Obowiązki pracodawcy

Obowiązki pracodawcy
Polecane artykuły
Pracownik Szkolenie BHP Akta osobowe Skierowanie na badania Badania lekarskie Badania medycyny pracy Badania profilaktyczne Dyscyplina pracy Praca sezonowa

Obowiązki pracodawcy - to reguły postępowania pracodawcy względem pracownika, będącego jedną ze stron stosunku pracy.

Źródłem obowiązków pracodawcy jest Kodeks pracy (głównie art. 94), a także inne ustawy szczegółowe.

Obowiązki pracodawcy różnią się w zależności od etapu stosunku pracy. Można zatem wymienić obowiązki w fazie: zawarcia, trwania i ustania stosunku pracy (H. Szurgacz 2017, s. 202).

Obowiązki pracodawcy w fazie zawarcia stosunku pracy

Na etapie zawarcia stosunku pracy, pracodawca zobowiązany jest do (H. Szurgacz 2017, s. 204; T. Liszcz 2016, s. 284; Kodeks pracy):

• zaznajomienia pracowników podejmujących pracę z: zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na określonych stanowiskach (np. instrukcja obsługi maszyn i urządzeń) oraz z podstawowymi uprawnieniami.
• przeszkolenia pracowników w zakresie BHP, zanim rozpoczną wykonywanie pracy.

Pracownicy powinni także zostać zaznajomieni z regulaminem pracy bądź zakresem czynności, najlepiej na piśmie. Jednakże pracodawca nie ma obowiązku przekazania pisemnego zakresu czynności (Liszcz T. 2016, s. 284).

Nie później niż w ciągu 7 dni od dnia, w którym zawarto umowę, pracodawca zobowiązany jest do poinformowania pracownika na piśmie o:

• dobowej i tygodniowej normie czasu pracy
• częstotliwości wypłat wynagrodzenia za pracę
• wymiarze urlopu wypoczynkowego, który przysługuje pracownikowi
• długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę, jaka obowiązuje pracownika
• układzie zbiorowym pracy.

Jeżeli pracodawca nie posługuje się regulaminem pracy, musi podać pracownikom do wiadomości informacje o: pracy w porze nocnej, miejscu i czasie wypłaty wynagrodzenia, sposobie, w jaki pracownicy potwierdzają swoją obecność w pracy oraz sposobie usprawiedliwiania ewentualnych nieobecności (art. 29 k.p.).

Obowiązki pracodawcy w fazie trwania stosunku pracy

W czasie trwania stosunku pracy, na pracodawcy ciąży (H. Szurgacz 2017, s. 204-212; Kodeks pracy; L. Florek 2017, s. 159):

• obowiązek należytego organizowania pracy, tzn. w taki sposób, aby w pełni wykorzystać czas pracy pracownika, a także jego zdolności i kwalifikacje, co będzie prowadzić do wysokiej wydajności i jakości pracy.
• obowiązek stworzenia sprzyjających warunków dla pracowników podejmujących pracę po ukończeniu szkoły zawodowej lub wyższej.
• obowiązek zmniejszania uciążliwości prac monotonnych i tych o ustalonym tempie.
• obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy – pracodawca jest zobowiązany do ochrony zdrowia i życia swoich pracowników, poprzez zapewnianie im odpowiednich warunków pracy (wykorzystując także nowości techniczne i naukowe).
• obowiązek prawidłowej i terminowej wypłaty wynagrodzenia, co najmniej raz w miesiącu, w stałym, wcześniej uzgodnionym terminie (nie później niż 10. dnia każdego miesiąca kalendarzowego). Ponadto pracodawca jest zobowiązany do pokazania, na żądanie pracownika, dokumentów, na podstawie których naliczono jego wynagrodzenie.
• obowiązek ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych, który wiąże się m.in. z organizacją i finansowaniem szkoleń przez pracodawców.
• obowiązek zaspokajania socjalnych, bytowych i kulturalnych potrzeb pracowników, w miarę możliwości pracodawcy (art. 16 k.p.).
• obowiązek sprawiedliwego traktowania i oceniania pracowników oraz wyników ich pracy – stosowanie przez pracodawcę obiektywnych kryteriów oceny pracowników.
• obowiązek informowania pracowników o możliwości zmiany wymiaru czasu pracy.
• obowiązek prowadzenia i przechowywania dokumentacji pracowniczej – dokumentów związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników, tak aby nie uległy zniszczeniu lub uszkodzeniu.
• obowiązek poszanowania dóbr osobistych pracownika i jego godności oraz zwalczania dyskryminacji – pracodawca nie może np. udzielać opinii niezgodnych z prawdą o pracowniku, ujawniać danych osobowych bez jego zgody, itp. Ponadto musi przeciwdziałać mobbingowi (długotrwałemu zastraszaniu i nękaniu pracownika, w celu jego poniżenia lub ośmieszenia). Pracodawca nie może także dyskryminować nikogo, ze względu na "płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy” (art. 94 § 2b k.p.).
• obowiązek kształtowania w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego, tzn. postaw życzliwości, współpracy, lojalności, szacunku, itp.
• obowiązek dostarczania pracownikom (nieodpłatnie) odzieży i obuwia roboczego, jeżeli własna odzież pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu bądź gdy wymagają tego przepisy sanitarne, bezpieczeństwa itp. Jeżeli pracownik korzysta z własnej odzieży i obuwia, pracodawca zobowiązany jest wypłacić mu odpowiedni ekwiwalent pieniężny (art. 237 k.p.).

Obowiązki pracodawcy w fazie ustania stosunku pracy

Na ostatnim etapie stosunku pracy, pracodawca ma obowiązek (H. Szurgacz 2017, s. 213; L. Florek 2017, s. 147; Kodeks pracy):

• wydać pracownikowi świadectwo pracy w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.
• wydać pracownikowi inne dokumenty, związane ze stosunkiem pracy, np. jego świadectwo maturalne.
• udzielić pracownikowi zwolnienia na poszukiwanie pracy, przy zachowaniu prawa pracownika do wynagrodzenia (art. 36 k.p.).

Obowiązki pracodawcy w zakresie BHP i ochrony zdrowia

Pracodawca musi (H. Szurgacz 2017, s. 293-297; D. Kosacka, B. Olszewski 2017, s. 141; Kodeks pracy):

• oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, które związane jest z wykonywaną pracą, a także podjąć działania zmniejszające to ryzyko.
• informować pracowników o możliwych zagrożeniach w czasie pracy oraz sposobach ich zapobiegania, a także o ryzyku zawodowym.
• kierować pracowników na badania lekarskie: wstępne, okresowe i kontrolne.
• zapewniać odpowiednie pomieszczenia do pracy (dostosowane do rodzaju prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników, używanych maszyn, urządzeń, materiałów i technologii).
• dbać o sprawność maszyn i urządzeń, z których korzystają pracownicy oraz eliminować wszelkie usterki.
• zapewniać pracownikom posiłki i napoje (nieodpłatnie) w przypadku pracy o uciążliwych warunkach; urządzenia higieniczno-sanitarne oraz środki higieny osobistej (art. 232 k.p.).
• udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadku przy pracy, ustalić przyczyny i okoliczności zaistniałej sytuacji oraz poinformować odpowiednie ograny o wypadku.
• prowadzić rejestr wypadków przy pracy.

Obowiązki pracodawcy w przypadku telepracy

W przypadku telepracy, pracodawca ma obowiązek: wyposażyć telepracownika w sprzęt, który będzie mu niezbędny do wykonywania pracy w tej formie, ubezpieczyć sprzęt, pokryć wszelkie koszty związane z jego instalacją, serwisem, eksploatacją i konserwacją oraz zagwarantować telepracownikowi szkolenie w zakresie obsługi sprzętu i wsparcie techniczne (art. 67 § 1 k.p.).

Telepracownik nie może być także dyskryminowany przez pracodawcę (L. Florek 2017, s. 339).

Obowiązek pracodawcy względem Urzędu Pracy

Pracodawca zobowiązany jest także do systematycznego informowania powiatowego urzędu pracy, właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy, o wolnych miejscach pracy bądź przygotowania zawodowego. Ważne jest przy tym, aby informacja ta nie zawierała wymagań dyskryminujących kandydatów ze względu na płeć, wiek, itp. (D. Kosacka, B. Olszewski 2017, s. 140; Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy).

Skutki prawne niewykonania obowiązków przez pracodawcę

Jednym ze skutków prawnych, związanych z niewykonaniem bądź nienależytym wykonaniem swoich obowiązków przez pracodawcę, jest odpowiedzialność odszkodowawcza, którą reguluje zarówno Kodeks pracy, jak i Kodeks cywilny (H. Szurgacz 2017, s. 213-214).

Bibliografia

• Florek L. (2017). Prawo pracy, Wydawnictwo C.H.BECK, Warszawa.
• Gableta M., Cierniak-Emerych A., Dziuba S. (2016). System 5S jako podstawa doskonalenia warunków i bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwie produkcyjnym, "Zarządzanie i finanse”, nr 2.
• Kosacka D., Olszewski B. (2017). Prawa i obowiązki pracodawcy od A do Z, Oficyna Wydawnicza "UNIMEX”, Wrocław.
• Liszcz T. (2016). Prawo pracy, Wolters Kluwer, Warszawa.
• Owczarczyk A. (2013). Przestrzeganie podstawowych obowiązków pracodawcy – wyniki badań ankietowych, "Zeszyty Naukowe Wydziałowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, nr 161, s. 92-101.
• Spytek-Bandurska G. (2013). Telepraca w Polsce - aspekty prawne i społeczne, "Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje”, nr 21.
• Szurgacz H. (red.) (2017). Prawo pracy – zarys wykładu, Difin, Warszawa.
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 Nr 24 poz. 141).
• Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. 2004 Nr 99 poz. 1001).

Autor: Magdalena Szczygieł

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.