Wartość

Wartość to jedna z podstawowych kategorii aksjologii (nauki o wartościach), która określa wszystko co jest pożądane, godne i cenne dla jednostki; to co stanowi cel dążeń ludzkich.

Wartość nie jest pojęciem jednoznacznym, istnieje wiele spojrzeń na zagadnienie o czym świadczą opracowania i przemyślenia na ten temat. Wiele nauk zajęło się zdefiniowaniem pojęcia wartości, dotarciem do ich korzeni, a także ich typologią. Samo słowo "wartość" występuje w literaturze pod innymi pojęciami, np.: postawa, potrzeba, cel. W zależności od indywidualnej jednostki, od jej przekonań i wybranych celów, dane wartości mogą mieć charakter pozytywny lub negatywny.

Można wyróżnić trzy kategorie definicji wartości:

1. W sensie psychologicznym, gdzie będą to wewnętrzne cele każdego człowieka, jego przeżycia, które są zgodne z jego przekonaniami, samooceną lub oceną innych ludzi.
2. W ujęciu socjologicznym jako wartości wyznawane przez jednostkę, jej cele, które są ogólnie zgodne i akceptowalne przez społeczeństwo
3. Definicje kulturowe mówią o wartości jako o pożądanych dobrach, sądach i przekonaniach, które postrzegane są jako kryterium określające zachowanie jednostki wśród grupy.

TL;DR

Artykuł omawia różne definicje i teorie wartości, zarówno w kontekście aksjologii, jak i ekonomii. Przedstawione są również różne nurty ekonomiczne i ich podejście do źródeł generowania wartości. Artykuł opisuje także ewolucję teorii wartości na przestrzeni wieków, od starożytności po współczesność. Omówione są również determinanty wartości ekonomicznej i jej znaczenie w rachunkowości. Artykuł kończy się dodatkowymi informacjami na temat wartości firmy i wartości aktywów netto.

Wartość w ekonomii

Według ekonomii za wartość przyjmuje się cechę rzeczy, którą często wyrazić można w pieniądzu, która postrzegana jest jako mniej lub bardziej pożądana i użyteczna. Przedmiotem oceny wartości są dobra oraz zjawiska ekonomiczne. Przy określaniu ich wartości bardzo istotne jest ustalenie czasu ekonomicznego, inaczej zwanym operacyjnym, przebiegu tych zjawisk w przedsiębiorstwie. Czasu operacyjnego nie można jednak łączyć z czasem fizycznym (zegarowym). (R.Bartkowiak 2008, s. 24)

Źródła wartości w teorii ekonomii

Teoretycy ekonomii dążą do wyznaczenia nośników wartości. W teorii ekonomii wskazać można trzy nurty:

• szkołę klasyczną
• szkołę austriacką
• szkołę neoklasyczną

Szkoły te związane są z trzema różnymi podejściami do źródeł generowania wartości:

• podejście obiektywne
• podejście subiektywne
• podejście mieszane

(Mała Encyklopedia Ekonomiczna PWE 1974, s. 888)

Ewolucja teorii wartości jako kategorii ekonomicznej

Na przestrzeni wieków podejmowano próby zdefiniowania istoty wartości, już w starożytności Arystoteles, starał się zrozumieć, dlaczego niektóre dobra mają wysoką wartość, a inne niższą. Tzw. w ekonomii paradoks wody i diamentu: dlaczego diamenty i jedwabie są drogie, chociaż można bez nich żyć, a chleb i woda są tanie, mimo że życie bez nich byłoby niemożliwe?

Etap średniowiecza nie przyczynił się w większym stopniu w rozważaniu o wartości. Kolejnym etapem rozwoju definicji wartości był merkantylizm, który w centrum stawiał problem bogactwa, stosował prostą metodę opisu, według której wartość powstaje w sferze cyrkulacji. Nabywany towar przez kupca na rynku był przewożony w inne miejsce i był odsprzedawany z zyskiem. I to właśnie w sferze cyrkulacji miało miejsce pomnożenie wartości. Stąd proste podsumowanie merkantylistów, że handel wewnętrzny jest nieopłacalny, a handel zagraniczny wartościotwórczy.

Rozważania o wartości ze sfery cyrkulacji do sfery produkcji przeniósł typowy francuski kierunek ekonomiczny - fizjokratyzm. Jego twórca François Quesnay twierdził, że produkt netto powstaje tylko w pracy na roli. Uznał, że praca w rolnictwie jest możliwa tylko podczas zaangażowania dwóch podmiotów: człowieka i przyrody. Quesnay stosował pojęcie pracy produkcyjnej do pracy na roli. Uprawiana ziemia wydaje plony, które są wielokrotnością tego co zostało zasiane. Nadwyżkę ponad nakłady mogło dawać tylko rolnictwo. Quesnay stosował pojęcie pracy produkcyjnej do pracy na roli.

Powstanie w Anglii ekonomii klasycznej było podstawą dla późniejszych szkół i teorii ekonomicznych. Twórca- Adam Smith nad zagadnieniem wartości poświęcił bardzo dużo czasu. Starał się wyjaśnić, czym jest rzeczywisty miernik wartości wymiennej; czynniki kształtujące wahania cen; części składowe ceny. Jako jeden z niewielu rozróżniał wartość użytkową, rozumianą jako użyteczność przedmiotu oraz wartość wymienną, czyli zdolność do wzajemnej wymiany dóbr. Skupiając się na wartości wymiennej, sformułował dwie koncepcje wartościowe, dwie ilościowe i jedną kosztową.

Następcą był David Ricardo, który koncepcję wartości określał jako ilość pracy potrzebnej do wytworzenia towaru. Stwierdził, że użyteczność nie może być miernikiem wartości wymiennej pomimo że stanowi jej nierozłączny warunek.

Wiek XIX oraz czas socjalizmu naukowego i jego twórca Karol Marks uczynili teorię wartości fundamentem swojego systemu ekonomicznego. Podstawą był towar, który był rozumiany jako produkt pracy ludzkiej przeznaczony do wymiany. Wartość użytkowa i wartość wymienna znalazły swoje odbicie w podwójnym charakterze towaru - strona materialna i strona społeczna. Marks oparł teorię wartości na pracy wzorując się na pierwszej koncepcji Smitha. Jednak przedmiotem kupna i sprzedaży na rynku uczynił nie pracę, lecz siłę roboczą, czyli zdolność do wykonywania pracy. Był to specyficzny rodzaj towaru, który mógł wytworzyć więcej niż sam w sobie był wart.

Na początku lat 70. XIX w. powstał nurt subiektywno - marginalistyczny, który całkowicie zrezygnował z teorii wartości opartej na pracy. Przedstawiciel szkoły neoklasycznej William Stanley Jevos twierdził, że miniona praca nie może określać obecnej wartości. Nie zgodził się również z koncepcją, że praca pełni rolę wartościotwórczą. Subiektywiści tego nurtu na czele z Carlem Mengerem stworzyli teorię według której wartość powstawała na rynku w wyniku subiektywnych ocen użyteczności dobra nadawanych przez konsumenta.

Kolejne nurty i szkoły zaczęły podpierać teorię wartości o koszty. Alfred Marshall łączył w swojej teorii definicję podaży i popytu, teorię użyteczności oraz teorię kosztów produkcji. Współcześnie ekonomia nie poświęca tyle uwagi na problem wartości, ale stara się kłaść nacisk na pragmatyczne rozwiązania w zakresie polityki gospodarczej.

Istota wartości ekonomicznej

Wartość odnosi się najczęściej do aktywów, gdyż to one są w stanie dostarczyć inwestorom wolnych przepływów pieniężnych. Wartość jest kwotą pieniężną, jaką inwestor chce i jest gotowy zapłacić, w zamian za przyszły zysk. Wartość ekonomiczną często nazywa się również wartością bieżącą, rynkową, handlową, użytkową, itd. W ramach rachunkowości wymaga sformułowania ram, które określą procedury wyznaczania wartości, które zapewnią porównywalność i wiarygodność informacji.

(A. Karmańska 2009, s. 143)

Determinanty wartości ekonomicznej

Czynniki wewnętrzne:

• cechy osoby która dokonuje pomiaru
• chwila pomiaru
• warunki użytkowania składnika, jego stan fizyczny, ewentualna wadliwość
• zarządzanie aktywami z oceną ryzyka

Czynniki zewnętrzne:

• polityka społeczna oraz fiskalna państwa
• sytuacja polityczna i prawna
• postęp technologiczny
• rozwój konkurencji oraz wartość substytutu obiektów pomiaru
• środowisko ekonomiczne, czyli inflacja, stopy procentowe, dyskontowe

(E. Maćkowiak 2009, s. 23)

Wartość w rachunkowości

W rachunkowości wartość to empiryczna cecha obiektów lub zjawisk, które dokonują się w jednostkach gospodarczych, której wysokość określa się w wykorzystaniem różnorakich metod pomiaru. Jej pomiar może opierać się na różnych warunkach i w związku z tym wyniki pomiaru mogą między sobą się różnić. W procesie wytwarzania dóbr i usług występują wszelakie postaci wartości ekonomicznej. Podczas zakupu materiałów oraz w czasie pracy ważna jest przede wszystkim wartość użytkowa i wymienna. Podczas fazy produkcji należy zwrócić uwagę na wartość kosztową, jednak ciągle trzeba pamiętać o wadze wartości użytkowej. Na etapie sprzedawania przedmiotu uwzględnia się wartość wymienną, kosztową i użytkową.

(A. Mazur 2011, s. 104)

Dodatkowe informacje

• Wartość firmy - część wartości przedsiębiorstwa, która nie wynika bezpośrednio z wyceny aktywów netto, lecz powstaje w przypadku przejęć.
• Wartość aktywów netto - to wartość aktywów funduszu pomniejszona o zobowiązania funduszu w dniu dokonywania wyceny

Wartość — artykuły polecane

David Ricardo — Wartości określające jakość życia — John Richard Hicks — Alfred Marshall — Mikroekonomia — Etyka biznesu — Jean Baptiste Say — Konsument — Zachowania konsumentów

Bibliografia

• Hendriksen E., von Breda M. (2002), Teoria rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Iwanek T. (2003), Wartość i jej szacowanie, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania, Wrocław
• Karmańska A. (2009), Wartość ekonomiczna w systemie informacyjnym rachunkowości finansowej, Difin, Warszawa
• Maćkowiak E. (2009), Ekonomiczna wartość dodana: miernik oceny kondycji finansowej i wartości przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Mazur A. (2011), Wartość godziwa-potencjał informacyjny, Difin, Warszawa
• Misztal M. (1980), Problematyka wartości w socjologii, PWN, Warszawa
• Romanow Z. (1988), Koncepcje wartości i ceny w teoriach ekonomicznych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, z. 3
• Sekomski K. (red.) (1974), Mała Encyklopedia Ekonomiczna, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Stankiewicz W. (2007), Historia myśli ekonomicznej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Zadora H. (2004), Wartość w naukach ekonomicznych, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice
• ŻŻXXXX Horodecka A. Problem definiowania dobrobytu i wartości w ekonomii i jego znaczenie dla polityki gospodarczej

Autor: Dominika Widełka, Joanna Dąbrowska