Konsumpcja

Konsumpcja to proces zaspokajania ludzkich potrzeb poprzez użytkowanie posiadanych dóbr.

W literaturze ekonomicznej wyróżnia się trzy definicje konsumpcji:

• konsumpcja jako akt biologiczno - psychiczny
• konsumpcja jako proces społeczny
• konsumpcja jako sfera reprodukcji społecznej.

Konsumpcja jako akt biologiczno - psychiczny

W podstawowym znaczeniu konsumpcja oznacza bezpośredni akt zaspokojenia potrzeby człowieka poprzez użytkowanie określonego dobra materialnego lub usługi. Przykładowymi aktami konsumpcji są: spożycie posiłku, wizyta u fryzjera, przeczytanie gazety, obejrzenie filmu czy jazda samochodem. Efekty zaspokojenia potrzeby w tym przypadku są krótkotrwałe i po pewnym czasie następuje odnowienie się potrzeby, a wraz z tym konieczność ponownego jej zaspokojenia.

Konsumpcja jako proces społeczny

W tym ujęciu konsumpcja dotyczy nie tylko zachowań konsumenta jako jednostki, ale także jest rozpatrywana jako proces obejmujący całe zbiorowości zaspokajające swoje potrzeby.

Konsumpcja jako sfera reprodukcji społecznej

W kategoriach makroekonomicznych konsumpcję traktuje się jako fazę reprodukcji społecznej, czyli fazę kończącą cykl gospodarowania, kiedy wytworzone dobro znalazło użytkownika i stało się przedmiotem zaspokojenia jego potrzeb

TL;DR

Konsumpcja to zaspokajanie potrzeb poprzez użytkowanie dóbr i usług. Jest definiowana jako akt biologiczno-psychiczny, proces społeczny i sfera reprodukcji społecznej. Wyróżnia się różne rodzaje konsumpcji, takie jak konsumpcja dóbr materialnych i usług, konsumpcja rynkowa, naturalna i społeczna, oraz konsumpcja prywatna i publiczna. Determinantami konsumpcji są czynniki biologiczne, ekonomiczne, społeczne i kulturowe. Na skalę makro determinantami są poziom i tempo rozwoju gospodarczego, procesy demograficzno-społeczne i oddziaływanie państwa.

Rodzaje konsumpcji

W literaturze poświęconej konsumpcji i teorii wyboru konsumenta przedstawiono wiele podziałów konsumpcji.

Główny z nich, dotyczący przedmiotu konsumpcji, dzieli ją na konsumpcję:

• dóbr materialnych - w której skład wchodzi konsumpcja żywności oraz artykułów przemysłowych
• usług - zawierająca konsumpcję usług materialnych i niematerialnych.

Biorąc pod uwagę źródło pochodzenia dóbr konsumpcyjnych, wyróżnia się konsumpcję:

• rynkową (towarową) - występującą w przypadku gdy spożywane dobra pochodzą z rynku, czyli zostały zakupione przez konsumenta
• naturalną - oznaczającą konsumpcję artykułów, które zostały wytworzone przez konsumenta w jego gospodarstwie domowym
• społeczną - rozumianą jako konsumpcja dóbr finansowanych ze środków publicznych

Ze względu na źródło finansowania konsumpcję dzieli się na:

• prywatną - rozumianą jako konsumowanie dóbr i usług opłaconych lub wytworzonych przez daną jednostkę (np. zakup książki)
• publiczną - uznawaną jako konsumowanie dóbr i usług finansowanych ze środków publicznych (np. korzystanie ze zbiorów biblioteki publicznej)

Inny istotny podział klasyfikuje konsumpcję na:

• bezpośrednią - uznawaną jako analiza struktury rozkładów spożycia dóbr materialnych i usług (kryterium przedmiotowe).
• pośrednią - traktowaną jako wskaźnik zmian społecznych (np. poziomu i jakości życia)

Warty odnotowania jest także terminologiczny podział na konsumpcję:

• bieżącą - rozumianą jako przeznaczenie środków przez jednostkę na zakup określonego dobra lub usługi w danym momencie
• przyszłą - uznawaną jako powiększenie oszczędności i skonsumowanie ich dopiero po upływie pewnego czasu

Determinanty konsumpcji w skali mikro

Konsumpcja w skali mikro dotyczy konsumpcji jednostki lub gospodarstwa domowego. Determinują ją czynniki biologiczne, ekonomiczne, społeczne oraz kulturowe.

Czynniki biologiczne:

Właściwości anatomiczne i fizjologiczne (wiek, wzrost, waga, sprawność fizyczna ogólna i sprawność poszczególnych organów, struktura psychiczna) determinujące potrzeby żywieniowe, potrzeby odzieżowe i mieszkaniowe oraz potrzeby rekreacji (odpoczynku, rozrywki)

Czynniki ekonomiczne:

• zasoby majątkowe gospodarstwa domowego oraz jego dostęp do dóbr publicznych
• dochody bieżące gospodarstw domowych
• poziom i relacje cen artykułów konsumpcyjnych
• podaż dóbr konsumpcyjnych oraz sposoby ich dystrybucji

Czynniki społeczne:

• skład gospodarstwa domowego, tzn. liczbę jego członków, ich płeć oraz wiek
• aktywność i pozycję zawodową członków gospodarstwa domowego
• poziom i rodzaj wykształcenia członków gospodarstwa domowego
• więzi gospodarstwa domowego z otoczeniem

Czynniki kulturowe:

• przyzwyczajenia, zwyczaje i tradycje - narodowe, lokalne i rodzinne
• systemy wartości
• oddziaływanie wzorców konsumpcji,
• edukacja konsumenta

Determinanty konsumpcji w skali makro

Konsumpcja w skali makro rozumiana jest jako konsumpcja całego społeczeństwa danego kraju. Jej podstawowymi determinantami są:

• poziom i tempo rozwoju gospodarczego - poziom rozwoju gospodarczego danego kraju mierzony jest wielkością produktu krajowego brutto (PKB), natomiast dynamikę rozwoju wyraża się wskaźnikami jego zmian (przyrosty lub spadki).
• procesy demograficzno - społeczne - biorące pod uwagę liczbę ludności, jej dynamikę i źródła rozwoju demograficznego, zmiany w strukturach ludności według płci i wieku, aktywności zawodowej, wykształcenia oraz zmiany w systemach wartości, aspiracjach i wzorcach zachowań społeczeństwa.
• oddziaływanie państwa.

Przypisy

Konsumpcja — artykuły polecane

Krańcowa skłonność do oszczędzania — Rozwój regionalny — Popyt turystyczny — Gospodarstwo domowe — Skłonność do konsumpcji — Popyt konsumpcyjny — Nierówności społeczne — Podaż turystyczna — Rozwój gospodarczy

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Bywalec C. (2010). Konsumpcja a rozwój gospodarczy i społeczny, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa
• Bywalec C., Rudnicki L.(2002), Konsumpcja, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, s. 13-44
• Cyrson E. (red.) (1996). Kompendium wiedzy o gospodarce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Poznań, s. 25
• Dąbrowska A. (2015), Postawy polskich konsumentów - od konsumpcjonizmu do zrównoważonej konsumpcji, Handel Wewnętrzny, nr 2
• Kramer J. (2011). Konsumpcja - ewolucja ról i znaczeń, Konsumpcja i Rozwój, nr 1, s. 5-15
• Mruk H. (2011), Związki konsumpcji z rozwojem społeczno-gospodarczym, Konsumpcja i Rozwój, nr 1

Autor: Karolina Kruszczak