Koszt jednostkowy
| Koszt jednostkowy |
|---|
| Polecane artykuły |
Koszt jednostkowy - Obrazuje jaki koszt przypada na jednostkę produkcji, jest niezmiernie istotnym elementem rachunku kalkulacji.
Każde działanie, podejmowane przez jednostki ludzkie związane jest z generowaniem kosztów, jeżeli chcemy osiągnąć dany efekt np. wytworzenie dóbr, obligatoryjnym jest uszczuplenie zasobów. Działalność gospodarcza powiązana jest z ponoszeniem kosztów, jednakże zgodnie z zasadą gospodarowania, wydatki powinny być uregulowane za pomocą osiągniętych przychodów. (B.Micherdy (red) 2002, s. 130)
Artykułowanie kosztów jest mechanizmem niezwykle skomplikowanym i zawiłym. Termin koszty jako kategoria ekonomiczna rozumiane jest w ustawie o rachunkowości. Wówczas jest to zużycie w danej jednostce czasu rozmaitych czynników produkcji określone w sposób wartościowy. (K.Czukaowska, E.Nowak, W.Gabrusewicz 2009, s. 104) W szerszym ujęciu pojęcie kosztów można zdefiniować jako wyrażone w pieniądzu zużyte rzeczowe składniki majątku. Dodatkowo do kosztów można zaliczyć koszty czysto pieniężne, które nie są związane z eksploatowaniem rzeczowych składników majątku. Wynik finansowy przedsiębiorstwa modelowany jest przede wszystkim przez ponoszone koszty. Jednakże nie wszystkie zużycie czynników produkcji będzie kosztem. Jednym z najważniejszych warunków racjonalnego gospodarowania jest pomiar postępów. (P. Waśniewski 2014, s. 526)
Podział kosztów - koszty jednostkowe
Biorąc pod uwagę olbrzymią ilość kosztów jaką ponosi przedsiębiorstwo, ważnym jest zbudowanie ich struktury. Jednym z głównych podziałów kosztów w działalności gospodarczej jest przyporządkowanie ich do jednej z dwóch grup:
- Koszty stałe – Jednym z wielu kosztów stałych jest amortyzacja bądź płace kierownictwa. Cechą ich jest to, iż są one stałe dla szerokiego pola działania przedsiębiorstwa. Jednostkowy koszt stały spada proporcjonalnie do wzrostu produkcji.
- Koszty zmienne – są proporcjonalne do wielkości produkcji, zmieniają się wraz z jej wzrostem bądź spadkiem. Funkcja liniowa obrazuje funkcje kosztów zmiennych. Marża handlowa oraz koszty materiałów bezpośrednich to przykłady kosztów zmiennych. Jednostkowy koszt zmienny jest stały niezależnie od rozmiaru produkcji. (C. Drury 1998, s. 45-48)
W obydwu wymienionych grupach, występuje klasyfikacja ich na:
- koszty jednostkowe
- koszty całkowite
W celu ustalenia kosztu jaki trzeba ponieś przy wyprodukowaniu jednostki wyrobu, należy podzielić całkowity koszt przez ilość wytworzonych dóbr. (N. G. Mankiw, M.P.Taylor 2015, s. 220-221)
Wpływ kosztu jednostkowego na produkcje
Analityczny zapis kosztu jednostkowego obliczany jest ze wzoru:
gdzie:
k – jednostkowy koszt własny, zł/Mg,
W – wydobycie, mln Mg/rok,
Ks – koszt stały, mln zł/rok,
kz – koszt jednostkowy zmienny, zł/Mg.
Dla dociekań dotyczących eksploatacji zdolności wydobywczej na jednostkowy koszt bardzo pomocna jest minimalna wielkość kosztu jednostkowego gdyż wykorzystana może być jako poziom odniesienia. (R.Magda 2014, s. 292)
Kalkulacja kosztu jednostkowego
Bez względu na branżę w jakiej działa przedsiębiorstwo niezmiernie istotny jest rachunek kalkulacyjny, który polega na ustaleniu kosztu jednostkowego z wyszczególnieniem struktury kosztów. Odpowiednio wykonana kalkulacja kosztów informuje o rozmiarze kosztu jednostkowego wyrobów bądź usług. Przy wyborze odpowiedniego rodzaju kalkulacji niezwykle istotne jest kryterium systematyzacji kosztów. W celu ustalenia kosztu jednostkowego wykorzystuje się różne metody kalkulacji. (R.Biadacz, A.Kozak 2013, s. 66) W praktyce stosowane są dwa główne sposoby kalkulacji:
- kalkulacja podziałowa – istotą jej jest grupowanie kosztów wytworzenie określonych produktów i sprecyzowanie kosztu jednostkowego. Koszt jednostkowy obliczany jest w ten sposób iż poniesione koszty dzieli się przez ogólną liczbę jednostek kalkulacyjnych. Kalkulacje podziałową dzieli się na:
- kalkulacje podziałową prostą – jedna z najprostszych, a zarazem najstarszych schematów ustalania kosztu jednostkowego. (I.Olechowicz 2009, s. 300) Metoda ta wykorzystywana jest przy produkcjach masowych, w których tworzony jest jeden typ nieskomplikowanych wyrobów bądź usług. Jednostkowy koszt oblicza się według następującego wzoru:
Gdzie:
Kj = koszt jednostkowy
K = całkowite koszty okresu
P = wielkość produkcji wyrażona w jednostkach naturalnych
- kalkulacja podziałowa współczynnikowa – wykorzystywana jest w jednostkach gospodarczych, które zajmują się produkcją masową, wytwarzając rożne rodzaje wyrobów, jednocześnie przy zastosowaniu takich samych lub podobnych procesów technologicznych. Metoda ta opiera się na sprowadzeniu kosztów różnych wytworzonych dóbr do wspólnego mianownika. Jednym z etapów sporządzania kalkulacji podziałowej współczynnikowej jest obliczenie jednostkowego rzeczywistego kosztu wytworzenia produktu. (Czukaowska.K, E.Nowak, W.Gabrusewicz 2009, s. 164-167)
- Kalkulacja doliczeniowa - istotą jej jest kalkulowanie każdego, odrębnego i z góry ustalonego przedmiotu kalkulacji. Wykorzystywana jest w przypadku gdy mamy do czynienie a produkcją małoseryjną lub różnorodną masową. Za sprawą owej metody wyliczyć można indywidualny koszt wybranego wcześniej przedmiotu kalkulacji. W zależności od rodzaju realizowanej produkcji rozróżniamy dwa typy kalkulacji doliczeniowej:
- Kalkulacja doliczeniowa zleceniowa – odnosi się do produkcji jednostkowej oraz małoseryjnej
- Kalkulacja doliczeniowa asortymentowa – istotą jej jest produkcja masowa, wytwarzająca różnorodne wyroby. Pozwala ona na sprecyzowanie jednostkowego kosztu produktów wyprodukowanych w określonym czasie bez względu na ilość rozpoczętych zleceń produkcyjnych. Na koniec każdego okresu kalkulowane są koszty prac zakończonych jak i tych, które są wciąż w realizacji. (R.Biadacz, A.Kozak 2013, s. 67)
W praktyce częstym przypadkiem jest łączenie różnych odmian kalkulacji. Wybór adekwatnej metody jest uzależniony od procesu technologicznego i rodzaju wytwarzanych wyrobów. Typem takiej kalkulacji jest kalkulacja fazowa, która stosowana jest w produkcji masowej, wówczas gdy proces produkcji to kolejno następujące po sobie fazy. Przykładem jest produkcja artykułów spożywczych. Kalkulacja ta cechuje się obliczaniem kosztów oddzielnie dla każdej fazy, istotne jest iż obliczenia wykonywane są jednocześnie wraz z przebiegiem procesu technologicznego. (K.Czukaowska, E.Nowak, W.Gabrusewicz 2009, s. 169-177)
Bibliografia
- Biadacz R. Kozak.A (2013). Rola Kalkulacji Kosztu Jednostkowego w Podejmowaniu Decyzji Cenowych w Przedsiębiorstwie - Analiza Przypadku Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej, Nr 11
- Czubakowska K. Gabrusewicz.K Nowak.E (2009). Przychody - koszty - wynik finansowy przedsiębiorstwa Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Drury C. (1998). Rachunek Kosztów Przekład Alicji Jarugowej (red), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Magda.R, T. Woźny (2014). Wpływ Stopnia Wykorzystania Zdolności Produkcyjnej Zakładu Górniczego na jednostkowy koszt własny Przegląd Górniczy, nr 11
- Mankiw.N.G Taylor.M (2015). Mikroekonomia Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Micherdy.B (red.) (2002). Podstawy rachunkowości Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
- Olechowicz.I (2009). Podstawy Rachunkowości Difin, Warszawa
- Waśniewski.P (2014) Pomiar wyników finansowych w małych i średnich przedsiębiorstwach Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, nr 66
Autor: Izabela Lach
.
