Rachunek kosztów według faz produkcji

Z Encyklopedia Zarządzania

Rachunek kosztów według faz produkcji (inaczej kalkulacja procesowa fazowa) stosowany jest w przypadku, gdy proces wytworzenia danego produktu składa się z kilku następujących po sobie faz technologicznych, w wyniku których powstają określone półprodukty, detale lub części. W metodzie kalkulacji fazowej każda faza technologiczna stanowi odzdzielny etap kalkulacji. W każdej fazie kalkulowany jest techniczny koszt wytworzenia. Półprodukty powstałe we wcześniejszych fazach technologicznych przekazywane są do następnych faz po technicznym koszcie wytworzenia[1] Ma zastosowanie głównie w produkcji masowej, wieloseryjnej, np. w wytwórniach marmolady, przemyśle cukierniczym, odzieżowym, włókienniczym, w produkcji odlewów, ceramiki budowlanej[2] Metoda kalkulacji fazowej umożliwia dokładniejsze rozliczenie i kontrolę kosztów poszczególnych faz produkcyjnych co umożliwia także ustalenie kosztu poszczególnych półproduktów, które są przekazywane po każdym procesie produkcyjnym.[3]

TL;DR

Metoda kalkulacji fazowej polega na rozliczaniu kosztów produkcji w poszczególnych fazach technologicznych. Można ustalić koszt jednostkowy wytworzenia półfabrykatów oraz wyrobów gotowych. W zależności od rodzaju produkcji stosuje się różne odmiany kalkulacji procesowej. Koszty są ewidencjonowane na kontach analitycznych i przenoszone na konto "Produkcja podstawowa".

Kalkulacja jednostkowego kosztu wytworzenia

Dla każdej wydzielonej fazy technologicznej obserwuje się ponoszone koszty. Wydzielenie poszczególnych faz produkcji często wiąże się z wyodrębnieniem jednostek organizacyjnych wewnątrz przedsiębiorstwa realizujących daną fazę procesu produkcyjnego lub pojedynczych stanowisk, których wielkość produkcji można zmierzyć. Dlatego w tej kalkulacji możliwe jest ustalenie nie tylko kosztu jednostkowego wytworzenia wyrobu gotowego przekazywanego do magazynu, ale także kosztu jednostkowego półfabrykatów powstających w kolejnych fazach procesu produkcyjnego. Każdy proces produkcyjny jest traktowany jako odrębny etap kalkulacji[4]

Do rozliczania kosztów danej fazy na produkty, w zależności od rodzaju produkcji można wykorzystać metodę kalkulacji podziałowej prostej, podziałowej ze współczynnikami lub metodę kalkulacji doliczeniowej.[5]

Odmiany kalkulacji procesowej (fazowej)

Ze względu na rodzaj produkcji wyróżnia się:

  • kalkulację procesową prostą - stosowaną w przedsiębiorstwach, w których we wszystkich fazach procesu produkcyjnego produkcja jest jednorodna,
  • kalkulację procesową mieszaną - stosowaną w przedsiębiorstwach, w których jedne wydziały zajmują się produkcją jednorodną, a w innych produkcja jest różnorodna.

Ze względu na sposób przekazywania półfabrykatów pomiędzy wyodrębnionymi fazami procesu technologicznego wyróżnia się:

  • kalkulację fazową półfabrykatową,
  • kalkulację fazową - bezpółfabrykatową.

W metodzie półfabrykatowej zakłada się, że koszty każdej fazy gromadzi się w karcie kalkulacyjnej, a następnie powiększa się je o wartość półfabrykatów przyjętych z fazy poprzedzającej. W rezultacie koszty ustalone w ostatniej fazie są równe kosztom wytworzenia wyrobów gotowych. Koszt wytworzenia wyrobów gotowych przy zastosowaniu metody półfabrykatowej można zapisać za pomocą formuł:

I - pierwsza faza produkcji

II - druga faza produkcji

N - 1 - przedostatnia faza produkcji

N - ostatnia faza produkcji

Koszt wytworzenia produktów:

gdzie:

- koszty wytworzenia półfabrykatu po fazie (I) procesu produkcyjnego,

- koszty wsadu materiałów,

- koszty przerobu wyodrębnionej fazy produkcyjnej,

- koszt wytworzenia wyrobów gotowych[6]

Ewidencja kosztów

Konta analityczne kosztów poszczególnych procesów prowadzone do konta "Produkcja podstawowa" zbierają w ciągu okresu koszty bezpośrednie, do których w końcu miesiąca - przed sporządzeniem kalkulacji dolicza się koszty pośrednie ewidencjonowane na koncie "Koszty wydziałowe". W przypadku gdy wydziały produkcyjne pokrywają się z fazami produkcyjnymi, to do konta "Koszty wydziałowe" prowadzi się konta analityczne dla każdej fazy. W końcu miesiąca koszty wydziałowe z odpowiadającego mu konta analitycznego kosztów wydziałowych przenoszone są na konto analityczne, prowadzone do konta "Produkcja podstawowa".

Niektóre jednostki gospodarcze nie prowadzą odrębnej ewidencji kosztów wydziałowych dla każdego procesu produkcyjnego, ponieważ w jednym wydziale produkcyjnym odbywa się kilka procesów, a w niektórych przypadkach - nawet wszystkie procesy produkcyjne. W takiej sytuacji koszty wydziałowe gromadzone na jednym koncie dotyczą kilku procesów i w związku z tym na koniec miesiąca rozlicza się je na poszczególne procesy za pomocą odpowiednich kluczy podziałowych kosztów[2]


Rachunek kosztów według faz produkcjiartykuły polecane
Kalkulacja podziałowaKalkulacja doliczeniowaMetody rozliczania kosztówKoszt jednostkowyRachunek normatywny kosztówNormalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnychKoszt wytworzenia produktuMetoda ceny przeciętnejProdukcja seryjna

Przypisy

  1. Rachunek kosztów w zarządzaniu organizacjami", W. Janik, M. Paździor, Wyd. CeDeWu Sp z o.o, Warszawa 2010, s. 57
  2. 2,0 2,1 Rachunek kosztów", J. Matuszewicz, Wyd. FINANS - SERVIS, Warszawa 2001 s. 143
  3. Rachunek kosztów", M. Ossowski, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. Z o.o., Gdańsk 2004, s. 218
  4. Rachunek kosztów", M. Ossowski, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. Z o.o., Gdańsk 2004, s. 219
  5. Rachunek kosztów w zarządzaniu organizacjami", W. Janik, M. Paździor, Wyd. CeDeWu Sp z o.o, Warszawa 2010, s. 57
  6. Rachunek kosztów", M. Ossowski, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. Z o.o., Gdańsk 2004, s. 219-220

Bibliografia

  • Janik W., Paździor M. (2010), Rachunek kosztów w zarządzaniu organizacjami, CeDeWu, Warszawa
  • Matuszewicz J. (2001), Rachunek kosztów, Finans-Servis Zespół Doradców Finansowo-Księgowych, Warszawa
  • Ossowski M. (2004), Rachunek kosztów, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk


Autor: Anna Mizia