Plan Marshalla

Plan Marshalla - oficjalna nazwa brzmi: Program Odbudowy Europy, jest to koncepcja stworzona przez Stany Zjednoczone. Nadrzędnym celem owego planu była pomoc w odbudowie gospodarek narodowych krajów Europy Zachodniej po zniszczeniach spowodowanych walkami podczas II wojny światowej. Potoczna nazwa tej idei wywodzi się od nazwiska sekretarza Stanów Zjednoczonych gen. George’a Marshalla. W 1947 roku gen. Marshall podczas przemówienia na Uniwersytecie Harvarda zaprezentował obietnicę pomocy gospodarczej dla krajów Europy, w swoim wystąpieniu odkreślił również rodzaj owej pomocy oraz przedstawił warunki jej otrzymania. Zmiana koncepcji amerykańskiej polityki zagranicznej przyczyniła się do ogłoszenia propozycji planu (K.Kowalski 2015 s.14)

TL;DR

Plan Marshalla był programem pomocy gospodarczej dla krajów Europy Zachodniej po II wojnie światowej. Oferował wsparcie w odbudowie i rozwój gospodarczy. Polska i blok wschodni odrzucili udział w planie, co pogłębiło podział ekonomiczny Europy. Plan Marshalla miał także wpływ na rozwój integracji europejskiej poprzez powstanie wspólnego rynku żelaza, stali i węgla.

Sytuacja gospodarcza Europy po 1945 roku

Na przestrzeni wieków miały miejsce niezliczone ilości konfliktów zbrojnych. Już w prehistorii znane są przypadki, kiedy jedno plemię zostało zaatakowane przez inne. W średniowieczu panowała chroniczna atmosfera walki o władzę, co integralnie związane jest z działaniami wojennymi. Jednak jednym z najtragiczniejszych w skutkach oraz najbardziej krwawym, globalnym konfliktem zbrojnym była II wojna światowa. Działania militarne prowadzone były na terenie Azji, Afryki oraz Europy. Przyniosła ona ze sobą niewyobrażalne straty w każdym możliwym aspekcie, owa wojna doprowadziła do zagłady milionów istniej, a także do upadku gospodarek większości państw Europy. Wiele z tych krajów stało w obliczu groźby inflacji. Podniesienie się w kryzysu, nie byłoby możliwe bez pomocy z zewnątrz. Odbudowa zniszczonego kontynentu Europejskiego oraz wyjście z kryzysu wymagało nakładów poza skale państwową, dlatego też zbawienne okazały się wpływy z USA. (E.Tabakowska 1998, s.1189) Po zakończeniu działań wojennych jednym z nielicznych państw które miały dodatni bilans ekonomiczny były Stany Zjednoczone, które w ówczesnym czasie były potęgą ekonomiczną oraz militarną. Większość państw alianckich korzystała z środków przekazywanych przez USA, znacząca cześć krajów należała do profifentów plany UNRRA, program ten wspomagał zakup medykamentów, żywności jak i również inwentarzu rolniczego (K. Madej 2007 s.131,132)

Główne założenia planu Marshalla

Podczas konferencji, która odbyła się we wrześniu 1947 roku, 16 państw europejskich opracowało wstępne doktryny planu Marshalla. Następnie państwa biorące udział w programie zawarły umowy z USA. Program miał trwać 4 lata. Filarami planu miało być:

• wzrost produkcji rolnej, transportu oraz przemysłu energetycznego
• zapewnienie oraz utrzymanie stabilności finansowej
• rozwój współpracy pomiędzy uczestnikami planu
• rozwój handlu z USA, za przyczyną rodzimego eksportu

Plan Marshalla oferował pomoc w realizacji tych założeń, zarówno w formie gotowych artykułów, jak i wieloletnich inwestycji i pożyczek (K. Kowalski 2014 s.166,167)

Polska i blok wschodni, a plan Marshalla

Niestety, plan Marshalla mimo ogromu pozytywnych aspektów, pogłębił podział ekonomiczny Europy. Państwa które uczestniczyły w planie, dzięki pomocy ze strony USA przeżywały swój rozkwit gospodarczy, natomiast tzw. blok wschodni poszerzał swój kryzys ekonomiczny (G. Chimiak 2014 s.13) Plan odnowy oferował pomoc w obudowie również ZSSR, jak i również Państwom od niego zależnym, jednak został odrzucany przez Józefa Stalina. Polska i Czechosłowacja, zostały zaproszone do udziału w idei i zdeklarowały wstępną akceptacje. Jednak na polecenie przywódcy ZSRR, zaproszenie zostało kategorycznie odrzucone. Istotnym jest fakt, iż władze Polski Ludowej starały się podtrzymać współpracę ze Stanami Zjednoczonymi i państwami zachodnimi, jednakże po odrzuceniu planu Marshalla inne formy współpracy i pomoc ekonomicznej przestały się pojawiać. (K. Madej 2007 s.132)

Wpływ planu Marshalla na integracje Europejską

Jednym z pierwszych kreatorów integracji europejskiej był plan Marshalla, od wieków główną taktyką utrzymania pokoju była równowaga sił. Dlatego też po zakończeniu II wojny światowej idea zjednoczonej Europy rozwijała się coraz prężniej. Doświadczenia z lat ubiegłych pokazały, że poszczególne państwa nie były w stanie zapobiec wojnie, zrobić to może tylko zjednoczona Europa. Największy konflikt zbrojny w historii pokazał, iż niezbędne jest zahamowanie suwerenności państwowej w zakresie ochrony praw człowieka oraz użycia przemocy wobec innego państwa. W imię tej idei podpisany został w 1949 roku Pakt Atlantycki, którego zadaniem maiło być zapewnienie pokoju w Europie. Skutkiem Paktu Atlantyckiego w sferze militarnej to samo co w przypadku planu Marshalla czyli pogłębienie podziału Europy (E.Maziarz 1999 s.17)

Kolejnym krokiem do integracji europejskiej był Plan Schumana ogłoszony w 1950 roku. Ideą jego było powstanie EWWiS czyli stworzenie wspólnego rynku żelaza, stali i węgla, aby kartelizacja cen oraz standaryzacja były ułatwione. EWWiS wszedł w życie 1952 roku, a nadzorem jego zajmowała się Wysoka Władza - instytucja ponad państwowa. Sektor gospodarczy którego dotyczył wspólny rynek miał ogromne znaczenie w Europie, związanie państw w tym obszarze wiązało się ściśle z integracją polityczną. Miało to też ogromny wpływ na powstanie Unii Europejskiej w późniejszych latach (R.Kamiński 2012 s. 147)

Plan Marshalla — artykuły polecane

Wielki kryzys — OPEC — G-7 — GATT — TTIP — Państwo opiekuńcze — NAFTA — G10 — Jeffrey Sachs

Bibliografia

• Chimiak G. (2014), Między Zachodem a Globalnego Południa: Innowacje Odwrotne w Polsce, Kultura - Historia - Globalizacja, Nr 16
• Kamiński R. (2012), Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Unii Europejskiej - geneza, rozwój i jej znaczenie dla współczesnej Europy. Część I: okres od 1945 do 1970 r.,   Zarządzanie innowacjami w gospodarce i biznesie, nr 1
• Kowalski K. (2014), Plan Marshalla - uwarunkowania i skutki Gospodarczo-Polityczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
• Kowalski K. (2015), Widmo Ekonomicznej Katastrofy czy strach przed komunizmem? Motywy planu Marshalla w świetle amerykańskich dokumentów, Polityka i Społeczeństwo, nr 2 (13)
• Madej K. (2018), Plan Marshalla, Komentarze historyczne
• Maziarz E. (1999), Kontynent potęgi powstanie i rozwój Unii Europejskiej na tle globalnej równowagi sił, LIBER, Warszawa
• Tabakowska E. (1998), Norman Davies - Europa, Wydawnictwo Znak, Kraków

Autor: Izabela Lach