Koszt stały

Koszty stałe to takie koszty, które firma ponosi nawet w okresie, w którym produkcja i/lub sprzedaż, czy przychody ze świadczenia usług są równe zero. Pozostają one niezmienne dla szerokiego zakresu działalności w pewnym okresie czasu, w długim czasie mogą ulegać zmianom, np. ze względu na zmianę warunków makroekonomicznych.

Należy pamiętać, że określenie "koszty stałe", nie jest równoznaczne z określeniem "koszty które nigdy się nie zmieniają". Koszty stałe mogą się zmieniać, ale ich zmiany nie są spowodowane zmianami poziomu działalności, lecz innymi czynnikami. Do typowych czynników wpływających na zmianę poziomu kosztów stałych należą choćby: zmiany organizacji przedsiębiorstwa, zmiany stosowanej technologii, sprzedaż maszyn i urządzeń produkcyjnych, podjęcie decyzji przez zarząd o przeprowadzeniu kampanii promocyjnej itd.

Koszty stałe związane są głównie z infrastrukturą i działalnością operacyjną przedsiębiorstwa, takimi jak koszty wynajmu budynku, opłaty za usługi publiczne, stałe pensje pracowników administracyjnych, ubezpieczenie, opłaty za utrzymanie sprzętu itp. Niezależnie od ilości wyprodukowanych jednostek lub osiągniętego poziomu sprzedaży, te koszty muszą być ponoszone.

TL;DR

Koszty stałe to wydatki, które firma musi ponosić niezależnie od poziomu produkcji lub sprzedaży. Mogą się zmieniać w długim okresie, ale nie są uzależnione od działalności. Przykłady to czynsz, pensje pracowników administracyjnych, opłaty za usługi publiczne, ubezpieczenie i utrzymanie sprzętu. Amortyzacja jest również kosztem stałym. Koszty stałe mają wpływ na próg rentowności i są ważne przy tworzeniu planów finansowych przedsiębiorstwa. Istnieją różne rodzaje kosztów stałych, takie jak koszty bezwzględnie stałe i skokowo stałe. Koszty stałe są kluczowym elementem dla wielu branż, takich jak restauracje i hotele.

Klasyfikacja kosztów

Podział na koszty stałe i zmienne wiąże się z zastosowaniem kryterium klasyfikacyjnego uwzględniającego reakcję kosztu na zmiany wolumenu działalności. Informacje o kosztach zmiennych i stałych wykorzystywane są na potrzeby podejmowania decyzji krótkookresowych oraz rachunku kosztów zmiennych. Poziom tych nakładów zależny jest wprost od wielkości produkcji, czyli w przypadku wzrostu produkcji, koszty zmienne rosną, a zmniejszają się wraz ze spadkiem produkcji. Koszty zmienne są równe zeru, gdy przedsiębiorca nic nie produkuje.

Koszty zmienne to wszystkie wydatki, które musiał ponieść przedsiębiorca w związku z produkcją, nie wchodzące w skład kosztów stałych.

Do kosztów zmiennych związanych z produkcją zaliczają się nakłady na surowce, roboczogodziny, towar, energia lub paliwo, itp. Koszty stałe się nie ulegają zmianom w krótkim czasie i są niezależnie od wielkości produkcji. Koszty zmienne zależą od wielkości produkcji.

Koszt całkowity to suma kosztów stałych i kosztów zmiennych:

$TC=VC+FC$

VC (ang. variable costs) - koszty zmienne

FC (ang. fixed costs) - koszty stałe

Koszty stałe są ściśle związane z krótkim okresem czasu. W przypadku długiego okresu gdy przedsiębiorstwo zmienia zarówno rozmiary, jak i metody produkcji koszty stałe będą tak naprawdę kosztami zmiennymi. Wynika z tego, że w analizie długookresowej nie ma kosztów stałych.

Chcą rozróżnić co jest kosztem zmiennym, a co kosztem stałym zależy w dużej mierze od okresu analizy. Im okres jest krótszy, tym więcej kosztów można zaliczyć do kosztów stałych. "Musimy jednak pamiętać, że ten podział na koszty stałe i zmienne nie dokonuje się według kryterium zmian w czasie". (S. Forlicz, M. Jasiński, 2010, s. 97) Błędem jest stwierdzenie, że konkretny wydatek należy do kosztów stałych ponieważ nie następuje jego zmiana w czasie. Według Forlicza i Jasińskiego kryterium podziału kosztów stałych i zmiennych jest to czy w określonym czasie wydatki są zależne od wielkości produkcji.

Koszty stałe są kluczowym elementem przy tworzeniu planów finansowych i prognoz przedsiębiorstwa. Ze względu na ich stałość, przedsiębiorstwo musi uwzględnić te koszty podczas określania minimalnego poziomu sprzedaży wymaganego do utrzymania działalności i uniknięcia strat.

Składniki kosztów stałych

Przykładem takich kosztów mogą być:

• płace kierownictwa oraz administracji
• koszty konserwacji urządzeń
• zużycie energii np. dogrzewania budynku

Koszty stałe są głównym składnikiem kosztów dla wielu przedsiębiorstw, zwłaszcza dostarczających usługi, m.in. restauracji, kin, teatrów, hoteli.

Do kosztów stałych należą takie nakłady jak: czynsz, procenty od kredytów, koszty konserwacji, płace strażników i służb administracyjnych, często pensie pracownicze (w przypadku sztywnego rynku pracy). Koszty te narastają w miarę upływu czasu.

Koszty stałe mają bezpośredni wpływ na próg rentowności przedsiębiorstwa. Próg rentowności to poziom sprzedaży, w którym przychody z równowagi z kosztami (zarówno stałymi, jak i zmiennymi), co oznacza, że przedsiębiorstwo nie osiąga ani zysku, ani straty. Przekroczenie punktu rentowności oznacza osiągnięcie zysków, podczas gdy poniżej niego firma ponosi straty. Dla określenia wielkości produkcji niezbędnej do pokrycia kosztów stałych, należy wyliczyć tzw. ilościowy próg rentowności, zapisany we wzorze

$PRi=Ks/(Cj-Kjz)$

gdzie:

• PRi - ilościowy próg rentowności
• Ks - koszt stały
• Cj - cena jednostkowa
• Kjz - koszt zmienny na jednostkę produkcji

Większa od wyliczonego progu wielkość produkcji zapewnia nam zysk.

Rodzaje kosztów stałych

W obrębie kosztów stałych wyróżniamy:

• Koszty bezwzględnie stałe, - koszty skokowo stałe.Koszty bezwzględnie stałe są całkowicie niezależne od skali produkcji. Nie podlegają więc żadnym zmianom przy zmianach wielkości produkcji. W praktyce kosztów bezwzględnie stałych jest niewiele; przykładem jest koszt amortyzacji ustalony metodą liniową.
• Koszty skokowo stałe zachowują jednakowy poziom tylko w pewnym przedziale wielkości produkcji, po przekroczeniu którego następuje ich skok na wyższy poziom, na którym znowu występuje pewna ich stabilizacja do określonej wielkości produkcji. Takim kosztem jest koszt wynajmu pomieszczeń produkcyjnych
• Przeciętny koszt stały - przeciętne koszty stałe otrzymamy gdy Koszty stałe podzielimy przez wielkość produkcji.

$AFC={FC \over Q}$

gdzie: AFC - przeciętny koszt stały FC - koszt stały Q-wielkość produkcji

"Przeciętne koszty stałe spadają gdy produkcja całkowita rośnie, bo taka sama suma kosztów rozkłada się na coraz to większą ilość wytworzonych produktów". (Z. Dach, 2012, s. 170)

Krzywa opisująca przeciętne koszty stałe jest opadająca. Analizując krzywą, na początku spadek tych kosztów jest szybki, w późniejszej fazie staje się coraz wolniejszy.

Koszty stałe a amortyzacja

Odpowiadając na pytanie czy amortyzacja jest kosztem stałym, należy zauważyć iż amortyzacja odnosi się do systematycznego rozłożenia kosztu aktywów trwałych (np. budynków, maszyn, pojazdów) na określonych okresach czasu, aby odzwierciedlić ich zużycie lub starzenie się w procesie generowania przychodów.

Amortyzacja jest kosztem stałym, ponieważ niezależnie od poziomu produkcji lub sprzedaży, przedsiębiorstwo musi ponosić koszty związane z amortyzacją swoich aktywów trwałych. Bez względu na to, czy firma produkuje i sprzedaje duże ilości produktów czy też nie ma sprzedaży w ogóle, koszt amortyzacji pozostaje stały.

Wprowadzając amortyzację jako koszt stały, przedsiębiorstwa mają możliwość uwzględnienia wydatków związanych z zużyciem aktywów trwałych w swoich wynikach finansowych i wycenach produktów lub usług. Amortyzacja ma również istotne znaczenie z punktu widzenia księgowości i podatków, ponieważ wpływa na wartość aktywów firmy oraz na podatkowy przychód netto i zysk przed opodatkowaniem.

Koszty stałe - przykłady

Jeden z zakładów produkujących meble kuchenne, ponosi w skali miesiąca koszty stałe na poziomie 28 500 zł. Standardowy zestaw tego typu mebli ma cenę 1 000 zł. Koszt wytworzenia zestawu wynosi 700 zł. Z danych tych wynika, że firma aby osiągnąć zysk, powinna sprzedawać ponad 95 zestawów mebli kuchennych miesięcznie.Aktualnie sprzedaż kształtuje się na poziomie maksymalnie 100 szt. Wzrost zysku będzie możliwy, gdy firma ograniczy koszy stałe i zmienne, albo podniesie cenę

Oto przykłady kosztów stałych w przedsiębiorstwach różnych branż:

• Koszty najmu lub dzierżawy nieruchomości: Przedsiębiorstwa muszą często płacić stałe kwoty wynajmu lub dzierżawy za swoje biura, magazyny, sklepy lub zakłady produkcyjne.
• Pensje i wynagrodzenia pracowników administracyjnych: Koszty wynagrodzeń dla personelu administracyjnego, takiego jak menedżerowie, księgowi, sekretarze, recepcjoniści itp., stanowią koszty stałe dla przedsiębiorstwa.
• Ubezpieczenia: Składki ubezpieczeniowe, takie jak ubezpieczenie budynków, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, ubezpieczenie na wypadek choroby lub wypadku pracowniczego, są kosztami stałymi dla przedsiębiorstw.
• Opłaty za usługi publiczne: Koszty takie jak rachunki za prąd, gaz, wodę, telefon czy internet, które są regularnie płacone niezależnie od poziomu produkcji lub sprzedaży, są kosztami stałymi.
• Koszty utrzymania sprzętu i narzędzi: Przedsiębiorstwa muszą ponosić koszty utrzymania i serwisowania sprzętu, maszyn, narzędzi czy pojazdów, niezależnie od ich wykorzystania.
• Opłaty za licencje i patenty: Koszty związane z licencjami, patentami i prawnymi zabezpieczeniami są często stałymi kosztami dla przedsiębiorstw, które muszą je ponosić niezależnie od poziomu produkcji.
• Koszty marketingu i reklamy: Stałe wydatki na reklamę, promocję, badania rynku czy działania marketingowe są kosztami stałymi, które przedsiębiorstwa ponoszą w celu utrzymania swojej obecności na rynku.
• Opłaty za licencje oprogramowania: Przedsiębiorstwa mogą płacić stałe opłaty za korzystanie z licencjonowanego oprogramowania lub systemów zarządzania.

Warto zauważyć, że przykłady te mogą się różnić w zależności od branży, w jakiej działa przedsiębiorstwo. Koszty stałe mogą się także różnić w zależności od rozmiaru i skali działalności danego przedsiębiorstwa.

Koszt stały — artykuły polecane

Koszt zmienny — Długi okres — Koszty produkcji — Korzyści skali — Efekt skali — Koszt jednostkowy — Utarg — Dekapitalizacja — Optymalna wielkość zamówienia

Bibliografia

• Boczkowska B. (2002), Metodologia rachunku kosztów i wyników w controllingu
• Czarny B. (2011), Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dach Z. (2012), Mikroekonomia, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
• Forlicz S., Jasiński M. (2010), Mikroekonomia, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań
• Koźmiński A., Piotrowski W. (red.) (2010), Zarządzanie teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Łazarczyk D. (2018), Rola rachunku kosztów stałych i zmiennych w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Współczesne Problemy Ekonomiczne. Globalizacja. Liberalizacja. Etyka, (18)
• Mankiw N., Taylor M. (2015), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Stoner J., Freeman R., Gilbert D. (2001), Kierowanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Zimniewicz K. (2003), Współczesne koncepcje i metody zarządzania, PWE, Warszawa

Autor: Urszula Stelmaczonek, Sylwia Markowska