Protokół z Kioto

Protokół z Kioto jest kluczowym uzupełnieniem Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. O ile głównym celem Konwencji była stabilizacja koncentracji gazów cieplarnianych, o tyle już sam Protokół jest dużym krokiem w walce z globalnym ociepleniem, gdyż zawiera cele wiążące i ilościowe, które umożliwiają ograniczenie i redukcję tych gazów w sposób bardziej stanowczy i efektywny. Po długich negocjacjach Protokół został przyjęty podczas Trzeciej Sesji Konferencji Stron Konwencji dnia 11 grudnia 1997r. w Kioto, a wszedł w życie dopiero 16 lutego 2005r., po wymaganej ratyfikacji przez 55 najbardziej rozwiniętych krajów, których całościowa emisja wynosiła min. 55% w porównaniu z rokiem 1990.

TL;DR

Protokół z Kioto jest kluczowym uzupełnieniem Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. Zawiera cele wiążące i ilościowe, które umożliwiają ograniczenie i redukcję emisji gazów cieplarnianych. Wszedł w życie w 2005 roku po ratyfikacji przez 55 krajów o łącznej emisji wynoszącej co najmniej 55% w porównaniu z rokiem 1990. Protokół zakłada redukcję emisji dla krajów uprzemysłowionych o co najmniej 5% w latach 2008-2012. Istnieją mechanizmy rynkowe, takie jak handel emisjami, wspólna realizacja projektów i mechanizm czystego rozwoju, które pomagają w realizacji celów Protokołu. Większość państw wypełniła swoje cele, jednak niektóre przekroczyły limity, a Stany Zjednoczone nigdy nie podpisały Protokołu. Polska, jako kraj z Załącznika I, zobowiązała się do redukcji emisji o 6% w latach 2008-2012 i skorzystała z elastyczności w wyborze roku bazowego.

Sytuacja decyzyjna

Dostrzeżenie zjawiska globalnego ocieplenia zwanego również mianem efektu szklarniowego, czy tez zmian klimatycznych stało się powodem podjęcia szczegółowych badań na temat powodów jego powstania i pogorszania się sytuacji. Kluczowym wnioskiem przeprowadzonych badań okazało się stwierdzenie o antropogeniczności wyżej wymienionego zjawiska, co jednoznacznie ukazało fakt, że życie oraz działalność człowieka przyczyniają się do nasilenia globalnego ocieplenia, które mogło mieć określone konsekwencje dla wszystkich państw. Na arenie międzynarodowej od lat 70-tych XX wieku zaczęto podejmować różnorakie działania skutkujące popularyzacją wagi tego zjawiska

Dlaczego trzeba było podjąć działania ?

Globalne ocieplenie to m.in.:

• potencjalne zagrożenie dla egzystencji całego świata,
• niepokojąca zmiana średniej temperatury światowej,
• podwojona obecność metanu w atmosferze, którego źródłem okazały się m.in. produkcja ryżu, wykorzystanie biomasy czy hodowla zwierząt,
• wzrost koncentracji w atmosferze dwutlenku węgla oraz innych groźnych gazów na skutek działalności sektora przemysłu i zmiany użytkowania gruntów,
• podnoszenie się wód w Oceanie Światowym, jako ścisły związek z topnieniem lodowców oraz wzrost zagrożenia powodziowego,
• niekorzystne zmiany w kriosferze, składającej się z istniejących lodowców, lądolodów i tzw. wiecznej zmarzliny np. określono że pokrywa lodowa na Grenlandii zmniejszyła się od roku 1970 o prawie 25 centymetrów na rok oraz określono, że około od 1/3 do połowy obecnie występujących lodowców może nie przetrwać najbliższego wieku

Postanowienia i zobowiązania wynikające z Protokołu

Głównym założeniem wynikającym z Protokołu jest redukcja emisji gazów cieplarnianych przez kraje uprzemysłowione znajdujące się w Załączniku I do Konwencji o przynajmniej 5% w latach 2008-2012, w stosunku do roku bazowego 1990.

Gazami cieplarnianymi obejmującymi Protokół są :

• Dwutlenek węgla (CO₂)
• Metan (CH₄)
• Podtlenek azotu (N₂O)
• Sześciofluorek siarki (SF₆)
• Fluorowęglowodory (HFCs)
• Perfluorowęglowodory (PFCs)

W przypadku ostatnich trzech gazów, jako rok bazowy można wykorzystać rok 1995.

Zobowiązania ograniczenia lub redukcji wynikające z Protokołu, są zróżnicowane dla poszczególnych krajów z Załącznika I i przedstawiają się następująco: Tabela 1. Załącznik B do Protokołu z Kioto

Strona	Ilościowe zobowiązanie do ograniczenia lub redukcji emisji w odniesieniu do okresu lub roku bazowego
Austria, Belgia, Bułgaria, Czechy, Dania, Estonia, Wspólnota Europejska, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Irlandia, Włochy, Łotwa, Lichtenstein, Litwa, Luksemburg, Monako, Niderlandy, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej	92%
Stany Zjednoczone Ameryki	93%
Kanada, Węgry, Japonia, Polska	94%
Chorwacja	95%
Nowa Zeladia, Federacja Rosyjska, Ukraina	100%
Norwegia	101%
Australia	108%
Islandia	110%

Źródło: Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporządzony w Kioto dnia 11 grudnia 1997 r. (Dz.U. 2005 nr 203 poz. 1684)

Dodatkowo innymi zobowiązaniami wynikającymi z Protokołu, z których powinny wywiązać się kraje uprzemysłowione, są m.in:

• wzrost efektywności energetycznej w odpowiednich sektorach gospodarki na szczeblu krajowym,
• badania, wspomaganie i rozwój odnawialnych źródeł energii oraz różnego rodzaju technologii, które mają za zadanie pochłanianie dwutlenku węgla,
• stopniowe zmniejszenie i wyeliminowanie niedoskonałości rynkowych, mogących mieć negatywny wpływ na poziom redukcji w różnych sektorach emitujących gazy cieplarniane,
• ograniczenie i redukcja poziomu emisji gazów cieplarnianych w sektorze transportu,
• zachęcenie do działań oraz wprowadzenie reform i środków mających na celu promowanie redukcji emisji,
• ograniczenie bądź redukcja emisji metanu w sektorach gospodarki odpadami, procesów produkcji, przesyłaniu i dystrybucji energii,
• działania mające na celu ograniczenie emisji z sektora gospodarki leśnej oraz rolnictwa,
• prowadzenie badań naukowych mających na celu kształtowanie świadomości społeczeństwa oraz informacji o zmieniającym się klimacie.

Mechanizmy rynkowe wspierające postanowienia Protokołu z Kioto

Aby kraje mogły wywiązać się ze zobowiązań związanych z ograniczeniem i redukcją gazów cieplarnianych nałożonych przez Protokół, zostały przyjęte pewne mechanizmy, które to umożliwiają. Należą do nich:

• handel emisjami (Emission Trading - ET), pomiędzy krajami z załącznika I. Kraje te w zależności od ilości posiadanych jednostek emisji oraz wielkości ograniczeń, mogą je nabywać w przypadku niedoboru albo odsprzedawać nadwyżkę na rynku międzynarodowym.
• wspólna realizacja projektów (Joint Implementation - JI) w krajach z załącznika I. Zasada tego mechanizmu polega na ograniczeniu kosztów związanych ze zmniejszeniem redukcji gazów cieplarnianych. W zależności od kraju i czynników w nim występujących, koszt tej redukcji jest większy, bądź mniejszy. W związku z tym kraje z dużymi kosztami redukcji, inwestują w projekty ograniczające emisje gazów oraz zwiększają ich usuwanie poprzez pochłaniacze, w państwach, w których ten koszt jest mniejszy. Dzięki takiemu rozwiązaniu, następuje podział uzyskanych jednostek redukcji emisji pomiędzy kraj, który ten projekt sfinalizował oraz kraj, w którym jest on przeprowadzany.
• mechanizm czystego rozwoju (Clean Development Mechanism - CDM). Idea działania tego mechanizmu jest bardzo podobna do powyższego przykładu z Joint Implementation, z tym, że dotyczy ona krajów załącznika I oraz krajów do niego nienależących. W związku z tym kraje uprzemysłowione mogą służyć pomocą wspierając zrównoważony rozwój w państwach rozwijających się, a także realizując projekty redukcji gazów cieplarnianych, zyskują dodatkowe jednostki redukcji emisji potrzebne do wypełnienia swoich ilościowych zobowiązań.

Realizacja Protokołu

Temat dotychczas dokonanych redukcji emisji w kontekście całościowym prezentuje się korzystnie. Większość państw dokonała realizacji przyjętych przez siebie celów , jednak należy zaznaczyć, że niektóre państwa zwiększyły swoje emisje ponad określony dla nich limit. Kolejną kwestią, którą trzeba uwidocznić jest to, że kraje w okresie transformacji wypełniły swoje cele dzięki przyjęciu korzystnego roku bazowego oraz okresie kryzysu przemysłowego na przełomie osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych lat. Unia Europejska, jako wspólnota wypełniła swój plan, jednak część jej państw nie dotrzymała przyznanych limitów. Państwa wysoko rozwinięte pracowały na kraje rozwijające się, które mogły zwiększyć emisję niwelując ograniczenia. Warto także zaznaczyć, że Stany Zjednoczony jako wielki gracz nigdy nie podpisały Protokołu z Kioto

Sytuacja Polski w kontekście Protokołu

Polska jako członek krajów z Załącznika I do Konwencji podpisała protokół z Kioto w dniu 16 lipca 1998r. i zobowiązała się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w latach 2008-2012 na poziomie 6%, w stosunku do roku bazowego jakim był 1988. Polska jako kraj przechodzący do gospodarki rynkowej skorzystała z elastyczności w wyborze roku bazowego, gdyż rok 1990 był momentem, w którym nastąpiło załamanie gospodarki i spadek emisji CO₂ o ok. 20% w porównaniu z rokiem 1988. Rozwiązanie takie umożliwiło w duży sposób wypełnienie zobowiązań wynikających z Protokołu.

Protokół z Kioto — artykuły polecane

IEA — Zmiany klimatu — Zielona rewolucja — TTIP — Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego — Plan Marshalla — Unia Europejska — Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu — Porozumienie paryskie

Bibliografia

• Baran J., Janik A., Ryszko A. (2011), Handel emisjami w teorii i praktyce, CeDeWu, Warszawa
• Bukowski Z. (2005), Prawo międzynarodowe a ochrona środowiska, Dom Organizatora, Toruń
• Giddens A. (2010), Klimatyczna katastrofa, Prószyński i S-ka, Warszawa
• Gnaś H. (2016), Protokół z Kioto Analiza decyzji międzynarodowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń
• Karaczun M. (2002), Zatrzymać globalne ocieplenie: poradnik dla członków organizacji pozarządowych, Polski Klub Ekologiczny - Okręg Mazowiecki, Warszawa
• Kassenberg A., Sobolewski M. (2002), Zmiany klimatu: polityka i działania na rzecz ograniczenia emisji gazów szklarniowych w Unii Europejskiej i w Polsce, Polski Klub Ekologiczny - Okręg Mazowiecki, Warszawa
• Lorenz U. (2005), Skutki spalania węgla kamiennego dla środowiska przyrodniczego i możliwości ich ograniczania, Mat, Szkoły Eksploatacji Podziemnej, Sympozja i Konferencje, (64)
• Pavlova-Marciniak I. (2014), Światowe i unijne normatywne dokumenty a rozwój OZE w Polsce, Przegląd Elektrotechniczny, 90(7), 115-118
• Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporządzony w Kioto dnia 11 grudnia 1997 r. Dz.U. 2005 nr 203 poz. 1684
• Szymczyk J. (2006), Problemy związane z wprowadzaniem do Praktyki Protokołu z Kioto w Polsce oraz w krajach Unii Europejskiej, Rynek Energii, nr 1(62)
• Umeda Y. (2005), Jak skorzystać z protokołu z Kioto?, Wokół Energetyki, (2)

Autor: Damian Sobecki, Bartosz Bałut