Kod towarowo-materiałowy

Kod towarowo-materiałowy (KTM) - zbiór symboli i innych informacji identyfikujących towary występujące w obrocie lub materiały występujące w ewidencji, obowiązujący w kontaktach między dostawcami a odbiorcami, w korespondencji oraz w dokumentach obrotu towarowo-materiałowego. KTM jest również stosowany w ewidencji i planowaniu produkcji, gospodarce materiałowej, dokumentacji technicznej i w innych dziedzinach. Szczególnie ważny jest przy tworzeniu indeksów materiałowych, towarowych i wyrobów (pod redakcją I. Dudy 1994, s 71). Indeksami materiałowymi są to usystematyzowane wykazy materiałów zawierające nazwę i bliższe określenie materiału, jednostkę miary, inne cechy materiału istotne z punktu widzenia ewidencji oraz symbole cyfrowe. W przedsiębiorstwach mogą być stosowane branżowe indeksy materiałowe, zawierające materiały typowe dla danej branży, oraz indeksy zakładowe - dla materiałów stosowanych tylko w określonym przedsiębiorstwie. Indeksy materiałowe umożliwiają mechanizację ewidencji oraz czynności związane z planowaniem, sprawozdawczością i kontrolą zużycia materiałów (D. Dębski 2006, s 85). W obrocie międzynarodowym rodzajem takiego kodu jest GTIN.

TL;DR

Kod towarowo-materiałowy (KTM) to zbiór symboli i informacji identyfikujących towary i materiały w obrocie. KTM jest używany w kontaktach między dostawcami a odbiorcami, dokumentach i ewidencji. Składa się z dwóch części: części klasyfikacyjnej i identyfikacyjnej. KTM ma na celu jednoznaczną identyfikację wyrobów i ułatwienie ewidencji. Istnieją różne rodzaje kodów KTM, takie jak UPC, EAN i RFID. Natowski System Kodyfikacyjny służy identyfikacji i zarządzaniu zaopatrzeniem.

Oznaczenie pierwszego członu SWW

• dwie pierwsze cyfry - gałąź gospodarki narodowej np. 15- wyroby ze szkła, 17 - przemysłu drzewnego, 18 - przemysłu papierniczego,
• trzecia cyfra- branża. Nazwą branży określa się zbiorowości niższego rzędu niż gałęzie, obejmujące jednostki (lub wyroby) zbliżone pod względem technologicznym, surowcowym, przeznaczenia itp., np.: 154- opakowania szklane, 175 - opakowania drewniane, 182 - przetwory papiernicze,
• czwarta cyfra - numer podbranż owy, która stanowi pierwszy ze stopni podziału klasyfikacji wyrobów, np. 1541 - butelki (bez aptecznych i kosmetycznych), 1751 - skrzynki i komplety skrzynkowe, 1752 - wyroby bednarskie, 1822 - opakowania z papieru, tektury i ścieru.

Po czterech cyfrach stosuje się rozdzielanie kreską, dalsze trzy cyfry symbolu mają charakter porządkowy i oznaczają rozwinięcie łańcucha klasyfikacyjnego, np.:

• • 1541-1 - butelki do artykułów spożywczych,
  • 1541-11 - butelki zwykłe
  • 1752-233 - beczki do masła.

Od 1978r. poszerzono oznaczenia wyrobów o symbole KTM. Obejmują one dalszy zbiór symboli cyfrowych (drugi człon oznaczenia składającego się z 6 cyfr). Cyfry te identyfikują towary występujące w obrocie lub materiały, surowce, półwyroby będące w ewidencji przedsiębiorstwa. Oznaczenie cyfrowe polskiego systemu kodowania towarów liczy trzynaście znaków cyfrowych pisanych w podziale na cztery człony. Dwa pierwsze człony pochodzą z SWW, dwa następne z KTM.(A. Korzeniowski, J. Kwiatkowski 1994, s. 120-121).

Symbol KTM

Trzynastocyfrowy symbol KTM składa się z dwóch zasadniczych części:

1. Części klasyfikacyjnej która stanowi symbol - Systematycznego Wykazu Wyrobów i liczy zasadniczo 7 cyfr. W niektórych przypadkach część klasyfikacyjna może być krótsza np. w SWW występują symbole 5 - lub 6-znakowe lub dla celów KTM zastosowano tzw. symbole zastępcze, co występuje w odniesieniu do niektórych grup wyrobów oraz części specjalizowanych do maszyn i urządzeń. Pozostała część w 13-cyfrowym symbolu KTM, licząca 6 cyfr, jest częścią identyfikacyjną, z tym że zawsze na ostatnim, 13 miejscu symbolu jest podana liczba kontrolna. Część klasyfikacyjna symbolu KTM jest zbudowana na zasadzie klasyfikacji dziesiętnej, natomiast część identyfikacyjna symbolu KTM jest zbudowana na ogół na zasadzie numeracji porządkowej i seryjno-porządkowej.
2. Części identyfikacyjnej gdzie każdy wyrób jest określony jednoznacznie: zidentyfikowany przez nazwę i dodatkowe oznaczenia zwane "wyróżnikami" oraz przez symbol KTM niepowtarzalny w całym zbiorze KTM.(pod kierunkiem Z. Surzyckiej-Milczewskiej 1989, s. 182).

Cele i korzyści z KTM

• wyznacza i ujednolica formę zapisu cech wspólnych dla wyrobów w rozumieniu "towar" i "materiał", niezbędnych do jednoznacznej identyfikacji wyrobu,
• poprzez nazwy ich wyrobów zapewnia jednoznaczne ich określenie,
• ustala symbole cyfrowe wyrobów wzajemne jednoznaczne z nazwami identyfikującymi wyroby, mające jednolitą długość, nie powtarzalne w całym KTM, dogodne - dzięki temu - do zastosowania w systemach informatycznych
• określa jednostki miary i podaje informacje o normach jakościowych, odnoszące się do wyrobów;(Główny Urząd Statystyczny s. 39).

Rodzaje automatycznych KTM

UPC - od angielskiego Universal Product Code - Standardowy Kod Produktu; jest to kod numeryczny identyfikujący dany produkt przeznaczony do sprzedaży; kod numeryczny zapisany za pomocą kresek oraz odczytywany za pomocą specjalnego czytnika

EAN - od angielskiego European Article Numberung - powstał na przykładzie kodu UPC; jest to kod kreskowy mający za zadanie identyfikację towaru, materiału lub wyrobu gotowego. Indywidualny kod przypisany konkretnemu produktowi. Kod przedstawiony jest w formie cienkich i grubych czarnych kresek, między którymi występuje biała przerwa o różnej grubości.

EAN występuje w dwóch wariantach:

• "EAN-13 - składający się z 13 znaków, w tym 12 przenoszących informację;
• EAN-8 - składający się z 8 znaków, w tym 7 przenoszących informację". (R. Gołaszewski 2001, s.25)

Kod kreskowy EAN 13 jest najczęściej stosowanym kodem do produktów, materiałów dostępnych na rynku. Odczytywany jest za pomocą specjalnych skanerów kodów kreskowych.

"Kod EAN zapewnia bezbłędną identyfikację każdego oznakowanego towaru niezależnie od:

• producenta;
• kraju pochodzenia;
• miejsca sprzedaży towaru;
• przeznaczenia użytkowego towaru.

W strukturze kodu EAN-13 zostały wyodrębnione cztery grupy znaków:

• pozycje 1-3 - prefiks kraju, oznaczający międzynarodowy numer krajowej organizacji przyznającej numery producentom: Polska - 590;
• pozycje 4-7 - numer jednostek kodujących, tzn. producentów i dystrybutorów krajowych, które w Polsce nadawane są przez Centrum Kodów Kreskowych z siedzibą w Poznaniu;
• pozycje 8-12 - numer indywidualny towaru, który nadaje producent wyrobu lub dystrybutor towaru;
• pozycja 13 cyfra kontrolna, służąca do automatycznego sprawdzenia poprawności odczytywanego kodu kreskowego przez czytnik".(R. Gołaszewski 2001, s.25)

RFID - od angielskiego Radio Freqency IDentification - system wykorzystujący fale radiowe do odczytu niewielkich układów. Podstawą systemu są mikroelementy, zwane chipami. Najczęściej stosowany przez Centra Logistyczne.

Natowski System Kodyfikacyjny

"Natowski System Kodyfikacyjny (ang. NATO Codification System - NCS) jest jednolitym i wspólnym systemem krajów NATO do identyfikacji, klasyfikacji i zarządzania pozycjami zaopatrzenia . Przeznaczony jest do osiągania maksimum efektywności wsparcia logistycznego oraz usprawnienia zarządzania materiałowego". (L. Derlukiewicz 2008, s.135)

Kod towarowo-materiałowy — artykuły polecane

Kodowanie opakowań — Europaleta — Liczność partii — Partia towarów — Kod kreskowy — Elektroniczny kod produktu — Pakowanie — Dwustopniowa inwentaryzacja — Kanban

Bibliografia

• Derlukiewicz L. (2008), Natowski system kodyfikacji wyrobów a system EAN UCC, logistyka.net
• Dębski S. (2009), Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. Część 1, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
• Duda I. (red.) (1984), Słownik pojęć towaroznawczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Gołaszewski R. (2011), Wybrane Systemy Automatycznej Identyfikacji w logistyce, Zeszyty naukowe ruchu studenckiego, nr 2
• GUS (1990), Systematyczny Wykaz Wyrobów, Wydawnictwo Akcydensowe, Warszawa
• Korzeniowski A., Kwiatkowski J. (1994), Towaroznawstwo opakowań, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań
• Surzycka-Milczewska Z. (1989), Encyklopedia Gospodarki Materiałowej, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Sandra Miczko, Barbara Cyganek