Elastyczne formy zatrudnienia

Elastyczne formy zatrudnienia powstały, aby pomóc sprostać wymogom organizacji działalności różnych instytucji oraz znajdują zastosowanie na poszczególnych etapach rozwoju przedsiębiorstw (K. Krukowski, M. Oliński 2010, s. 69). Coraz bardziej popularne staje się również przekonanie, że elastyczne zatrudnienie może być jednym z rozwiązań w momencie gdy wzrasta zjawisko spowolnienia gospodarczego, w wyniku którego pracownicy zwalniani są na szeroką skalę (praca zbiorowa 2010, s. 4).

Za definicję elastycznych form zatrudnienia można uznać stwierdzenie, że są to składowe koncepcji flexicurity, czyli formy łączącej elastyczność z bezpieczeństwem pracy, na którą składają się:

• liczba pracowników - pozwala na dostosowywanie liczby zatrudnionych do faktycznej produkcji i zapotrzebowania,
• czas pracy - daje możliwość zmiany godzin, skracania i wydłużania czasu pracy,
• funkcje - pracownicy zyskują szansę na realizację zróżnicowanych zadań na różnych stanowiskach i wykonywanie różnorodnych funkcji,
• płace - pracodawca może ustalić poziom zarobków w odniesieniu do kondycji i ogólnej sytuacji firmy na rynku oraz realizacji zadań,
• miejsce pracy - alternatywą dla pracy w biurze staje się, zależnie od potrzeb, praca w domu bądź bezpośrednio u klienta.

Istnieje jeszcze jedno stanowisko dotyczące omawianego zagadnienia, mianowicie odniesienie negatywne. Dotyczy ono takiego pojmowania zjawiska elastyczności zatrudnienia, które traktuje jako coś nietypowego: "wszystko, co nie mieści się w typowym ujęciu danego problemu". Dlatego też biorąc pod uwagę powyższe kryteria, można uznać, że takie podejście właściwie definiuje elastyczne formy zatrudnienia (K. Krukowski, M. Oliński 2010, s. 70).

TL;DR

Elastyczne formy zatrudnienia są alternatywnymi sposobami pracy, które pozwalają dostosować zatrudnienie do potrzeb organizacji. Mogą być korzystne w okresach spowolnienia gospodarczego. Istnieje wiele rodzajów elastycznego zatrudnienia, takich jak praca w niepełnym wymiarze czasu, praca zdalna czy praca tymczasowa. Dla pracodawców elastyczne zatrudnienie może oznaczać mniejsze koszty i większą elastyczność, ale również trudności w organizacji pracy. Dla pracowników elastyczne zatrudnienie może oznaczać możliwość dostosowania pracy do życia prywatnego, ale również mniejsze wynagrodzenie i brak stabilności zatrudnienia.

Przesłanki rozwoju elastycznych form zatrudnienia

Wyróżnia się 3 przesłanki rozwoju elastycznych form pracy:

• przesłanki ekonomiczne - Dla opisania procesów ekonomicznych słowem - kluczem jest globalizacja, jako motor napędzający obecny rozwój gospodarczy. W jej wyniku, w coraz większym stopniu rozrasta się konkurencja pomiędzy firmami, a co za tym idzie, na znaczeniu zyskuje wzrost produktywności firmy, natomiast ilość godzin spędzonych za biurkiem traci na rzecz wzrostu efektywności i wydajności pracowników. Ta sytuacja z kolei determinuje konieczność obniżania kosztów zatrudnienia i tutaj z pomocą przychodzą właśnie alternatywne formy pracy. Bardzo ważny wpływ na te zmiany ma przede wszystkim postęp technologiczny, szczególnie w kwestii komunikacji (K. Krukowski, M. Oliński 2010, s. 73).
• przesłanki demograficzne - mówią o zmianach demograficznych, które charakteryzują się przede wszystkim wydłużeniem czasu ludzkiego życia. Brak wprowadzania zmian w kwestiach demograficznych jest w stanie szybko doprowadzić do pogorszenia się działalności systemów emerytalnych, małego przyrostu naturalnego, a przez to do zjawiska starzenia się społeczeństw (K. Krukowski, M. Oliński 2010, s. 72).
• przesłanki społeczne - chodzi tu w największym stopniu o przekształcanie się różnych wzorców kulturowych, np.: roli kobiety i mężczyzny w rodzinie, a także wzrastającą liczbę rodziców samotnie wychowujących dzieci (K. Krukowski, M. Oliński 2010, s. 76).

Rodzaje elastycznych form zatrudnienia

Do elastycznych form zatrudnienia zalicza się przede wszystkim takie nietypowe stosunki pracy jak praca wykonywana poza siedzibą firmy, praca w niepełnym wymiarze czasowym, praca na okres próbny lub na wezwanie. Z takiego zatrudnienia wynikają ograniczone prawa do świadczeń socjalnych i pracowniczych. Elastyczne formy zatrudnienia dotyczą zarówno zatrudnienia pracowniczego uregulowanego przez Kodeks Pracy jak i zatrudnienia niepracowniczego, którego podstawą prawną jest Kodeks Cywilny. (M. Gębski 2014, s. 297-298)

Rodzaje elastycznych form pracy można podzielić na 3 grupy:

• Formy zatrudnienia pracowniczego - do tej grupy zaliczamy: umowy terminowe, praca w niepełnym wymiarze godzin, praca tymczasowa, telepraca, praca na wezwanie, Job sharing.
• Formy zatrudnienia niepracowniczego - z kolei do tej grupy zaliczamy: umowy cywilno-prawne i praca nakładcza.
• Inne formy zatrudnienia - takie jak: Job rotation, outsourcing, samozatrudnienie (praca zbiorowa 2010, s. 15-32).

Zalety i wady=====Dla pracodawcy=

Zalety:

• "dostosowanie organizacji pracy do aktualnych potrzeb pracodawcy (np. w wyniku sezonowości branży),
• mniejsze obciążenia publicznoprawne wynagrodzeń,
• łatwe tworzenie nowych miejsc pracy,
• mniejsze koszty pojedynczej rekrutacji i selekcji pracowników,
• możliwość lepszego wykorzystania potencjału pracowników,
• wprowadzenie elastycznego zatrudnienia może być odpowiedzią na potrzeby i oczekiwania pracowników,
• możliwość redukcji kosztów w związku ze zmniejszeniem wynagrodzenia / kosztów prowadzenia działalności,
• łatwość w rozwiązywaniu stosunków pracy,
• mniejsza ilość obowiązków pracodawcy względem pracownika,
• możliwość zatrzymania cennych pracowników w przypadku braku możliwości ich pracy na pełen etat,
• możliwość przetestowania pracowników,
• możliwość elastycznej współpracy ze specjalistami.

Wady:

• większe koszty organizacji pracy,
• trudności z optymalną organizacją pracy (większa liczba pracowników),
• opór pracowników przed wprowadzaniem zmian w systemie zatrudnienia,
• słaba więź pracowników z zatrudniającą ich organizacją (brak identyfikacji),
• niższa wydajność pracowników,
• niepewność ciągłości procesów zachodzących w organizacji ze względu na dużą rotację pracowników,
• większe koszty wprowadzania pracowników do organizacji (przyuczania) w wyniku zwiększonej rotacji,
• trudności w koordynacji czasowej i merytorycznej wykonywanych prac,
• ograniczone zaufanie do osób zatrudnionych czasowo,
• konieczność przeprowadzania częstszych rekrutacji i selekcji,
• mniejsze możliwości lub brak nadzoru nad osobami wykonującymi obowiązki na odległość, *gorsza jakość wykonywanych obowiązków w stosunku do osób zatrudnionych "na etat".

Dla pracowników

Zalety:

• możliwość łączenia pracy zawodowej z życiem rodzinnym, edukacją lub dodatkową pracą
• możliwość dostosowania pracy do własnego trybu życia (ustalenia godzin pracy),
• mniejsze wymagania kwalifikacyjne do podjęcia zatrudnienia,
• możliwość gromadzenia doświadczenia zawodowego,
• zapobieganie dezaktualizacji kwalifikacji zawodowych w przypadku braku możliwości podjęcia pracy na pełny etat,
• ogólna tendencja poprawy warunków pracy dla osób zatrudnianych na zasadach elastycznych,
• możliwość przetestowania własnych umiejętności/pracy w danej branży.

Wady:

• mniejsze wsparcie ze strony przedsiębiorstwa w czasie wykonywania obowiązków, *niebezpieczeństwo przedmiotowego traktowania przez kierownictwo,
• z reguły mniejsze wynagrodzenie niż w przypadku klasycznej umowy o pracę,
• mniejsze poczucie stabilności i bezpieczeństwa zatrudnienia,
• mniejsze możliwości rozwoju zawodowego,
• większa uciążliwość pracy, w przypadku pracy zmianowej dzień/noc,
• ograniczone możliwości uzyskania awansu zawodowego,
• mniejsza dbałość pracodawcy o świadczenia pracownicze,
• niechęć pracodawców do inwestowania w rozwój pracowników zatrudnionych na zasadach elastycznych,
• niebezpieczeństwo ciągłych zmian w zakresie wykonywanych obowiązków,
• ogólna deregulacja życia pracownika i związane z tym obciążenie psychiczne,
• brak należytych rozwiązań prawnych chroniących interesy osób zatrudnionych na zasadach elastyczności". (A. Organiściak-Krzykowska, R. Walkowiak, K. Nyklewicz 2014, s. 115-118)

Elastyczne formy zatrudnienia — artykuły polecane

Niepełny wymiar czasu pracy — Zatrudnienie — Fluktuacja — Czas pracy — Job sharing — Praca nakładcza — Samozatrudnienie — Pensja minimalna — Formy wynagrodzeń

Bibliografia

• Gębski M. (2014), Elastyczne formy zatrudnienia w realiach rynku pracy, Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae, nr 3
• Krukowski K., Oliński M. (2010), Flexicurity w teorii i praktyce, Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsiębiorczości na Warmii i Mazurach, Olsztyn
• Organiściak-Krzykowska A., Walkowiak R., Nyklewicz K. (2014), Innowacyjne formy pracy, EXPOL, Olsztyn
• PARP (2010), Elastyczne formy zatrudnienia, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141

Autor: Agata Wszołek, Katarzyna Kudłacz

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.