Planowane postarzanie produktu

Planowane postarzanie produktu (z ang. planned obsolescence) jest to strategia producenta, która polega na ograniczeniu czasu użyteczności swojego produktu, najczęściej sprzętu AGD i RTV. Zabieg taki ma na celu zapobiegnięcie wieloletniego użytkowania danego produktu, a co się z tym wiąże generuje potrzebę dokonania ponownego zakupu. W myśl idei planowanego postarzania produktów bardzo często zdarza się, że po upływie terminu [[gwarancja|gwarancji, dochodzi do uszkodzenia jednego z elementów produktu, a jego wymiana lub naprawa jest nieopłacalna. Planowane postarzanie produktów jest równiż definiowane przez specjalistów jako " polityka planowania lub projektowania produktu w taki sposób, aby w sposób sztuczny ograniczyć czas jego wykorzystania, ponieważ po upływie tego czasu stanie się ono nieaktualne, niemodne, uszkodzone, awaryjne lub niefunkcjonalne". (K. Billewicz, 2016, 573) Z punktu widzenia producentów taka strategia zapewnia ciągły popyt na wytwarzane dobra. Należy jednak podkreślić, że firmy nie przyznają się do stosowania takich zabiegów, gdyż godziłoby to w ich dobre imię, a nawet mogłyby być odebrane jako praktyki nieetyczne.

TL;DR

Planowane postarzanie produktu to strategia producenta, która ma na celu ograniczenie czasu użyteczności produktu i generowanie potrzeby dokonania ponownego zakupu. Firmy nie przyznają się do stosowania tej strategii, gdyż może być odebrana jako praktyka nieetyczna. Strategia ta ma także negatywny wpływ na kwestie ekologiczne, zwiększając produkcję odpadów.

Idea koncepcji planowanego postarzania produktów

W XXI wieku ciągle powtarza się o rozwoju nauki, technologii, pozyskiwanie nowych surowców czy kreowanie nowych, w domyśle lepszych sposobów produkcji. Wszystkie te czynniki powinny skutkować wytwarzaniem produktów nie tylko bardziej zaawansowanych technologicznie, ale także o większej żywotności, czyli przewidzianym okresie użytkowania. Jednakże możemy zaobserwować, że obecnie panujące tendencje zmierzają w przeciwnym kierunku. Specjaliści zwracają uwagę na fakt, że skuteczność strategii celowego postarzania produktów może być powiązana z pozycją jaka dane przedsiębiorstwo posiada na rynku. W tym kontekście, w uprzywilejowanym położeniu znajdują się firmy, które dominują na danym rynku (np. posiadają monopol). (K. Billewicz, 2016, s.573)

Odniesienie do wykorzystywanych technologii

Należy jednak pamiętać również o tym, że porównując żywotność przysłowiowej lodówki dostępnej w dzisiejszych centrach handlowych, a odpowiadającego modelu sprzed 20 lat, nowszy egzemplarz ma znacznie bardziej rozbudowaną elektronikę, a nawet zdarza się, że posiadać system operacyjny z oprogramowaniem (np. chłodziarkozamrażarki z wbudowanym wyświetlaczem, dostępem do wi-fi itd.) Wzbogacenie produktu o tak wiele dodatkowych elementów może być związane ze wzrostem awaryjności.

Sposoby postarzania produktów

W 2015 roku, na łamach magazynu "Handel Wewnętrzny" przyjrzano się zagadnieniu jakim jest planowane postarzanie produktów. W efekcie artykułu, Adam Ryś dokonał klasyfikacji sposobów postarzania produktów. Według autora, postarzanie produktów może polegać na:

• skracaniu żywotności produktów,
• celowym umieszcza w produktach takich elementów lub instalacji, które po określonym okresie zużycia uniemożliwiają dalsze funkcjonowanie urządzenia,  
• nie udostępnianiu do sprzedaży detalicznej części zamiennych,
• projektowanie przedmiotu w taki sposób by skomplikować proces demontażu, zapobiegając w ten sposób próby samodzielnych napraw lub korzystania z pomocy nieautoryzowanych serwisów,
• ograniczeniu funkcji w tańszych wersjach produktów,
• projektowanie dóbr jednorazowego użytku,
• przedstawianie produktów przez pryzmat nowych funkcji i designu w taki sposób by konsument porzucił posiadany przez siebie produkt (często tego samego producenta i ciągle funkcjonujący) na rzecz obecnie promowanego (A. Ryś 2015, s. 144)

Kwestie etyczne

Wytwarzanie towarów w taki sposób by po pewnym, znanym jedynie producentowi okresie użytkowania produkt stał się bezużyteczny wydaje się być nieetyczne. W związku z tym, żadne z przedsiębiorstw przyznaje się do podobnych praktyk. Rozwiązaniem wydaje się informowanie przez producenta o szacowanym czasie eksploatacji. Jednakże takie praktyki obarczone byłyby także przekłamaniami wynikającymi z wydłużania przedstawianego okresu, w celach rywalizacji rynkowej. Celowe skracanie żywotności produktów wiąże się nie tylko z kwestiami etyki, ale także dotyczy ekologii.

Kwestie ekologii

Problem nadmiernej produkcji odpadów jest największą wadą tej strategii. " Odpady są nieuniknionym produktem życia każdej działalności ludzkiej. Problem ten zwielokrotnił się wraz z powstaniem tworzyw sztucznych, które są trwałe i nierozkładalne przez bakterie, tzw. biodegradowalne, bądź czas rozkładu przekracza kilkaset lat. Jeszcze bardziej uciążliwe są odpady, które nie nadają się do recyklingu. Zawierają substancje trujące, radioaktywne, składają się ze stopów trudnych do oddzielenia, a proces oddzielania generuje kolejne odpady chemiczne. Produktami posiadającymi największą ilość różnorodnych surowców zawartych w jednym produkcie są urządzenia radiowo-telewizyjne, artykuły gospodarstwa domowego, komputery i telefony komórkowe". (A. Ryś 2015, s. 146) Szkodliwość stosowania strategii planowanego postarzania produktów w odniesieniu do problemów z gromadzeniem odpadów ilustrują dane przedstawione w 2015 roku. Według przedstawionych statystyk każdy Polak wciągu roku generuje odpady od 250 do nawet 300 kg. Jedynie w naszym kraju każdego roku na śmietniki trafia ok 400 000 ton elektrośmieci. (A. Rostek, T. Zalega 2015 s. 264)

Planowane postarzanie produktu — artykuły polecane

Dizajn — Wyroby — Wzornictwo przemysłowe — Orientacja marketingowa — Orientacje przedsiębiorstw w marketingu — Odwrócona innowacja — Rynek nabywcy — C2B — Logistyka zwrotów

Bibliografia

• Billewicz K. (2016), Celowe postarzanie produktów a niezawodne działanie infrastruktury krytycznej "Energetyka"nr 10 s.573-577
• Rostek A., Zalega T. (2015), Freeganizm− trend czy styl życia? Handel Wewnętrzny, nr 5
• Ryś A. (2015) Planowane postarzanie produktów - analiza zjawiska w kontekście prawodawstwa europejskiego " Handel Wewnętrzny" nr 6, s. 142-151

Autor: Bartłomiej Żurak