Klasyfikacja operacji gospodarczych

Z Encyklopedia Zarządzania

Operacje gospodarcze - są zdarzeniami, które mają bezpośredni wpływ na działalność gospodarczą jednostki, na zmianę wartości poszczególnych składników aktywów i pasywów. Wyraża się je w jednostkach pieniężnych, dokumentuje a następnie zapisuje na księgach rachunkowych[1]

TL;DR

Operacje gospodarcze to zdarzenia mające wpływ na działalność jednostki gospodarczej oraz wartości składników aktywów i pasywów. Dzielą się na operacje bilansowe (zmiany w strukturze majątku i kapitału) oraz operacje wynikowe (powstawanie kosztów i przychodów). Mogą być prostymi lub złożonymi, jednorazowymi lub procesowymi, zależnymi lub niezależnymi od przedsiębiorstwa. Operacje muszą być potwierdzone dokumentami księgowymi. Poprawna klasyfikacja operacji ułatwia rejestrację i organizację rachunkowości.

Operacje ze względu na oddziaływanie na składniki bilansu i wyniku finansowego

Operacje bilansowe

Wpływają one na zmiany w strukturze majątku lub kapitału jednostki gospodarczej związane na przykład ze spłatą zobowiązań lub nabyciem majątku[2] Bezpośrednio oddziałują tylko na składniki bilansu (powodują zmiany wyłącznie w wartości aktywów bądź pasywów lub jednocześnie aktywów i pasywów). Podział operacji bilansowych:

  • Typ I - operacja aktywna (A):
  1. wywołuje zmiany jedynie w aktywach,
  2. jeden składnik aktywów zmniejsza się, inny zwiększa się o kwotę operacji,
  3. suma bilansowa nie zmienia się.[3]
Przykład: gotówkowy zakup materiałów (gotówka, będąca aktywami jednostki gospodarczej, zmniejszyła się na rzecz zwiększenia zapasów materiałów)
  • Typ II - operacja pasywna (P):
  1. wywołuje zmiany jedynie w pasywach,
  2. jeden składnik pasywów zmniejsza się, inny zwiększa się o kwotę operacji,
  3. suma bilansowa nie zmienia się.[4]
Przykład: podział zysku na dywidendy dla akcjonariuszy (zysk się zmniejszy, wzrosną zobowiązania z tytułu dywidendy),
  • Typ III - operacja aktywno-pasywna zwiększająca sumę bilansową (AP+):
  1. wywołuje zmiany w składnikach aktywów i pasywów jednocześnie,
  2. suma bilansowa wzrasta o kwotę operacji[5]
Przykład: zakup bezgotówkowy towarów (rosną aktywa w postaci towarów, a tym samym suma aktywów oraz jednocześnie rosną pasywa - zobowiązania wobec dostawców).
  • Typ IV - operacja aktywno-pasywna zmniejszająca sumę bilansową (AP-):
  1. wywołuje zmiany w składnikach aktywów i pasywów jednocześnie,
  2. suma bilansowa zmniejsza się o kwotę operacji[6]
Przykład: uregulowanie przelewem z rachunku bankowego zobowiązania wobec dostawców (zmaleją środki pieniężne na rachunku bankowym oraz zmniejszą się zobowiązania wobec dostawców, co spowoduje zmniejszenie sumy ogólnej aktywów i pasywów).

Operacje wynikowe

Są to operacje, które w celu sprzedaży efektów działalności i uzyskania określonego poziomu wyniku powodują zużycie czynników gospodarczych. Powodują powstanie kosztów bądź przychodów[7], więc oddziałują bezpośrednio na wynik finansowy jednostki gospodarczej. Dotyczą takich procesów gospodarczych, jak: świadczenie usług, produkcja wyrobów i ich sprzedaż, zakup i sprzedaż towarów w jednostce handlowej, zarządzanie. Operacje te zmieniają wartość jednego składnika aktywów bądź pasywów, podczas gdy drugi dotyczy kosztów lub przychodów z działalności gospodarczej, np. koszt zużycia surowców do produkcji wyrobów, poniesienie kosztów wynagrodzeń pracowników czy też osiągnięcie przychodów ze sprzedaży wyrobów, usług, towarów. Podział operacji wynikowych:

  • operacje przychodowe (zwiększenie wyniku finansowego poprzez wzrost przychodów):
Typ I - zwiększenie aktywów powoduje zwiększenie przychodów i zysków
Przykład: Sprzedaż towarów z odroczonym terminem płatności
Typ II - zmniejszenie zobowiązań powoduje zwiększenie przychodów i zysków
Przykład: Umorzenie części zobowiązania z tytułu zaciągniętego kredytu
  • operacje kosztowe (zmniejszenie wyniku finansowego poprzez wzrost kosztów):
Typ III - zmniejszenie aktywów powoduje zwiększenie kosztów i strat
Przykład: Wydanie sprzedanych towarów
Typ IV - zwiększenie zobowiązań powoduje zwiększenie kosztów i strat
Przykład: Naliczenie odsetek od kredytu[8]

Rodzaje operacji według kryterium czasu

Podział ten, dotyczy systematyki według okresów sprawozdawczych:

  • operacje gospodarcze danego dnia,
  • operacje gospodarcze w ciągu danego miesiąca,
  • operacje gospodarcze w ciągu roku,
  • operacje gospodarcze w różnych innych interwałach czasowych.

Podział operacji według stopnia złożoności

  • proste - zdarzenia pojedyncze, elementarne, których nie można rozłożyć na elementy proste
Przykład: podjęcie gotówki z banku do kasy, wpływ należności od odbiorcy na rachunek bankowy
  • złożone - połączenie dwóch lub więcej operacji prostych, spowodowane jest to potrzebą uproszczenia ewidencji
Przykład: spłata zobowiązań wobec kliku dostawców[9]

Podział operacji według sposobu powstania

  • jednorazowe np. jednorazowy zakup lub sprzedaż jakiegoś produktu,
  • procesowe - gdy stanowią proces ciągły (ciągłe zużywanie się środków trwałych w procesie produkcyjnym).

Podział operacji według kryterium zależności od przedsiębiorstwa

  • zależne - reultat celowego działania jednostki, są zależne od woli jednostki
Przykład: sprzedaż towarów kontrahentowi po określonej cenie
  • niezależne - wywołane zdarzeniami losowymi, decyzjami lub działaniami innych podmiotów
Przykład: zapłata składek ZUS od wynagrodzeń pracowniczych w określonym terminie[10]

Podział operacji według kryterium wpływu na rozrachunki z partnerami gospodarczymi

  • wewnętrzne - nie wywierają wpływu na rozrachunki
Przykład: wydanie materiałów do produkcji, przejęcie wyrobów gotowych z hali do magazynu
  • zewnętrzne - zmieniają stan rozrachunków z otoczeniem
Przykład: sprzedaż towarów na kredyt kupiecki, uregulowania kredytu bankowego[11]

W skali jednostki gospodarczej operacje można sklasyfikować według następujących kryteriów:

  • według faz procesu gospodarczego (operacje zaopatrzenia, produkcji, sprzedaży),
  • według zasięgu (zewnętrzne, wewnętrzne),
  • według sposobu powstawania (jednorazowe, procesowe),
  • według możliwości wpływania na ich wystąpienie (zależne, niezależne).[12]

Każda operacja gospodarcza musi być potwierdzona dokumentem księgowym. Większość operacji jest dokumentowana dowodem źródłowym w postaci np. faktury, listy płac, asygnaty kasowej, dowodu magazynowego. Niektóre operacje są potwierdzone poleceniem księgowania (Pk), gdy brak innej możliwości udokumentowania, np. otwarcie lub zamknięcie kont, rozliczenia kosztów, poprawianie błędów w księgowaniu[13]

Właściwa klasyfikacja operacji gospodarczych umożliwia odpowiednie uporządkowanie i grupowanie operacji, a także umożliwa sprawną rejestrację skutków operacji w systemie ewidencji księgowej. Właściwa identyfikacja operacji gospodarczych determinuje adekwatną organizację rachunkowości w obszarze porządkowania procesu obiegu dokumentów, usprawnienia wystawiania, kontrolowania i archiwizowania tych dokumentów[14]


Klasyfikacja operacji gospodarczych — artykuły polecane
Zdarzenie gospodarcze — Operacja gospodarcza — Rachunek zysków i strat — Koszty — Przychody i koszty finansowe — Cykl konwersji gotówki — Rozliczenia międzyokresowe kosztów — Zysk nadzwyczajny — Przychody finansowe

Przypisy

  1. ↑ A. Dziuba-Burczyk, 2003, s. 57
  2. ↑ W. Baran i in., 2014, s. 200
  3. ↑ W. Baran i in., 2014, s. 201
  4. ↑ W. Baran i in., 2014, s. 202
  5. ↑ W. Baran i in., 2014, s. 203
  6. ↑ W. Baran i in., 2014, s. 204
  7. ↑ W. Baran i in., 2014, s. 200
  8. ↑ B. Nita i in., 2017, s. 107
  9. ↑ A. Kamela-Sowińska i in., 2015, s. 58
  10. ↑ A. Kamela-Sowińska i in., 2015, s. 58
  11. ↑ A. Dziuba-Burczyk, 2003, s. 57-60
  12. ↑ B.Gierusz, 2001, s. 43
  13. ↑ K. Winiarska, 2001, s. 25
  14. ↑ B. Nita i in., 2017, s. 105

Bibliografia

  • Baran W. (red.) (2014), Podstawy rachunkowości. Sprawozdanie finansowe. Zasady. Etyka, Difin, Warszawa
  • Dziuba-Burczyk A. (2003), Podstawy rachunkowości w świetle międzynarodowych standardów, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków
  • Gierusz B. (2018), Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk
  • Kaczurak-Kozak M. (2011), Zasady (polityka) rachunkowości i prowadzenie ksiąg rachunkowych w samorządowych jednostkach budżetowych, PWSZ IPiA, tom VII
  • Kamela-Sowińska A. (red.) (2015), Podstawy rachunkowości w teorii i praktyce, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań
  • Niemczyk L. (2010), Program badawczy Luca Paciolego, Gospodarka Narodowa, nr 9
  • Nita B. (red.) (2017), Podstawy rachunkowości, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław
  • Remlein M. (2014), Teoria a nauka rachunkowości, Studia Oeconomica Posnaniensia, vol.2, no.4 (265)
  • Winiarska K. (red.) (2003), Podstawy rachunkowości, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa


Autor: Agnieszka Gancarczyk, Klara Jowsa


Źródło: „https://mfiles.pl/pl/index.php?title=Klasyfikacja_operacji_gospodarczych&oldid=195267”