Ryzyko technologiczne

Ryzyko technologiczne - wszelkiego rodzaju Niepewność związana z dynamicznym i zmiennym procesem technologicznym. Ryzyko technologiczne jest ryzykiem bardzo rozległe pod względem skutków. Zawiera ono w sobie wiele elementów, które mogą być objęte tymi skutkami.

Aby możliwe było obniżenie poziomu tego ryzyka do minimum, niezbędne jest podejmowanie różnych zabezpieczeń mających na celu minimalizowanie prawdopodobieństwa wystąpienia problemu lub też minimalizowanie jego skutków. Zazwyczaj stosuje się takie działanie, które umożliwią jednoczesne zminimalizowanie skutków i wystąpienia problemu. We współczesnej gospodarce stosuje się dwie podstawowe metody zabezpieczenia przed ryzykiem technologicznym: indywidualne gromadzenie środków przeznaczonych na pokrycie szkód związanych z nagłym, nieprzewidzianym zdarzeniem oraz przerzucenie tych kosztów na inny podmiot gospodarczy (zakład ubezpieczeniowy). Przyjmuje on na siebie ochronę przed wszelkimi skutkami tego ryzyka dzięki zastosowaniu ubezpieczenia finansowego.

Ubezpieczenie to odnosi się nie tylko do bezpośrednich skutków ryzyka technologicznego, ale także do tych pośrednich tj.:

• przerwa w produkcji,
• szkody ekologiczne w otoczeniu zakładu,
• zawieranie różnego rodzaju umów(np. sprzedaży),
• Bezrobocie załogi,
• utrata przez zakład reputacji.

Zarządzanie ryzykiem technologicznym bazuje na procedurze zwanej Technology Assessment (TA), która wynika z powiązań człowiek - technika - środowisko. W tej procedurze szacuje się zakres, wielkość oraz typ wszelkich wpływów na środowisko i społeczeństwo w krótkich i długich okresach czasu.

TL;DR

Ryzyko technologiczne to niepewność związana z procesem technologicznym, którego skutki mogą być różnorodne. Aby minimalizować ryzyko, stosuje się zabezpieczenia i ubezpieczenia. Zarządzanie ryzykiem technologicznym polega na ocenie wpływu technologii na środowisko i społeczeństwo. Główne źródła ryzyka to pożar, wybuch i emisja materiałów niebezpiecznych. Oszacowanie ryzyka można przeprowadzić metodami jakościowymi i ilościowymi, takimi jak analiza zagrożeń, analiza drzewa uszkodzeń i analiza przyczyn i skutków. Stosuje się w nich matematyczne narzędzia i statystykę. Współpraca zakładów ubezpieczeń z inżynierami ryzyka technologicznego jest ważna dla skutecznego zarządzania ryzykiem.

Główne źródła ryzyka technologicznego

Źródłem ryzyka w technologii przemysłowej są głównie trzy rodzaje zagrożeń:

• pożar,
• wybuch,
• emisja materiałów niebezpiecznych.

Szacowanie ryzyka technologicznego

Aby oszacować ryzyko technologiczne można zastosować metody zarówno jakościowe (opisowe) jak i ilościowe (empiryczne).

Do metod jakościowych można zaliczyć

1. metodę matrycy ryzyka (risk matrix) - opiera się ona na półilościowym obliczeniu ryzyka jako iloczynu prawdopodobieństwa i skutków. Skale stosowane w tej metodzie są różnicowane zależnie od źródła danych. Skala odnośnie skutków prawdopodobieństwa i skutków jest pięciostopniowa: od nieprawdopodobnych do najbardziej prawdopodobnych co do możliwości pojawienia się zdarzenia, i od najmniej ważnych do poważnych jeżeli chodzi o skutki,
2. metodę wstępnej analizy zagrożeń (preliminary hazard analysis) - jedna z metod jakościowych, której głównym zadaniem jest identyfikacja materiałów niebezpiecznych i głównych elementów obiektu. Metoda ta opiera się na stworzeniu listy zagrożeń obejmującej wszystkie czynniki powodujące możliwość wystąpienia zagrożeń dla obiektu, personelu czy też dla otoczenia. Zagrożenia te można podzielić na trzy grupy:
   • zagrożenia zewnętrzne - wynikają one z wyjątkowo niesprzyjających warunków pogodowych, bliskości szlaków komunikacyjnych, czyli takich czynników które zagrażają bezpieczeństwu danego obiektu,
   • wewnętrzne - są skutkami procesu technologicznego,
   • inne - różne celowe działania (np. sabotaż),
3. analizę sposobów uszkodzenia i skutków - Failure Mode and Effects Analysis - służy ona do badania potencjalnych awarii instalacji technologicznej oraz określa się ich oddziaływanie na inne elementy i na cały system,
4. analizę "co, jeśli" (what-if analysis) - testowanie procesu technologicznego za pomocą "burzy mózgów" - dzięki tej metodzie łatwiejsze jest zauważenie zagrożeń a także oszacowanie skutków i znalezienie metody redukcji ryzyka,
5. audyt - przegląd stanu bezpieczeństwa (safety audit review) - opiera się na systematycznym kontrolowaniu stanu instalacji.

Metody ilościowe wykorzystywane przy oszacowywaniu ryzyka technologicznego to

1. studium zagrożeń i zdolności działania - HAZOP (hazard and operability study) - dzięki tej metodzie można określić prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń, mogących zagrażać środowisku naturalnemu, zdrowiu i życiu ludzkiemu, przy jednoczesnym uszkodzeniu urządzeń technicznych i procesów technologicznych, czego efektem jest spadek efektywności produkcji a nawet jej zaprzestanie,
2. analiza drzewa uszkodzeń - FTA (failure tree analysis) - jest to metoda analizy niezawodności systemów, dzięki niej można określić związki przyczynowo-skutkowe między skutkami zdarzenia a jego przyczynami. Ta metoda zalicza się do metod zarówno jakościowych (identyfikacja zagrożeń) jak i ilościowych (drzewo skutków),
3. analiza drzewa zdarzeń - ETA (event tree analysis) - dzięki niej można przeanalizować przebieg sytuacji od przyczyny do skutku,
4. analiza przyczyn i skutków - CCA (cause consequence analysis) - dzięki niej można opisać przyczyny i skutki danego zdarzenia, rezultatem przeprowadzenia tej analizy jest możliwość zbudowania diagramu przyczyn i skutków,
5. analiza błędów ludzkich - HRA (human reliability analysis) - umożliwia ona zidentyfikowanie oddziaływania popełnionych błędów przy normalnym funkcjonowaniu procesu na sprawne działanie systemu i skutki po wystąpieniu awarii.

W powyższych metodach stosuje się instrumenty matematyczne, symulacje stochastyczne i statystykę opisową. To właśnie z tego powodu mogą się pojawić problemy w ich zastosowaniu, dlatego zakłady ubezpieczeń powinny współpracować z inżynierami ryzyka technologicznego.

Ryzyko technologiczne — artykuły polecane

Podatność eksploatacyjna — Dywersyfikacja ryzyka — Interdyscyplinarność ergonomii — Ryzyko zawodowe — Zarządzanie ryzykiem — Identyfikacja i ocena zagrożeń i szans — Sytuacja kryzysowa — Kierunki wdrażania ergonomii — Ilościowe techniki oceny zagrożeń i szans

Bibliografia

• Arnoldi J. (2011), Ryzyko, Wydawnictwo Sic!, Warszawa
• Terlikowski T. (2009), Ubezpieczenie jako instrument finansowania ryzyka technologicznego, Zeszyty Naukowe, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Autor: Dominika Wojtaś