Pranie brudnych pieniędzy

Proceder "prania pieniędzy" polega na włączeniu do legalnego obrotu pieniędzy, papierów wartościowych lub innych wartości majątkowych pochodzących z przestępstwa lub uczestnictwa w jego popełnianiu, np. ze sprzedaży narkotyków, nielegalnego hazardu czy prostytucji itp. W Polsce są to również pieniądze pochodzące z nie rejestrowanej i nie opodatkowanej działalności gospodarczej. Praniem pieniędzy nazywa się także transferowanie lub używanie tych wartości przez osobę, która wiedziała o ich przestępczym pochodzeniu.

Instytucje biorące udział w procesie prania brudnych pieniędzy (R. Jankowski, s. 46):

• nieświadome podmioty finansowe uczestniczące w nielegalnych praktykach; nie udaje im się zidentyfikować zjawiska prania brudnych pieniędzy w związku z brakiem rygorystycznych przepisów dotyczących zapobieganiu tego mechanizmu,
• podmioty finansowe dokonujące zarówno legalnych jak i nielegalnych transakcji (dodatkowo wspierające proces prania brudnych pieniędzy),
• instytucje finansowe, których głównym celem jest nielegalne prowadzenie działalności, legalne praktyki są tylko dodatkiem do działań przestępczych.

TL;DR

Artykuł omawia proceder prania brudnych pieniędzy, czyli proces włączania nielegalnych środków finansowych do legalnego obrotu. Wskazuje na instytucje zaangażowane w ten proces oraz przedstawia trzy fazy prania pieniędzy: lokowanie, zatajenie pochodzenia i integrację. Artykuł opisuje różne techniki prania pieniędzy, takie jak mieszanie, smurfing czy transfer pricing. Przedstawia również skutki prania brudnych pieniędzy dla gospodarki narodowej oraz metody przeciwdziałania temu procederowi. W Polsce funkcjonuje Generalny Inspektor Informacji Finansowej, który ma za zadanie przeciwdziałanie praniu pieniędzy.

Etapy

Pranie pieniędzy obejmuje trzy fazy:

• W pierwszej przestępcy lokują gotówkę w banku, wpłacają ją na rachunek, często wykorzystują również nocne trezory, by uniknąć kontaktów z pracownikami banku, lub nabywają weksle. Wykrycie przestępstwa jest wtedy najłatwiejsze, ponieważ mamy do czynienia z pieniądzem gotówkowym.
• Istota drugiej fazy polega na zatajeniu pochodzenia pieniędzy. W tym celu dokonuje licznych operacji finansowych. Dzięki temu zanika powiązanie pomiędzy obrotem a jego źródłem.
• Trzecia faza to integracja, która ma na celu zalegalizowanie brudnych pieniędzy poprzez inwestowanie w udziały, papiery wartościowe i nieruchomości.

Techniki prania pieniędzy

Do technik prania brudnych pieniędzy należą(T. Kuijlen, G. Migut 2004, s. 73-74):

• Mieszanie - polega na łączeniu nielegalnie zdobytych środków z pieniędzmi należącymi do legalnego podmiotu. W przypadku przedsiębiorstwa działanie takie jest trudne do wykrycia, ponieważ prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z dużymi przepływami pieniężnymi na kontach w celu np. zakupu samochodu służbowego. W przypadku osoby fizycznej nie prowadzącej żadnej działalności pojawiające się na koncie wysokie kwoty mogą wzbudzać podejrzenia,
• Smurfing - w tej metodzie niezbędne jest wykorzystanie pośredników - smurfów. Ich zadaniem jest między innymi zamiana gotówki o niskim nominale na banknoty o wysokich nominałach. Umożliwiają to kantory bądź kasyna, gdzie pieniądze wymieniane są na żetony, a później na czeki albo wysokonominałowe banknoty,
• Kredyt dla siebie - to technika opierająca się na dwóch kredytach - pierwszy z nich zaciągnięty w banku spłacany jest ze środków pochodzących z drugiego, nielegalnego (fikcyjnego, zaciągniętego od powiązanego, zagranicznego podmiotu),
• Transferpricing- transakcje dokonywane w handlu międzynarodowym mogą być źródłem prania brudnych pieniędzy: powiązane podmioty eksportując bądź importując dobra i usługi dokonują nandfakturowywania albo niedofakturowywania (np. zawyżanie cen przy imporcie dóbr zagranicznych),
• Transakcje puste - przestępcy dokonują fałszowania faktur związanych z nieistniejącymi, fikcyjnymi działaniami handlowymi.

Skutki prania brudnych pieniędzy

Gospodarka narodowa pozostaje pod wpływem zjawiska prania brudnych pieniędzy. Przyczynia się ono do (P. Chodnicka 2011, s. 74-75):

• naruszenia stabilności systemu finansowego w obrębie państwa z naciskiem na system podatkowy,
• zachwiania mechanizmów gospodarki rynkowej,
• gromadzenia kapitału przez przestępców,
• zmniejszenie wiarygodności państwa oraz systemu finansowego, systemu bankowego, co wiąże się z odpływem kapitału pochodzącego z legalnych źródeł i brakiem pozyskiwania nowych inwestorów,
• wzrostu zjawiska korupcji wśród polityków (procesy legislacyjne) bądź urzędników, co skutkuje sankcjami i osłabieniem wiarygodności instytucji finansowych,
• osłabienia wizerunku państwa na arenie międzynarodowej.

Przeciwdziałanie praniu pieniędzy

Najpowszechniejszym sposobem przeciwdziałania praniu pieniędzy jest sprawdzanie tożsamości klientów. Odnosi się to nie tylko do tych, którzy otwierają rachunku, lecz również tych, którzy dokonują wpłat powyżej ustalonego limitu. Banki mają obowiązek identyfikacji klientów i prowadzenia rejestru operacji w przypadku gdy równowartość operacji gotówkowej lub bezgotówkowej przekroczy 20 tys zł. Rejestry te mają zawierać:

• tożsamość i adres:
  • osoby, która fizycznie dokonuje transakcji,
  • osoby, w której imieniu transakcja jest dokonywana,
  • beneficjenta,
• rodzaju transakcji,
• oznaczenie banków biorących w niej udział,
• kwotę transakcji,
• dane osoby, która rejestrowała powyższe informacje.

Obowiązki banków

Banki mają obowiązek przechowywania imiennych dowodów księgowych przez 5 lat. W razie uzasadnionych podejrzeń o pranie pieniędzy bank ma obowiązek powiadomić o tym organy ścigania. Pracownik banku, który wbrew swym obowiązkom nie powiadomi o procederze prania pieniędzy lub nie zarejestruje osób i wpłat przekraczających granicę ustaloną przepisami, ponosi odpowiedzialność porządkową. Jeśli jego czyn ma charakter przestępczy - również odpowiedzialność karną.

Od lat siedemdziesiątych w krajach rozwiniętych podjęto walkę z procederem prania pieniędzy, m.in. poprzez utworzenie specjalnej grupy do jego zwalczania - Financial Action Task Force (FATF); natomiast Unia Europejska zdefiniowała to zjawisko w odrębnej dyrektywie z 1991 roku.

Do przeciwdziałania praniu pieniędzy powołany został w Polsce Generalny Inspektor Informacji Finansowej. Do jego zadań należy gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie informacji oraz przeciwdziałanie wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł.

Pranie brudnych pieniędzy — artykuły polecane

Rozliczenia bezgotówkowe — Monetyzacja — Przestępstwo gospodarcze — Biuro informacji gospodarczej — Kreowanie pieniądza — Rynek kapitałowy — Emisja obligacji — Shadow Banking — Oszustwo

Bibliografia

• Chodnicka P. (2011), Ekonomika prania brudnych pieniędzy, Oeconomia Copernicana, nr 4
• Jankowski R. (2014), Proceder prania brudnych pieniędzy-rozmiary, przyczyny i skutki, Kwartalnik Prawno-Kryminalistyczny Szkoły Policji w Pile
• Jaworski W., Zawadzka Z. (red.) (2010), Bankowość: podręcznik akademicki, Poltext, Warszawa
• Opolski K. (red.) (1998), ABC...Bankowości, OLYMPUS

Autor: Szymon Kułakowski, Kamila Żurek