Umorzenie

Umorzenie w rachunkowości (ang. Accumulated deprecation) - zmniejszenie wartości środków trwałych wskutek ich fizycznego i ekonomicznego zużycia, od momentu przyjęcia do użytkowania do chwili obecnej. Umorzenie to rodzaj rezerwy odzwierciedlającej zmniejszającą się w miarę upływu czasu i zużycia przyszłą zdolność produkcyjną danego składnika majątku. Pojęcie to jest często utożsamiane z amortyzacją. Amortyzacja jest to jednak kategoria kosztowa, którą można określić jako okresowe ujmowanie kosztów związanych ze zmniejszającą się wartością środków trwałych. Amortyzacja dotyczy jedynie wybranego okresu - np. jednego roku, natomiast umorzenie dotyczy całego okresu. W pewnym uproszczeniu umorzenie można określić jako sumę amortyzacji za cały okres przy czym wysokość skumulowanych odpisów amortyzacyjnych oraz umorzenie nie zawsze jest równa - na przykład odpisy z tytułu trwałej utraty wartości składnika majątku podwyższają umorzenie z pominięciem amortyzacji.

Zarówno umorzenie jak i amortyzację środków trwałych oblicza się przy pomocy planu amortyzacji, w którym zawarte są stawki oraz kwoty rocznych odpisów umorzeniowych (amortyzacyjnych) poszczególnych środków trwałych. Zgodnie z ustawą o rachunkowości uwzględnia się:

1. liczbę zmian, na których środek trwały pracuje,
2. tempo postępu ekonomiczno-technicznego,
3. wydajność środka trwałego, która wyrażana jest liczbą liczbą jego godzin pracy albo liczbą wytworzonych produktów,
4. prawne ograniczenia czasu użytkowania danego środka trwałego,
5. przewidywaną podczas likwidacji wartość sprzedaży (netto) pozostałości środka trwałego,
6. stawki, które wynikają z opracowań branżowych lub przepisów podatkowych.

TL;DR

Umorzenie w rachunkowości oznacza zmniejszenie wartości środków trwałych wskutek ich zużycia. Umorzenie dotyczy całego okresu, podczas gdy amortyzacja jest okresowa. Umorzenie i amortyzację oblicza się na podstawie planu amortyzacji. Umorzenie regulowane jest przez ustawę o rachunkowości, Krajowy Standard Rachunkowości nr 7 oraz ustawy podatkowe. Umorzenie dotyczy środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz inwestycji w nieruchomości. Umorzenie akcji występuje tylko za zgodą akcjonariuszy lub uchwałą walnego zgromadzenia. Umorzone akcje mogą być zastępowane przez świadectwa użytkowe.

Podstawy prawne dokonywania umorzenia środków trwałych

Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie umorzenie środków trwałych jest ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994. Stosowanie do zapisów art. 28.1 środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne wycenia się wg cen nabycia lub kosztów wytworzenia pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne i umorzeniowe a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Sam obowiązek dokonywania odpisów amortyzacyjnych i umorzeniowych wynika z art. 7 ustawy o rachunkowości (zasada ostrożności) zgodnie z którym poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny koszty z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość uwzględnić zmniejszenie wartości użytkowej lub handlowej aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych bądź umorzeniowych

Kolejnym aktem prawnym, w którym poruszona została tematyka umorzenie jest Krajowy Standard Rachunkowości nr 7 Utrata wartości aktywów oraz ustawy podatkowe (ustaw o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych) które w szczegółowy sposób określają kiedy odpisy umorzeniowe/amortyzacyjne mogą być uwzględniane w kalkulacji podatku dochodowego.

Składniki aktywów podlegające umorzeniu

Umorzenie jako kategoria ekonomiczna dotyczy następujących składników aktywów:

• Środków trwałych
• Wartości niematerialnych i prawnych
• Inwestycji w nieruchomości

Ewidencja umorzenia środków trwałych

Z reguły przedsiębiorstwo nie księguje amortyzacji bezpośrednio na koncie środków trwałych, ale na koncie "Umorzenie środków trwałych". Konto to powstaje w wyniku pionowego podziału konta "Środki trwałe" na konta "Środki trwałe" oraz "Umorzenie środków trwałych" i służy do ewidencji umorzenia. Podziału dokonuje się w celu łatwiejszej administracji środkami trwałymi. Zestawiając wartość brutto środków trwałych ewidencjonowaną na koncie "Środki trwałe" z saldem konta "Umorzenie" otrzymujemy wartość netto środków trwałych, którą widzimy w bilansie. Konto umorzenia środków trwałych może wykazywać jedynie saldo Ma.

Typowe zapisy na kontach umorzenie środków trwałych

Strona Winien:

• odpisanie dotychczasowego umorzenie środków trwałych, sprzedanych, zlikwidowanych, darowanych
• aktualizacje wyceny środków trwałych

Strona Ma:

• planowe odpisy amortyzacyjne środków trwałych
• aktualizacje wyceny środków trwałych

Umorzenie akcji

Akcje mogą zostać umorzone jedynie w przypadku, gdy zostanie zawarta odpowiednia klauzula w statucie spółki. Jeżeli warunek ten zostanie spełniony, umorzenie akcji może wystąpić albo za zgodą akcjonariusza (tzw. umorzenie dobrowolne) albo bez niej (tzw. umorzenie przymusowe). Dodatkowo, w procesie umorzenia akcji wymagane jest dopuszczenie go uchwałą walnego zgromadzenia, w której dokładnie opisane zostaną zasady umorzenia akcji, wysokość wynagrodzenia jakie przysługuje akcjonariuszowi lub uzasadnienie umorzenia bez wynagrodzenia. Wyjątkowym przypadkiem jest umorzenie przymusowe, które zawsze następuje za wynagrodzeniem akcjonariusza. W krajach anglosaskich często praktykowane jest nabywanie własnych akcji w celu ich późniejszego umorzenia. Takie działania występują przeważnie, gdy u emitenta występuje "nadpłynność finansowa" i efektywne zainwestowanie środków pieniężnych jest niemożliwe. Odkupywanie akcji przez emitenta jednocześnie zmniejsza ich ilość w portfelach akcjonariuszy, a co za tym idzie, zwiększa się ich płynność na rynku .Na takie zjawisko wpływ ma wzrost zysku, jaki przypada na jedną akcję, co z kolei powoduje obniżkę wskaźnika ceny rynkowej w stosunku do zysku przypadającego na akcję (P/E - price/earning). Zazwyczaj spółka, w zamian za umorzone akcje, wydaje świadectwa użytkowe, które nie mają określonej wartości nominalnej. Zaliczyć do nich można zarówno świadectwa imienne, jak i na okaziciela. Są one równorzędne z akcjami w dywidendzie oraz podziale nadwyżki majątku likwidowanej spółki, jednakże ich posiadacze nie mają żadnych uprawnień organizacyjnych.

Umorzenie — artykuły polecane

Kapitał zapasowy — Inne inwestycje krótkoterminowe — Wycena środków trwałych — Aktualizacja wyceny środków trwałych — Amortyzacja — Koszty bezpośrednie — Wycena składników bilansu — Wycena bilansowa — Ujemna wartość firmy

Bibliografia

• Chrobak G. (2014), Warunki przejęcia własnych udziałów i akcji przez spółki kapitałowe dla potrzeb ich umorzenia, Zeszyty Naukowe Wydziału Zamiejscowego w Chorzowie Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Nr 16
• Fedak Z. (2013), Zamknięcie roku 2013, Rachunkowość, Warszawa
• Gmytrasiewicz M., Karmańska A. (2006), Rachunkowość finansowa, Difin, Warszawa
• Kiziukiewicz T. (red.) (1997), Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa w małych firmach, Ekspert-Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław
• Patterson R. (2002), Kompendium terminów z zakresu rachunkowości i finansów, Fundacja rozwoju rachunkowości w Polsce, Warszawa
• Poniatowska L. (2014), Zasady rachunkowości jednostek postawionych w stan upadłości likwidacyjnej, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, Nr 69
• Sawicki K. (red.) (2009), Podstawy rachunkowości, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Świderska G. (2012), Wzorcowy Plan kont do ustawy o rachunkowości i Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, Wolters Kluwer, Warszawa
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591
• Walińska E. (2010), Komentarz do ustawy o rachunkowości, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Aleksandra Wróblewska, Anna Krzemińska