Murabaha

Murabaha jest jednym z podstawowych islamskich instrumentów finansowych. Murabaha to sprzedaż, przy której oferujący towar przedstawia klientowi poniesione w celu wytworzenia towaru koszty, a marża zysku ustalana jest wspólnie przez obie strony. Właściwie jest to obustronna umowa kupna i sprzedaży, przy której nie występuje finansowanie.

Murabaha w nowoczesnej bankowości islamskiej

W dzisiejszej bankowości islamskiej stosuje się instrument finansowania powstały z połączenia murabaha i bay musa'ajal. Klient składa bankowi zlecenie na zakup określonego towaru z daną ceną gotówkową i zapewnia bank o odkupieniu przedmiotu w przyszłości po wyższej cenie, uwzględniającej marżę zysku. W ten sposób transakcja zawiera zamówienie z przyrzeczeniem odkupu oraz dwa kontrakty sprzedaży. Pierwszy z nich to umowa między bankiem a dostawcą towaru. W drugim przypadku stronami są klient, składający zamówienie na zakup danego dobra oraz bank, który w zamian za usługę dolicza do ceny rynkowej odpowiednią marżę. Bank ponosi odpowiedzialność za towary do momentu ich dostarczenia do kupującego. Spłata może być jednorazowa w pełnej kwocie lub podzielona na raty. W relacji między bankiem a dostawcą często pojawia się agent, który w imieniu banku dokonuje zakupu towaru.

Murabaha a zasady Szariatu

Przy zawieraniu kontraktu murabaha powinny być przestrzegane zasady, które gwarantują jego zgodność z islamskim prawem. Przedmiot sprzedaży musi istnieć i być w posiadaniu sprzedawcy w momencie zawarcia umowy. Dostarczenie towaru powinno być pewne oraz niezależne od przypadku i innych dodatkowych warunków. Cena musi być precyzyjnie ustalona i niezmienna od momentu podpisania kontraktu aż do jego zakończenia. Czas dostawy oraz harmonogram spłat powinny być określone.

Wątpliwości

Kontrakt typu murabaha budzi szereg wątpliwości. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że tego rodzaju transakcja jest sztuczna albo służy uniknięciu płacenia odsetek, zwłaszcza jeśli bank kupuje towar dopiero po uzgodnieniu wszystkich szczegółów transakcji z klientem. Znane są również przykłady transakcji murabaha, w których sam klient (de facto kredytobiorca) kupuje towar jako agent banku, po czym odkupuje go od banku po wyższej cenie. Murabaha jest również obiektem sporów pośród islamskich duchownych. Niektórzy z nich uważają kontrakt za zobowiązujący dla kupującego, inni natomiast sądzą, iż klient banku może odstąpić od umowy nawet po złożeniu zamówienia i wpłaceniu prowizji. Niestabilność kontraktów narażałaby bank na ryzyko strony przeciwnej i mogłaby prowadzić do sporów sądowych.

Zalety i korzyści z korzystania z murabaha

Murabaha, jako islamski instrument finansowy, oferuje wiele zalet i korzyści dla klientów.

• Unikanie płacenia odsetek - Murabaha umożliwia klientom islamskim finansowanie zakupu towarów bez konieczności płacenia odsetek. W tradycyjnym systemie bankowym, odsetki są zakazane przez zasady szariatu, co czyni murabahę atrakcyjnym rozwiązaniem dla osób pragnących uniknąć tego rodzaju transakcji.
• Przyciąganie klientów - Banki islamskie, oferując murabahę, mogą przyciągnąć klientów, którzy chcą uniknąć tradycyjnych instrumentów finansowych opartych na procentach. Dla wielu osób, szczególnie o silnych przekonaniach religijnych, korzystanie z murabahy jest bardziej zgodne z ich wartościami i przekonaniami.
• Elastyczność wykorzystania kredytu - Murabaha umożliwia klientom korzystanie z kredytu na zakup towarów, które mogą być używane do różnych celów. Mogą to być zarówno zakupy samochodów, nieruchomości, jak i sprzętu. Dzięki temu, klient ma większą swobodę w wyborze i wykorzystaniu zakupionych produktów.
• Bezpieczeństwo transakcji - Bank ponosi odpowiedzialność za towary do momentu ich dostarczenia do kupującego. To daje klientom pewność, że otrzymają zamówione produkty. W przypadku jakichkolwiek problemów z dostawą lub jakością towaru, bank jest odpowiedzialny za rozwiązanie tych problemów.
• Równomierne rozłożenie płatności - Spłata murabahy może być jednorazowa lub podzielona na raty, co daje klientom możliwość dostosowania spłaty do swoich możliwości finansowych. To znacząco ułatwia zarządzanie budżetem i pozwala na równomierne rozłożenie płatności w czasie.

Wyzwania i ograniczenia związane z murabahą

Murabaha, podobnie jak inne instrumenty finansowe, wiąże się również z pewnymi wyzwaniami i ograniczeniami.

• Precyzyjne określenie warunków umowy - Murabaha wymaga dokładnego określenia przedmiotu sprzedaży, ceny, harmonogramu dostaw i spłat. To może być czasochłonne i wymagać precyzyjnego planowania. Wszystkie te elementy muszą być jasno i jednoznacznie określone, aby uniknąć późniejszych konfliktów i sporów.
• Zgodność z zasadami szariatu - Murabaha, jako instrument finansowy oparty na zasadach szariatu, wiąże się z koniecznością przestrzegania tych zasad. Jednak interpretacje zasad szariatu mogą się różnić, co może stwarzać trudności i ryzyko sporów. Konieczne jest dobranie odpowiedniej interpretacji i zrozumienie zasad szariatu, aby uniknąć nieporozumień.
• Odstąpienie od umowy - Istnieją różne interpretacje dotyczące zobowiązującego charakteru kontraktu murabaha dla kupującego oraz możliwości odstąpienia od umowy. To może prowadzić do trudności w ustaleniu odpowiednich odszkodowań i rozstrzygnięciu sporów. Konieczne jest precyzyjne określenie warunków odstąpienia od umowy oraz skutków takiego odstąpienia.
• Ryzyko stronniczości - Niemożność stabilnego zawierania kontraktów murabaha niesie ryzyko stronniczości, co może prowadzić do sporów i konfliktów między stronami transakcji. Konieczne jest prowadzenie uczciwych i transparentnych transakcji, aby uniknąć podejrzeń o stronniczość.
• Złożoność procesu - Zawierając kontrakt murabaha, należy przestrzegać zasad szariatu oraz uwzględnić wszystkie niezbędne elementy umowy. To może wymagać dodatkowego czasu i wysiłku. Konieczne jest również zrozumienie szczegółów procesu oraz przeprowadzenie wszystkich niezbędnych analiz i ocen, aby uniknąć ryzyka i zapewnić poprawne wykonanie transakcji.

Przykłady zastosowania murabahy w praktyce

Murabaha znajduje szerokie zastosowanie w różnych sektorach gospodarki. Przykłady zastosowania murabahy w praktyce obejmują:

• Finansowanie nieruchomości - Murabaha jest często wykorzystywana w bankowości islamskiej do finansowania zakupu nieruchomości. Bank kupuje nieruchomość od dostawcy, a następnie sprzedaje ją klientowi z marżą. Dzięki temu, klient może nabyć nieruchomość bez konieczności płacenia odsetek.
• Finansowanie środków transportu - Murabaha może być stosowana do finansowania zakupu samochodów, łodzi czy innych środków transportu. Klient ma możliwość skorzystania z tych środków bez konieczności płacenia odsetek.
• Handel międzynarodowy - Murabaha może być również wykorzystywana w zakresie handlu międzynarodowego. Bank kupuje towar od dostawcy zagranicznego i sprzedaje go klientowi z marżą. To umożliwia klientowi zakup towarów na rynkach zagranicznych.
• Finansowanie sprzętu - Murabaha może być stosowana do finansowania zakupu sprzętu, takiego jak maszyny, urządzenia lub narzędzia. Dzięki temu, klient ma możliwość korzystania z niezbędnego sprzętu bez konieczności płacenia odsetek.
• Inwestycje w projekty - Murabaha może być wykorzystywana do finansowania inwestycji w projekty. Bank kupuje aktywa lub uczestniczy w projekcie inwestycyjnym, a następnie sprzedaje udziały w tym projekcie klientom.

Murabaha — artykuły polecane

Salam — Al-istisna — Transakcja rzeczywista — Kontrakt forward — Transakcja nierzeczywista — Kontrakt terminowy — Transakcja barterowa — Opcja — CDS

Bibliografia

• Buszko A. (2005), Wpływ rozwiązań zwyczajowych na funkcjonowanie islamskich banków komercyjnych, Narodowy Bank Polski, Warszawa
• Iqbal M., Molyneux P. (2005), Thirty years of islamic banking, Palgrave Macmillan, New York
• Karwowski J. (2005), Uwagi na temat bankowości islamskiej, Narodowy Bank Polski, Warszawa

Autor: Dominik Gajowiak