w fazie dystrybucji (B. Śliwczyński, A. Koliński, P. Andrzejczyk 2013, s. 99).

Zalety i wady produkcji na zamówienie

Zalety:

• Lepsze zaspokojenie wymagań klientów
• Możliwość produkowania takiej ilości wyrobów, jaka znajduje odbiorców na rynku - efekt ssania
• W dłuższej perspektywie zmniejsza się zużycie zasobów naturalnych np. rud żelaza, energii itp. poprzez lepsze ich wykorzystanie, co sprzyja ochronie środowiska

Wady:

• Trudniejsze planowanie produkcji niż w przypadku produkcji na magazyn
• Konieczność pewnej elastyczności urządzeń, by móc zrealizować zamówienia
• Konieczność osobnej kalkulacji kosztów do każdego wyrobu

Planowanie produkcji na zamówienie

Podstawą do tworzenia planów produkcji są konkretne zamówienia klienta. Planowanie produkcji na zamówienie przebiega zazwyczaj w trzech etapach:

1. Oferowanie wstępne - w którym wpływa zapytanie ofertowe od klienta, przeprowadzana jest wstępna kalkulacja kosztów oraz określany jest przybliżony termin realizacji zamówienia, jeśli klient akceptuje wstępne warunki uruchamiany jest drugi etap
2. Oferowanie właściwe - na tym etapie przeprowadzana jest szczegółowa kalkulacja kosztów wyrobu zgodnego z oczekiwaniami klienta, określane są dane dotyczące jakości wykonania oraz warunki płatności, jeśli klient zaakceptuje ustalenia, następuje ostateczny etap
3. Produkcja wyrobu - na tym etapie następuje wytworzenie wyrobu zgodnie ze sprecyzowanymi wcześniej wytycznymi klienta

Produkcja na zamówienie — artykuły polecane

Produkcja - formy organizacji — Kastomizacja — Typy produkcji — System APS — Innowacja procesowa — Produkcja jednostkowa — Metoda Taguchi — Logistyka produkcji — Cykl produkcyjny — Egzamin praktyczny

Bibliografia

• Nogalski B., Niewiadomski P. (2017), Elastyczna produkcja czy pośrednictwo handlowe? Próba oceny wybranych transakcji w świetle przyjętego modelu biznesu, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria: Organizacja i zarządzanie z. 108, Nr kol. 1983
• Pająk E. (2013), Zarządzanie produkcją. Produkt, technologia, organizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Pałucha K. (2015), Organizacyjne problemy środowiska produkcyjnego w łańcuchu dostaw, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria: Organizacja i zarządzanie z. 83, Nr kol. 1941
• Pałucha K. (2017), Indywidualizacja produktu w łańcuchu dostaw, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria: Organizacja i zarządzanie z. 101, Nr kol. 1974
• Szatkowski K. (2008), Przygotowanie produkcji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Śliwczyński B., Koliński A., Andrzejczyk P. (2013), Organizacja i monitorowanie procesów produkcyjnych, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań
• Gola A. (2014), Wybrane problemy planowania produkcji wieloasortymentowej o popycie sezonowym, [w:] Innowacje w zarządzaniu i inżynierii produkcji. T.1, Oficyna Wydawnicza Polskiego Towarzystwa Zarządzania Produkcją, Opole

Autor: Dorota Kubik, Magdalena Kamińska