Weksel

Weksel to papier wartościowy sporządzony pisemnie, który stanowi bezwarunkowe zobowiązanie do wypłacenia określonej osobie lub okazicielowi określonej sumy pieniężnej w wyznaczonym terminie przez osoby na nim podpisane. Aby był ważny musi być odręcznie podpisany przez osobę posiadającą zdolność do zaciągania zobowiązań wekslowych i mieć wszystkie elementy wymagane przez prawo. W prawie polskim zasady wystawiania i obrotu wekslami reguluje ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe.

TL;DR

Weksel to papier wartościowy, który stanowi zobowiązanie do wypłaty określonej sumy pieniężnej w wyznaczonym terminie. Uczestnikami stosunku wekslowego są m.in. trasant, trasat, remitent, akceptant i domicylant. Istnieją różne rodzaje weksli, takie jak weksel własny i weksel trasowany. Weksel musi zawierać określone elementy, a jego funkcje to m.in. płatnicza, kredytowa, obiegowa, gwarancyjna i refinansowa. Weksel in blanco to niewypełniony weksel, a poręczenie wekslowe służy zabezpieczeniu płatności. Prawa z weksla można przenieść przez indos. Protest wekslowy jest sporządzany w przypadku odmowy przyjęcia weksla lub zapłaty. Poszukiwanie zwrotne jest możliwe w przypadku braku zapłaty weksla.

Uczestnicy stosunku wekslowego

• Trasant - osoba, która wystawia weksel,
• Trasat - dłużnik wekslowy. Osoba, która ma zapłacić kwotę oznaczoną na wekslu,
• Remitent - pierwszy uprawniony wierzyciel wekslowy. Osoba, wskazana na wekslu, której ma być wypłacona suma wekslowa (pierwszy posiadacz weksla),
• Akceptant - trasat po przyjęciu i zaakceptowaniu weksla. Osoba, która zobowiązała się do zapłaty kwoty zamieszczonej na wekslu,
• Domicylant - osoba, u której ustalono miejsce zapłaty weksla - domicylantem może być tylko bank (B. Padurek 2012 s. 13-14).

Rodzaje weksla

• Weksel własny (sola) - dokument, który zawiera bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w określonym czasie i miejscu,
• Weksel trasowany (ciągniony, trata, przekazany) - dokument zawierający skierowane do oznaczonej na nim osoby (trasata) bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniężnej określonej osobie (remitentowi) w określonym miejscu i czasie.

Elementy weksla

Jak stanowi art. 1 prawa wekslowego dla ważności weksla trasowanego niezbędne są elementy:

1. nazwa "weksel" w tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono,
2. bezwarunkowe polecenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,
3. nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata),
4. oznaczenie terminu płatności,
5. oznaczenie miejsca płatności,
6. nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana,
7. oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla,
8. podpis wystawcy weksla.

Jak stanowi art. 101 prawa wekslowego weksel własny musi zawierać:

1. nazwa "weksel" w tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono,
2. bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,
3. oznaczenie terminu płatności,
4. oznaczenie miejsca płatności,
5. nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana,
6. oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla,
7. podpis wystawcy weksla.

Funkcje weksla

• funkcja płatnicza - weksel wręczany jest w miejsce zapłaty przy zakupie towarów bądź usług oraz wykorzystywany w celu umorzenia dotychczasowych zobowiązań, ale wręczenie go nie może być uważane za zapłatę, gdyż zapłata następuje dopiero w chwili dokonania zapłaty sumy wekslowej,
• funkcja kredytowa - weksel wyraża się w odroczonym terminie płatności należności do daty oznaczonej na wekslu. Wierzyciel udziela dłużnikowi wekslowemu kredytu towarowego, który polega na odroczeniu terminu płatności z tytułu zakupu towarów lub usług w zamian za weksel,
• funkcja obiegowa - możliwość nieograniczonego przenoszenia praw wekslowych za pomocą indosu z jednej osoby na drugą,
• funkcja gwarancyjna - weksel stanowi zabezpieczenie zapłaty za niego przez wszystkie osoby na nim podpisane, co zwiększa prawdopodobieństwo zaspokojenia wierzyciela. Funkcja ta zapewnia bezpieczeństwo i pewność obrotu wekslowego,
• funkcja refinansowa - możliwość złożenia weksla do dyskonta w banku, pozwala posiadaczowi weksla przed terminem płatności weksla uzyskać sumę wekslową pomniejszoną o dyskonto i prowizję banku (L. Bagińska, M. Czarnecki 2013, s. 80-97).

Weksel in blanco

Weksel in blanco to niewypełniony weksel lub celowo wypełniony tylko w części z pominięciem pewnych danych np. kwoty, daty zaopatrzony w podpis wystawcy weksla bądź akceptanta. Podpisany weksel "in blanco" zawierający upoważnienie odbiorcy do jego wypełnienia może stanowić zabezpieczenie spłaty zobowiązań wystawcy (B. Padurek 2012, s. 15).

Poręczenie wekslowe

Zapłatę weksla można zabezpieczyć poręczeniem wekslowym (zwanym aval) w całości sumy wekslowej lub jej części. Poręczenie może dać osoba podpisana na wekslu bądź osoba trzecia. Poręczenie powinno wskazywać na kogo je dano i podpis poręczyciela.

Przeniesienie praw z weksla (indos)

Każdy weksel można przenieść przez indos. Indos to pisemne oświadczenie zbywającego złożone na wekslu bądź złączonej z nim karcie dodatkowej (przedłużku). Do przeniesienia praw z weksla potrzebne jest jego wydanie oraz nieprzerwany szereg indosów. Osoba, która zbywa weksel jest nazywana: indosantem a osoba, która nabywa indosatariuszem. Zbycie weksla w drodze indosu nie jest możliwe jeżeli w jego treści została zawarta klauzula: "nie na zlecenie". Oprócz indosu przejście praw z weksla może nastąpić też przez:

• przelew wierzytelności,
• dziedziczenie,
• wyręczenie.

Protest wekslowy

Protest sporządza się głównie z powodu odmowy przyjęcia weksla przez trasata lub odmowy zapłacenia sumy wekslowej. Sporządzenie protestu jest warunkiem poszukiwania zwrotnego (regresu). W przypadku nieprzyjęcia weksla, protest należy dokonać w terminie, w którym ma nastąpić przedstawienie weksla do przyjęcia, przy odmowie zapłaty weksla w jednym z dwóch dni powszednich przypadających po terminie płatności, przy wekslu płatnym za okazaniem - aż do upływu terminu, w ciągu którego można przedstawić weksel do zapłaty. Protest sporządza notariusz.

Poszukiwanie zwrotne

Posiadacz weksla może wykonywać zwrotne poszukiwanie przeciw indosantom, wystawcy lub innym dłużnikom wekslowym:

• po terminie płatności, jeżeli zapłata nie nastąpiła,
• przed terminem płatności:

1. jeżeli odmówiono przyjęcia w całości lub w części,
2. jeżeli otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo jeżeli ogłoszono upadłość trasata bez względu, czy weksel przyjął, czy nie, albo jeżeli trasat zaprzestał płacenia długów, choćby to zaprzestanie nie zostało stwierdzone orzeczeniem sądowym, lub też jeżeli przeprowadzono bezskutecznie egzekucję z jego majątku,
3. jeżeli otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo jeżeli ogłoszono upadłość wystawcy weksla, co do którego istnieje zakaz przedstawienia do przyjęcia.

Warunkiem, jest dokonanie protestu wekslowego, chyba że na wekslu widnieje klauzula "bez protestu", która zwalnia z tego obowiązku. Wierzyciel od zwrotnie zobowiązanego może domagać się tzw. sumy regresowej, w skład której wchodzą: podstawowa suma wekslowa, odsetki ustawowe od dnia płatności, koszty protestu i dokonywanych zawiadomień oraz inne koszty i tzw. prowizja komisowa wynosząca maksymalnie 1/6 % od sumy wekslowej.

Weksel — artykuły polecane

Czek — Remitent — Dłużnik wekslowy — Awal — Zobowiązanie podatkowe — Gwarancja — Kaucja — Trasat — Zabezpieczenie

Bibliografia

• Bagińska L., Czarnecki M. (2014), Prawo wekslowe i czekowe. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa
• Bugajski K. (2005), Weksel własny in blanco - funkcja, charakter prawny, Rejent, nr 6(170)
• Heropolitańska I. (2011), Prawo wekslowe i czekowe. Praktyczny komentarz. Wolters Kluwer, Warszawa
• Padurek B. (2012), Rachunkowość przedsiębiorstw. Obrót pieniężny, rozrachunki, obrót materiałowy. Część I, Wydawnictwo Bożena Padurek, Wrocław
• Tatoj M. (2005), Weksle jako inwestycje krótkoterminowe. Studia Ekonomiczne, nr 33
• Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe. Dz.U. 1936 nr 37 poz. 282

Autor: Patrycja Konrad