Kalkulacja podziałowa

Kalkulacja

Jest to proces mający na celu ustalenie kosztu obiektu kalkulacji, czyli finalnego kosztu produktu wprowadzanego do sprawozdawczego rachunku kosztów, przy pokazaniu strukturalnej budowy poszczególnych składników.

Kalkulacja jest podstawowym etapem sprawozdawczego rachunku kosztów.

Końcowymi obiektami kalkulacji są dające się wyrazić za pomocą liczb rezultaty pracy.

Metody kalkulacji

• kalkulacja doliczeniowa - stosowana przy produkcji jednostkowej oraz seryjnej
• kalkulacja podziałowa - stosowana przy produkcji masowej

Produkcja masowa

• produkty są wytwarzane w trybie ciągłym i w dużych ilościach (np. energia)
• czynności są przypisane do konkretnych stanowisk
• brak możliwości zmiany trybu produkcji na stanowiskach
• brak multidyscyplinarności wśród pracowników bezpośrednio produkcyjnych
• produkcja przebiega w sposób ciągły

TL;DR

Kalkulacja to proces ustalania kosztu produktu poprzez pokazanie struktury składników. Metody kalkulacji to doliczeniowa i podziałowa. Kalkulacja podziałowa polega na ustaleniu jednostkowego kosztu przez podzielenie sumy kosztów przez liczbę wytworzonych jednostek. Jest stosowana w produkcji masowej. Wyodrębnia się różne rodzaje kalkulacji podziałowej, takie jak prosta, z niezakończoną produkcją, ze współczynnikami i procesowa.

Kalkulacja podziałowa

Polega na ustaleniu jednostkowego kosztu wyrobów lub usług jako wielkości średniej, która została otrzymana poprzez podzielenie łącznej sumy poniesionych kosztów produkcji lub usług przez równoważną liczbę wytworzonych jednostek kalkulacyjnych.

Zastosowanie

Kalkulacja ta jest zarazem najprostszą i najstarszą metodą kalkulacji. Stosuje się ją w przypadku produkcji prostej, gdy produkty lub usługi wytwarzane są w sposób ciągły na skalę masową (lub wieloseryjnie). Produkty te powinny być jednorodne (kalkulacja podziałowa prosta) lub też jest to asortyment podobnych wyrobów przy zastosowaniu zbliżonych lub tych samych technologii czy surowców (kalkulacja podziałowa ze współczynnikami)

Rodzaje kalkulacji podziałowej

Wyodrębnia się głównie następujące rodzaje kalkulacji podziałowej:

• Kalkulacja podziałowa prosta - ma ona zastosowanie głównie w przedsiębiorstwach, które wytwarzają nieskomplikowany rodzaj wyrobów lub usług. Można więc stwierdzić, że skoro przedsiębiorstw takich jest niewiele, kalkulacja ta ma niewielkie zastosowanie. Jednostkowy koszt ustala się w niej poprzez podzielenie sumy kosztów poniesionych w danym okresie przez liczbę naturalnych jednostek miar produkcji (np. sztuk, kg). Zaś jednostkowy techniczny koszt wytworzenia ustala się poprzez podzielenie łącznego technicznego kosztu wytworzenia (TKW) przez ilość wytworzonych produktów (q).
• Kalkulacja podziałowa prosta z nie zakończoną produkcją - w tym przypadku występuje remanent produkcji w toku. W takim przypadku należy zastosować jedną z dwóch możliwości przed przystąpieniem do kalkulacji. Pierwszą jest potrzeba wyceny produkcji nie zakończonej według z góry ustalonego kosztu. Następnie jej koszt wytworzenia odejmuje się od poniesionych kosztów produkcji w danym okresie. W rezultacie uzyskuje się łączną sumę kosztów wytworzenia wyrobów gotowych. Koszt jednostkowy wytworzenia wyrobu ustala się, dzieląc otrzymaną sumę kosztów przez ilość wytworzonych wyrobów. Drugim wariantem jest przeliczenie produkcji nie zakończonej na umowne przedmioty kalkulacji w celu sprowadzenia jej do wspólnego mianownika z produkcją gotową.
• Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami - ten rodzaj kalkulacji stosowany jest w jednostkach, które produkują masowo różne wyroby, stosując taki sam surowiec lub technologię. Istota polega na sprowadzeniu do wspólnej podstawy rozliczeniowej kosztów różnych wyrobów dzięki przeliczeniu ich za pomocą współczynników na jednorodne i umowne przedmioty kalkulacji. Współczynniki pokazują różnice w kosztach poszczególnych produktów. Różnice te powinny zależeć od wielu cech, takich jak: rozmiar, waga, kształt, kolor. Takie same współczynniki mogą być wykorzystane do wszystkich pozycji w kalkulacji kosztów, a różne dla materiałów bezpośrednich i kosztów przerobu.
• Kalkulacja podziałowa procesowa - inaczej kalkulacja fazowa, ma zastosowanie głównie w przypadku produkcji wieloseryjnych lub masowych, przechodzącej przez szereg następujących po sobie faz procesów produkcyjnych. W kalkulacji tej oddzielnie obejmuje się koszty materiałów i przerobu. Koszty materiałów są ujmowane bezpośrednio na karcie kalkulacyjnej wyrobu, zaś koszty przerobu gromadzone są według poszczególnych procesów. Możemy wyróżnić dwa rodzaje kalkulacji podziałowej fazowej:
• kalkulacja fazowa bezpółfabrykatowa (brak magazynowania produktów między fazami, brak odsprzedaży półfabrykatów na zewnątrz, koszt wytworzenia wyrobu jest sumą wszystkich faz, stosowana najczęściej w produkcji fazowej łańcuchowej)
• kalkulacja fazowa półfabrykatowa (przy braku ciągłości w procesie produkcji i przy potrzebie magazynowania bądź sprzedaży półfabrykatów, każda faza w procesie produkcji jest oddzielnym etapem kalkulacji, po którym następuje skalkulowanie kosztu półfabrykatów)

Kalkulacja podziałowa — artykuły polecane

Rachunek kosztów według faz produkcji — Kalkulacja doliczeniowa — Metody rozliczania kosztów — Technologia grupowa — Metoda ceny przeciętnej — Koszt jednostkowy — Koszty produkcji — Rachunek normatywny kosztów — Produkcja seryjna

Bibliografia

• Gabrusewicz W., Kamela-Sowińska A., Poetschke H. (1998), Rachunkowość zarządcza, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Matuszewicz J., Matuszewicz P. (2011), Rachunkowość od podstaw, Finans-Servis, Warszawa
• Messner Z. (2003), Podstawy rachunkowości, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice
• Sobańska I., Wnuk-Pel T. (2009), Rachunkowość w procesie tworzenia wartości przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
• Sobolewski H. (1997), Rachunkowość zarządcza. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań
• Stronczek A. (red.) (2010), Rachunek kosztów, C.H. Beck, Warszawa

Autor: Beata Banaś, Pamela Rzepka