Rachunek kosztów cyklu życia produktu

Rachunek kosztów cyklu życia produktu należy do nowoczesnych koncepcji ukierunkowanych na strategiczne zarządzanie kosztami. Metoda ta wspiera proces strategicznego planowania oraz kontroli, uwzględniający informacje kosztowe przedsiębiorstwa. Rachunek ten odnosi się głównie do określonego produktu oraz procesów, których podłoże stanowi otoczenie przedsiębiorstwa (głównie klienci i rynek).

Rachunek kosztów cyklu życia produktu zakłada, iż w następujących etapach cyklu życia produkt osiąga zmienne wielkości sprzedaży. Każda z poszczególnych faz charakteryzuje się indywidualną wartością poniesionych kosztów, wielkością sprzedaży, a co za tym idzie - wydzieloną kwotą wyniku finansowego. Przy ocenie opłacalności produktu wchodzącego na rynek, warto wziąć pod uwagę skonsolidowaną wartość przyszłych przychodów oraz kosztów planowanych do osiągnięcia przez daną jednostkę produkcyjną, we wszystkich fazach cyklu jego życia

TL;DR

Rachunek kosztów cyklu życia produktu to metoda strategicznego zarządzania kosztami, która uwzględnia koszty i przychody w poszczególnych fazach cyklu życia produktu. Można go obliczyć korzystając z formuły uwzględniającej koszty badań i rozwoju, wytwarzania, sprzedaży i zarządzania, oraz zakończenia cyklu życia produktu. Implementacja rachunku kosztów cyklu życia wymaga precyzyjnego określenia celu i może różnić się w zależności od branży. W przewidywaniu kosztów cyklu życia można stosować metody ilościowe i jakościowe.

Faza cyklu życia a wynik finansowy

Rachunek kosztów cyklu życia produktu opiera się na założeniu, iż każdy produkt posiada swój własny, określony cykl życia. Klasyczna definicja cyklu życia produktu, obejmująca czas od powstania koncepcji nowego wyrobu, aż po jego wycofanie z rynku, uwzględnia trzy charakterystyczne okresy: przedrynkowy, rynkowy oraz postrynkowy W ramach tych okresów wyróżnia się pięć faz: badań i rozwoju, wprowadzania, wzrostu, dojrzałości oraz fazę spadkową. Identyfikacja oraz rozgraniczenie poszczególnych faz cyklu życia produktu jest procesem bardzo skomplikowanym i problematycznym. Ustalenie aktualnej fazy cyklu życia produktu często polega na zastosowaniu subiektywnych metod wyodrębniania, uwzględniających umowne kryteria odnoszące się głównie do specyfiki rynku, nabywców oraz produktu

Faza cyklu	Koszty poniesione w danej fazie cyklu	Przychody ze sprzedaży w danej fazie cyklu	Stosunek całkowitych kosztów produkcji do ogółu przychodów osiąganych ze sprzedaży produktu
Badanie i rozwój	Koszty projektowania produktu oraz przygotowań do produkcji.	Brak przychodów.	Koszty>Przychody
Wprowadzanie	Koszty produkcji, sprzedaży, promocji oraz pozostałe koszty związane z produkcją.	Pojawiają się pierwsze przychody ze sprzedaży. Przychody z reguły pokrywają koszty związane z fazą wprowadzania, lecz zazwyczaj są niższe od skumulowanej wartości nakładów na badania i rozwój oraz wprowadzanie na rynek. Następuje wzrost dynamiki sprzedaży.	Koszty>Przychody
Wzrost	Dużą część stanowią koszty zaopatrzenia, produkcji wyrobów, sprzedaży oraz pozostałe koszty związane z działalnością.	Przychody znacząco przerastają koszty zaopatrzenia, produkcji i sprzedaży. Występuje duża dynamika sprzedaży.	Koszty<Przychody
Dojrzałość	Koszty zaopatrzenia, produkcji i sprzedaży oraz pozostałe koszty związane z działalnością. Koszty związane z doskonaleniem produktu.	Największa wielkość sprzedaży oraz przychodów. Ze względu na wzrost konkurencji na rynku następuje spadek dynamiki sprzedaży oraz dynamiki przychodów.	Koszty≤Przychody
Spadek	Koszty zakończenia produkcji, wycofania produktu z rynku, dezinwestycji aktywów produkcyjnych oraz koszty działalności ekologicznej.	Wyraźny spadek przychodów ze sprzedaży.	Koszty≥Przychody

Źródło: Opracowanie własne na podstawie "Zaawansowanej rachunkowości zarządczej"

Całkowite koszty cyklu życia produktu obliczyć zatem można stosując poniższą formułę:: $K_{C}=K_{BR}+K_{W}+K_{SO}+K_{Z},gdzie:$

$K_{C}$ - całkowite koszty cyklu życia produktu

$K_{BR}$ - koszty fazy badań i rozwoju

$K_{W}$ - koszty wytwarzania (produkcji)

$K_{SO}$ - narzut adekwatnych kosztów sprzedaży i ogólnego zarządu na produkt

$K_{Z}$ - koszty związane z zakończeniem cyklu życia produktu

Obliczanie progu rentowności dla poszczególnych faz cyklu związane jest ze zróżnicowanym kształtowaniem się parametrów wpływających na jego wartość w odosobnionych okresach. Koszty stałe, zazwyczaj kształtujące się na niezmiennym poziomie, mogą różnić się w poszczególnych etapach cyklu życia produktu. Ceny największe wartości z reguły osiągają w fazie wzrostu, natomiast w fazie dojrzałości stabilizują się. W fazie schyłkowej osiągają z reguły najniższe wartości, co związane jest ze stosowaniem wszelakich opustów i wyprzedaży

Implementacja rachunku kosztów cyklu życia

W zależności od branży, w której działa przedsiębiorstwo, specyfiki jego działalności oraz innych pośrednich czynników, procedury wdrożenia rachunku kosztów cyklu życia produktu mogą się znacząco różnić. R. Flanagan proponuje, aby operacja ta opierała się na siedmiu krokach:

1. analizie celu oraz potencjalnych ograniczeń wykorzystania rachunku kosztów cyklu życia produktu
2. ustaleniu założeń oraz procedury wdrażania
3. opracowaniu baz danych
4. wyliczeniu i zdyskontowaniu wyników dla alternatywnych schematów inwestycyjnych
5. porównaniu rezultatów
6. analizie otrzymanych rezultatów przy uwzględnieniu inflacji oraz potencjalnych czynników ryzyka
7. przygotowaniu raportu z otrzymanych wyników

Istotnym elementem wdrożenia tego rozwiązania jest precyzyjne określenie celu, który ma być osiągnięty dzięki tym działaniom, np. optymalizacja relacji koszt-produkt bądź odkrycie alternatywnego produktu, generującego niższe koszty

Prognozowanie w aspekcie rachunku kosztów cyklu życia

Do metod prognostycznych wykorzystywanych przy wdrażaniu rachunku kosztów cyklu życia zaliczyć można:

• metody ilościowe (modele szeregów czasowych, metody ekonometryczne, modele analogowe, modele ze zmiennymi wiodącymi, modele analizy kohortowej, testy rynkowe);
• metody jakościowe (opinie sprzedawców, opinie kierownictwa, badania intencji nabywców, metody heurystyczne)

Rachunek kosztów cyklu życia produktu — artykuły polecane

Rachunek kosztów docelowych — Kalkulacja cen w formie narzutów na koszty — Rachunek kosztów działań — Plan finansowy — Metody analizy strategicznej — Metoda Taguchi — Planowanie sprzedaży — Mieszane metody wyceny przedsiębiorstw — ABC

Bibliografia

• Biernacki M. (2011), Wykorzystanie rachunku kosztów cyklu życia w podejmowaniu decyzji przez touroperatorów, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, (41)
• Biernacki M. (2018), Środowiskowy rachunek kosztów cyklu życia produktu, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław
• Durairaj S. (red.) (2002), Evaluation of life cycle cost analysis methodologies, Corporate Environmental Strategy, 9(1)
• Kiziukiewicz T. (red.) (2003), Zarządcze aspekty rachunkowości, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kowalak R. (red.) (2009), Rachunek kosztów cyklu życia produktu w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław
• Nowak E. (2009), Zaawansowana rachunkowość zarządcza, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Selech J., Kurczewski P. (2012), Life cycle costing (LCC) jako nowoczesny model zarządzania kosztami cyklu życia na przykładzie obiektów technicznych, Problemy eksploatacji, nr 1

Autor: Klaudia Siwiec