Rachunkowość zarządcza

Rachunkowość zarządcza, niekiedy określana również mianem rachunkowości menedżerskiej stanowi obok rachunkowości finansowej i rachunkowości podatkowej jeden z elementarnych członów rachunkowości. Rachunkowość zarządcza zajmuje się pozyskiwaniem, przetwarzaniem oraz analizą informacji gospodarczych w celu ułatwienia procesu podejmowania decyzji zarządczych oraz kontroli ich realizacji.

Rachunkowość zarządcza w odróżnieniu od rachunkowości finansowej służy przede wszystkim celom wewnętrznym przedsiębiorstwa, dostarcza danych niezbędnych do podejmowania decyzji bieżących i rozwojowych oraz informacji, które ułatwiają podejmowanie decyzji strategicznych, taktycznych, operacyjnych, planowanie i kontrolę poprzez wyspecjalizowane techniki i procedury, jak na przykład budżety, wzorce, odpowiednio dobrane modele rachunku kosztów i przychodów, analizę zachowania się kosztów i informowania o dokonaniach. Rachunkowość zarządcza przeznaczona jest zwykle do wewnętrznego użytku firmy. W odróżnieniu od rachunkowości finansowej cechuje się dużą dowolnością doboru metod i technik, odpowiada na bieżące potrzeby przedsiębiorstwa. Nie musi spełniać wymogów narzucanych przez organy prawa.

Rachunkowość zarządczą można podzielić na operacyjną oraz strategiczną. Rachunkowość operacyjna znajduje zastosowanie przy decyzjach podejmowanych w krótkim okresie. Rachunkowość strategiczna natomiast ukierunkowana jest na długi okres i wykorzystywania jest w zarządzaniu strategicznym.

TL;DR

Rachunkowość zarządcza jest jednym z elementów rachunkowości, zajmuje się przetwarzaniem informacji w celu podejmowania decyzji zarządczych. Jest dostosowana do potrzeb konkretnego przedsiębiorstwa i służy celom wewnętrznym. Rachunkowość zarządcza różni się od rachunkowości finansowej pod względem standaryzacji, elastyczności i zakresu danych. Jej celem jest dostarczanie informacji do podejmowania decyzji, kontroli oraz planowania. Funkcje rachunkowości zarządczej to między innymi planowanie, kontrola, organizacja i komunikacja. Główne zadania rachunkowości zarządczej to planowanie, ocena, kontrola i sterowanie, rozrachunek środków gospodarczych oraz raportowanie zewnętrzne.

Rachunkowość zarządcza a rachunkowość finansowa

Rachunkowość zarządcza w odróżnieniu od rachunkowości finansowej charakteryzuje się dużą dowolnością, jest dopasowana do potrzeb konkretnego przedsiębiorstwa. W rachunkowości zarządczej nacisk postawiony jest na szybkości i istotności dostarczanych informacji, natomiast w rachunkowości finansowej - na rzetelności, dokładności i terminowości. Rachunkowość finansowa jest ściśle uregulowana przez akty prawne, obowiązują w niej przyjęte normy i zasady, których przestrzeganie jest kontrolowane przez instytucje państwowe i egzekwowane. Rachunkowość zarządcza nie jest kodyfikowana, nie cechuje się standaryzacją, jest elastycznie dopasowana do potrzeb danego przedsiębiorstwa. Techniki i metody przyjmowane w rachunkowości zarządczej są dowolnie obieralne. Zadaniem rachunkowości finansowej jest ewidencja danych z przeszłych operacji gospodarczych, zaś rachunkowość zarządcza czerpie dane z przeszłości i wykorzystuje je z ukierunkowaniem na teraźniejszość i przyszłość. W rachunkowości finansowej zbierane są dane finansowe, natomiast rachunkowość zarządcza analizuje także pozafinansowe aspekty. Dane w rachunkowości finansowej prezentowane są w postaci ustandaryzowanych sprawozdań finansowych, natomiast w rachunkowości zarządczej dominują raporty o dowolnej formie i zakresie.

Cele

Podstawowym celem rachunkowości zarządczej jest systematyczne dostarczanie kierownictwu informacji ułatwiających podejmowanie optymalnych decyzji dotyczących działania firmy w określonych warunkach. Ma ona charakter rachunkowości wewnętrznej tzn. ze jest ona w znacznym stopniu zindywidualizowana i dostosowana do potrzeb konkretnego przedsiębiorstwa. Informacje dostarczane przez rachunkowość zarządczą służą bezpośrednio odbiorcy, który je wykorzystuje w celu:

• wyjaśnienia wątpliwości
• wyborze tych zadań, na których przedsiębiorstwo powinno skupić uwagę,
• rozwiązywania problemu, czyli znalezienia najlepszego z możliwych, sposobu wykonania zadania,
• kontroli zarówno przebiegu poszczególnych procesów, jak i realizacji planów i budżetu.

Wartość informacji zależy od tego, jaki będzie miała wpływ na podjęte decyzje i jakie rezultaty uzyska przedsiębiorstwo z ich realizacji.

Funkcje

Funkcje rachunkowości zarządczej:

• funkcja planistyczna - polega na dostarczaniu informacji zmniejszających stopień ryzyka przy dokonywaniu wyboru; rachunkowość zarządcza dostarcza dane, potrzebne do podejmowania decyzji w procesie zarządzania jednostką, pomaga zbudować wzorce kosztów stanowiące podstawę oceny podjętych działań,
• funkcja kontrolna - wskazuje różnicę pomiędzy wielkościami planowanymi a rzeczywiście osiągniętymi; identyfikuje odchylenia i analizuje je pod kątem miejsc ich powstania, przyczyn i osób odpowiedzialnych,
• funkcja organizacyjna - rachunkowość zarządcza znajduje swój wyraz w strukturze, która definiuje podporządkowanie, odpowiedzialność i specjalizację; zakreśla granicę pomiędzy ośrodkami odpowiedzialności, wskazuje zadania i kompetencje decyzyjne kierowników ośrodków,
• funkcja komunikacyjna - zapewnia należyty system komunikacji poprzez odpowiednie formy i metody przepływu informacji (sprawozdania, raporty, polecenia i instrukcje).

Zadania

Zadania rachunkowości zarządczej - ogólnym zadaniem rachunkowości zarządczej jest dostarczanie informacji i partycypacja w procesach zarządzania. Są to informacje niezbędne do planowania, wykonywania i kontroli operacji, zabezpieczenia i efektywnego wykorzystania aktywów oraz wzajemnej komunikacji zatrudnionych.

Główne zadania rachunkowości zarządczej:

• Planowanie - oczekuje się od systemu rachunkowości zarządczej informacji w wymiarze historycznym i prospektywnym, pozwalających na opracowanie programu przyszłej działalności, wskazania jakie środki będą potrzebne i jakie rezultaty zostaną osiągnięte,
• Ocena - jest to proces wydawania osądów minionych i oczekiwanych zdarzeń oraz co z nich wynika, celem oceny jest podjęcie właściwych w danej sytuacji działań. W procesie oceny dokonuje się interpretacji danych, próbuje się wychwycić trendy, aby dojść do oceny zaistniałego stanu rzeczy,
• Kontrola i sterowanie - zadaniem rachunkowości zarządczej jest tutaj dostarczanie kierownictwu informacji i wykonywanie analiz na rzecz zarządzających poszczególnymi funkcjonalnymi obszarami działalności jednostki. Istotą sterowania jest podejmowanie działań stymulujących prawidłowy przebieg procesów realnych, w związku z czym informacje z systemu rachunkowości muszą przyczyniać się do osiągania tego stanu rzeczy. Głównym zadaniem rachunkowości zarządczej w zakresie kontroli jest kontrola kosztów,
• Rozrachunek w zakresie środków gospodarczych - zadaniem rachunkowości zarządczej jest tutaj dostarczanie poszczególnym kierownikom informacji zgodnych z ich zakresem odpowiedzialności i stałe utrzymywanie systemu rozrachunku nad aktywami jednostki,
• Raporty zewnętrzne - sprawozdania finansowe, sporządzanie specjalistycznych zestawień, informacji wynikających z analiz danych księgowych potrzebnych przy różnych przedsięwzięciach.

Patrz także:

• Budżet gotówkowy
• Budżet wiodący
• Inne inwestycje długoterminowe
• Konta syntetyczne i analityczne
• Metody rachunkowości zarządczej
• Model wyceny bilansowej oparty na wartości przeszacowanej
• Pozapłacowe koszty pracy
• Rozliczenia z tytułu ubezpieczeń społecznych
• Zależność między ceną a kosztem
• Zasady planowania finansowego
• Zasady wystawiania faktur i faktur korygujących
• Zdarzenie gospodarcze a operacja gospodarcza

Rachunkowość zarządcza — artykuły polecane

Proces controllingu finansowego — Koncepcje controllingu — Budżetowanie — Controlling finansowy — Prognozowanie przychodów i kosztów — Budżet gotówkowy — Plan — Plan finansowy — Centrum kosztów i jego kontrola

Bibliografia

• Dobija M. (2008), Rachunkowość zarządcza i controlling, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Jarugowa A. (2014), Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa
• Micherda B. (red.) (2012), Podstawy rachunkowości: aspekty teoretyczne i praktyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Nowak E. (2015), Instrumenty rachunkowości zarządczej wspomagające realizację strategii przedsiębiorstwa, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Szczecin
• Sobańska I. (2010), Rachunkowość zarządcza. Podejście operacyjne i strategiczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa

Autor: Anna Cios, AS