Słomiany zapał

Słomiany zapał to potoczny związek frazeologiczny, który oznacza zapał, który szybko się pojawia i tak samo szybko przemija, jest to szybko przemijająca, wielka chęć robienia czegoś. Rzadziej nazywany słomianym ogniem.

W słowniku języka polskiego możemy znaleźć definicję: "krótkotrwały zapał, chwilowy entuzjazm, także człowiek, dla którego jest to charakterystyczne. Palić się do czegoś to bardzo mocno czegoś chcieć, i to od razu, natychmiast. Ogień daje częste metafory mocnych uczuć. Nie mówimy o ogniu drewnianym ani węglowym, tylko słoma ma swój przymiotnikowy typ ognia. Słoma pali się świetnie, szybko się zajmuje, ale nie daje trwałego płomienia. Słomiany zapał jest też krótki. Dobrze go szybko wykorzystać"(SJP).

Jest to krótkotrwały impuls, który trwa bardzo krótko, może być narzucony z uwagi na panującą modę lub z uwagi na zbyt duże chęci osoby, która podchodzi do realizacji pewnych celów, nie zdając sobie sprawy z trudności jakie ją czekają. Pojęcie "słomiany" odnosi się do szybkiego, gwałtownego, lecz krótkotrwałego ognia, który szybko wygasa (tak jak podpalona sucha słoma).

Jako przykład Fliciński podaje: "Chciał robić już chyba wszystko, lecz same chęci nie wystarczą. Trzeba włożyć jeszcze dużo żmudnej, warsztatowej pracy w coś, żeby osiągnąć wysoki poziom. Ponieważ jest bardzo zdolny, po jakimś czasie wydaje mu się, że już jest w czymś dobry i zatrzymuje się w miejscu. Ten jego słomiany zapał powoduje, że nigdy nie przekroczy granicy amatorszczyzny". (P. Fliciński, s.375).

Przyczyny słomianego zapału

Słomiany zapał może mieć wiele różnych przyczyn, które często są związane z naturą ludzkiej psychologii i dynamiką działania. Oto kilka głównych czynników, które mogą przyczynić się do wygasania zapału:

• Brak wyraźnych celów i planów działań. Wielu ludzi wchodzi w nowe projekty bez jasno określonych celów i planów działania. Na początku, kiedy entuzjazm jest wysoki, mogą działać na zasadzie impulsu i chęci do działania, ale po pewnym czasie brak sprecyzowanych celów może prowadzić do dezorientacji i utraty motywacji.
• Brak reakcji i nagród za wysiłek. Ludzie często potrzebują potwierdzenia, że ich wysiłek przynosi efekty. Brak docenienia czy nagradzania za wkład i osiągnięcia może prowadzić do frustracji i utraty zainteresowania danym projektem.
• Monotonność i rutyna. Kiedy pewne zadania stają się rutynowe i monotonne, łatwo stracić zapał. Brak nowych wyzwań i zmienności może prowadzić do znudzenia i utraty motywacji.
• Brak wsparcia i motywacji od innych ludzi. Wsparcie i motywacja ze strony innych ludzi mogą mieć ogromne znaczenie dla utrzymania zapału. Brak takiego wsparcia może prowadzić do poczucia osamotnienia i utraty motywacji.
• Nieodpowiednie zarządzanie czasem i energią. Nieefektywne zarządzanie czasem i energią może prowadzić do przeciążenia i wypalenia. Kiedy ludzie czują się przemęczeni i nie mają czasu na odpoczynek i regenerację, zapał może szybko wygasnąć.

Przyczyny słomianego zapału

• Zbyt duże chęci i brak świadomości trudności. Przesadne oczekiwania wobec siebie to jedna z głównych przyczyn słomianego zapału. Osoby, które mają tendencję do stawiania sobie zbyt wysokich celów i oczekiwań, często są narażone na rozczarowanie i frustrację, gdy nie są w stanie ich osiągnąć. W rezultacie, ich entuzjazm i motywacja szybko gasną, a zapał zamienia się w rezygnację. Kolejnym czynnikiem przyczyniającym się do słomianego zapału jest ignorowanie potencjalnych trudności. Osoby, które nie biorą pod uwagę możliwych przeszkód i wyzwań, mogą być zaskoczone i zniechęcone, gdy napotkają problemy. Brak świadomości trudności może prowadzić do szybkiego zniechęcenia i porzucenia rozpoczętego zadania. Niedostateczne planowanie i brak analizy posiadanych zasobów są kolejnymi przyczynami słomianego zapału. Osoby, które nie przykładają odpowiedniej uwagi do opracowania szczegółowego planu działania i nie oceniają swoich zasobów, mogą być nieprzygotowane na napotkane trudności. Brak odpowiedniego planowania może prowadzić do szybkiego wypalenia się zapału i rezygnacji.
• Moda i wpływ otoczenia. Presja społeczna do podejmowania nowych projektów jest często powiązana z występowaniem słomianego zapału. Osoby, które czują się zmuszone do podejmowania różnych inicjatyw tylko dlatego, że są modne lub popularne, mogą stracić zainteresowanie i motywację, gdy moda przeminie. Podejmowanie działań jedynie ze względu na wpływ otoczenia może prowadzić do szybkiego zapału i rezygnacji. Podążanie ślepo za trendami jest kolejnym czynnikiem przyczyniającym się do słomianego zapału. Osoby, które bezrefleksyjnie podążają za modą i nie zastanawiają się, czy dana inicjatywa odpowiada ich pasjom i celom, mogą szybko stracić zainteresowanie i motywację. Brak autentycznego zaangażowania może prowadzić do szybkiego zapału i rezygnacji.
• Brak odpowiedniego planowania i organizacji pracy. Brak sprecyzowanych celów i strategii jest jednym z czynników, które przyczyniają się do słomianego zapału. Osoby, które nie określają jasno swoich celów i nie opracowują planu działania, mogą czuć się zagubione i niezdolne do skutecznego działania. Brak konkretnych celów i strategii może prowadzić do szybkiego zapału i rezygnacji. Nieefektywne zarządzanie czasem i zadaniami to kolejny czynnik wpływający na słomiany zapał. Osoby, które nie potrafią efektywnie planować i organizować swojego czasu, mogą być przytłoczone ilością obowiązków i niezdolne do skutecznego działania. Brak umiejętności zarządzania czasem i zadaniami może prowadzić do szybkiego zapału i rezygnacji.
• Przecenianie własnych możliwości. Nadmierna pewność siebie to jedna z przyczyn słomianego zapału. Osoby, które mają zbyt wysokie mniemanie o swoich umiejętnościach i możliwościach, mogą być zaskoczone, gdy napotkają trudności. Brak świadomości własnych ograniczeń może prowadzić do szybkiego zapału i rezygnacji. Kolejnym czynnikiem przyczyniającym się do słomianego zapału jest brak świadomości własnych ograniczeń. Osoby, które nie są w stanie realistycznie ocenić swoich umiejętności i możliwości, mogą przeceniać swoje szanse na sukces. Brak świadomości własnych ograniczeń może prowadzić do szybkiego zapału i rezygnacji.
• Brak wsparcia i motywacji ze strony otoczenia. Brak wsparcia emocjonalnego i motywacyjnego ze strony otoczenia jest kolejnym czynnikiem przyczyniającym się do słomianego zapału. Osoby, które nie otrzymują wsparcia i motywacji od innych, mogą czuć się samotne i niezrozumiane. Brak wsparcia emocjonalnego i motywacyjnego może prowadzić do szybkiego zapału i rezygnacji. Negatywne komentarze i krytyka mogą również przyczynić się do słomianego zapału. Osoby, które są stale krytykowane i otrzymują negatywne komentarze, mogą tracić wiarę we własze umiejętności i motywację do działania. Negatywna atmosfera może prowadzić do szybkiego zapału i rezygnacji.

Skutki słomianego zapału

• Porzucenie zadań. Słomiany zapał często kończy się szybkimi rezygnacjami w obliczu trudności. Osoby, które nie są w stanie przetrwać trudnych momentów i nie mają wytrwałości, mogą szybko porzucić rozpoczęte zadania. Brak determinacji może prowadzić do nieukończonych projektów i utraty możliwości rozwoju. Słomiany zapał może również prowadzić do trudności w utrzymaniu długoterminowej motywacji. Osoby, które szybko tracą zainteresowanie i entuzjazm, mogą mieć trudności w kontynuowaniu działań w dłuższej perspektywie czasowej. Brak wytrwałości może prowadzić do nieosiągnięcia długoterminowych celów.
• Negatywny wpływ na relacje osobiste i zawodowe. Słomiany zapał może mieć negatywny wpływ na relacje osobiste i zawodowe. Osoby, które często rezygnują i nie są w stanie dotrzymać danego słowa, mogą stracić wiarygodność i zaufanie innych. Utrata wiarygodności może prowadzić do trudności w budowaniu trwałych relacji i realizacji wspólnych projektów. Trudności w budowaniu trwałych relacji są kolejnym skutkiem słomianego zapału. Osoby, które często rezygnują i nie są konsekwentne w swoich działaniach, mogą mieć trudności w nawiązywaniu i utrzymaniu trwałych relacji. Brak wytrwałości może prowadzić do niestabilności i niepewności w relacjach.
• Brak osiągnięcia długoterminowych celów. Słomiany zapał może prowadzić do braku osiągnięcia długoterminowych celów. Osoby, które szybko tracą zainteresowanie i motywację, mogą nie być w stanie wytrwać i kontynuować działań przez dłuższy czas. Brak wytrwałości może prowadzić do nieosiągnięcia zamierzonych celów i rozczarowania. Brak osiągnięcia długoterminowych celów może prowadzić do wzrostu frustracji i poczucia niepowodzenia. Osoby, które nie są w stanie zrealizować swoich planów i marzeń, mogą czuć się niekompetentne i nieudolne. Wzrost frustracji i poczucie niepowodzenia mogą mieć negatywny wpływ na samopoczucie i motywację.
• Negatywne konsekwencje dla zdrowia psychicznego. Słomiany zapał może mieć negatywne konsekwencje dla zdrowia psychicznego. Osoby, które nie są w stanie zrealizować swoich celów i marzeń, mogą doświadczać stresu i presji. Ciągłe uczucie niezrealizowania może prowadzić do pogorszenia samopoczucia i zdrowia psychicznego. Słomiany zapał może również prowadzić do poczucia niezadowolenia i utraty wiary we własne umiejętności. Osoby, które często rezygnują i nie są w stanie osiągnąć swoich celów, mogą czuć się niekompetentne i bezwartościowe. Poczucie niezadowolenia i utraty wiary we własne umiejętności może mieć negatywny wpływ na samopoczucie i poczucie własnej wartości.

Sposoby radzenia sobie ze słomianym zapałem

Realistyczna ocena możliwości i zasobów

• Definiowanie jasnych celów SMART (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-bound)
• Unikanie przeceniania własnych możliwości
• Określanie kroków i strategii do osiągnięcia celu
• Realistyczne ocenianie dostępnych zasobów

Umiejętność zarządzania czasem i pracą

• Tworzenie listy zadań i priorytetów
• Działanie krok po kroku, zamiast skupiania się na całości
• Diagramy Gantta
• Tablice Kanban
• Aplikacje do planowania i monitorowania postępów
• Doskonalenie umiejętności potrzebnych do realizacji zadań
• Korzystanie z dostępnych materiałów i źródeł wiedzy

Radzenie sobie ze stresem i presją

• Ćwiczenia oddechowe
• Joga
• Odpoczynek i czas dla siebie
• Zainteresowania i hobby poza pracą

Pozytywne nastawienie i wiara w siebie

• Celebracja małych sukcesów
• Motywowanie się nagrodami
• Prowadzenie dziennika postępów
• Docenianie własnych osiągnięć

W psychologii

Zdaniem psychologów słomiany zapał jest wynikiem brania na siebie zbyt dużej liczby obowiązków czy zadań, przy jednoczesnym niewystarczającym poziomie zasobów: czasu, możliwości, umiejętności itp. Słomiany zapał pojawia się w momencie zderzenia nowego pomysłu z rzeczywistością i jest główną przyczyną jego porzucenia. Może on pełnić funkcję mechanizmu obronnego m.in. przed odpowiedzialnością związaną z sukcesem, koniecznością zmiany myślenia o sobie, podjęciem błędnej decyzji czy przepracowaniem. Ważne jest zatem uświadomienie sobie jego roli, zanim zaczniemy z nim walczyć (M. Majorczyk).

Jak zauważa Jaworska, osoby, które odkładają wykonanie zadania najczęściej zakładają, że wykonanie będzie stosunkowo szybkie i łatwe. Kiedy jednak próbują wykonać te zadania okazuje się, że są one dużo bardziej czasochłonne niż myśleli, co natychmiastowo je zraża i powoduje odkładanie tego zadania na pózniej - osoby te często ulegają ogromnej ilości pokus czy różnym rozpraszaczom. Najczęściej występują problemy w realizacji zadań odbieranych jako:

• stresujące i złożone
• czasochłonne
• nieatrakcyjne
• niejasno sprecyzowane
• nienagradzane;
• za łatwe (E. Jaworska, s.67).

"Słomiany" w innych frazeologizmach

Przymiotnik "słomiany" łączy zarówno frazeologizm "słomiany zapał" jak i "słomiany wdowiec". W przypadku tego pierwszego "słomiany" kojarzy się może ze słomianym ogniem, co oznacza szybki, gwałtowny, lecz krótkotrwały ogień, który szybko wygasa (tak jak podpalona sucha słoma).

• Słomiany wdowiec

"Mąż, którego żona opuściła dom na jakiś czas: Żona wyjechała z dziećmi nad morze, więc przez najbliższe dwa tygodnie będę słomianym wdowcem". (P. Fliciński, s.375). "Słomiany" w powyższym frazeologizmie odwołuje się do starego, nieużywanego już znaczenia - ‘marny, lichy; także: niepewny, nieprawdziwy’.

• Słomiana wdowa

"Żona, której mąż opuścił dom na jakiś czas" (P. Fliciński, s.375).

Słomiany zapał — artykuły polecane

Autokrata — Sangwinik — Automotywacja — Teoria kolejek — Niska samoocena — Koncentracja uwagi — Choleryk — Mob programming — Kariera

Bibliografia

• Bąba S. (2009), Frazeologia polska. Studia i szkice
• Instytut Języka Polskiego PAN (2018), Wielki słownik języka polskiego PAN
• Jaworska E. (2013), Przyczyny i konsekwencje prokrastynacji akademickiej
• Kubiak-Sokół A. (2019), Słownik frazeologiczny PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Majorczyk M. (2018), Słomiany zapał i prokrastynacja - gdy motywacja jest w kryzysie
• Narodowe Centrum Kultury (2022), Czy słomiany wdowiec ma słomiany zapał?
• Strona internetowa: Słomiany ogień, Słownik języka polskiego PWN online
• Szerszunowicz J. (2017), Frazeologia w kształceniu językowym, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok

Autor: Katarzyna Michalczyk