Wykres Ishikawy: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Zarządzania
m (Infobox update) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
| (Nie pokazano 14 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Wykres Ishikawy''' (ze względu na charakterystyczny wygląd nazywany '''wykresem rybiej ości''') pozwala na rozpoznanie przyczyn rzeczywistych lub potencjalnych niepowodzeń różnego rodzaju przedsięwzięć. Z tego powodu nazywa się tą metodę także '''wykresem przyczynowo-skutkowym''', [[Zakres]] stosowania tej metody początkowo był ograniczony jedynie do przemysłu, lecz w krótkim czasie okazała się ona przydatna w wielu innych dziedzinach. Z powodzeniem można go używać w [[Usługi|usługach]], administracji, [[Zarządzanie projektami|zarządzaniu projektami]]. [[Kaoru Ishikawa]], profesor Uniwersytetu Tokijskiego, opublikował założenia swojego wykresu w 1962 roku. | |||
Sporządzanie wykresu musi być wysiłkiem wielu pracowników [[Organizacja|organizacji]], ponieważ przyczyny niepowodzeń mają swoje źródła zwykle w różnych dziedzinach działania. Dlatego [[zespół]] powinien składać się z ludzi o dużej wiedzy specjalistycznej, którzy dodatkowo posiadają wolę ujawnienia przyczyn wadliwości, w tym także spowodowanych przez siebie. Bardzo przydatne jest stosowanie w trakcie budowy schematu metod heurystycznych<ref>Wawak S. (2011), s. 163-168</ref> | |||
==TL;DR== | |||
Wykres Ishikawy (wykres przyczynowo-skutkowy) to metoda identyfikacji przyczyn niepowodzeń. Składa się z głównej strzałki (skutek) oraz kategorii przyczyn (5M+E). Może być stosowany w różnych dziedzinach. Budowa wykresu polega na dodawaniu szczegółowych przyczyn i podprzyczyn. Wykres pomaga w analizie problemu i podejmowaniu działań naprawczych. Może być używany do klasyfikacji wad oraz tworzenia zbilansowanych wykresów procentowych przyczyn. | |||
==Cechy diagramu Ishikawy== | |||
Najważniejszymi cechami diagramu Ishikawy są: | |||
* prostota i duża [[skuteczność]] | |||
* uporządkowany przekaz [[informacja|informacji]] | |||
* trafność analizy | |||
* kompleksowe podejście do rozpatrywanego zagadnienia | |||
* [[hierarchia|hierarchizacja]] danych | |||
* przejrzystość i [[komunikatywność]] zapisu | |||
* nacisk na lokalizację i eliminację przyczyn problemu<ref>Gołaś H., Mazur A. (2010), s. 90</ref> | |||
<google>n</google> | |||
==Budowa wykresu Ishikawy== | ==Budowa wykresu Ishikawy== | ||
Wykres składa się ze strzałek wraz z opisami, łączących się w ten sposób, że główna strzałka wskazuje skutek, czyli opis niepowodzenia, które jest badane. Kształtem przypomina rybią ość, gdzie: | Wykres składa się ze strzałek wraz z opisami, łączących się w ten sposób, że główna strzałka wskazuje skutek, czyli opis niepowodzenia, które jest badane. Kształtem przypomina rybią ość, gdzie: | ||
| Linia 41: | Linia 27: | ||
[[Plik:diagram Ishikawy.png|300px|right|thumb|'''Rys. 1 Budowa wykresu Ishikawy''' | [[Plik:diagram Ishikawy.png|300px|right|thumb|'''Rys. 1 Budowa wykresu Ishikawy''' | ||
na podstawie Gołaś H., Mazur A. ''Zasady, metody i techniki wykorzystywane w zarządzaniu jakością'' | na podstawie Gołaś H., Mazur A. ''Zasady, metody i techniki wykorzystywane w zarządzaniu jakością]''] | ||
Pokazane na rysunku kategorie przyczyn zwykle wybierane są z zestawu, zgodnie z koncepcją 5M+E: | Pokazane na rysunku kategorie przyczyn zwykle wybierane są z zestawu, zgodnie z koncepcją 5M+E: | ||
* człowiek (Man) | * człowiek (Man) - obejmująca [[kwalifikacje]], zadowolenie z pracy, przyzwyczajenia czy [[staż pracy]], | ||
* maszyna (Machine) | * maszyna (Machine) - obejmująca nowoczesność, [[wydajność]], precyzje, trwałość, bezpieczeństwo oraz [[warunki pracy]], | ||
* materiał (Material) | * [[materiał]] (Material) - zawierająca [[surowce]] wejściowe, [[substytut|substytuty]], półfabrykaty, | ||
* stosowana [[metoda]] (Method) | * stosowana [[metoda]] (Method) - zawierająca procedury, instrukcje, [[zakres obowiązków]], [[normy]], [[know-how]] oraz [[technologia|technologię]], | ||
* kierownictwo (Management) | * kierownictwo (Management) - obejmująca strukturę organizacyjną, organizację pracy, | ||
* otoczenie (Environment) | * otoczenie (Environment) - zawierająca elementy środowiska wykonywania pracy | ||
Można także używać innych kategorii (np. procedury, [[wyposażenie]], materiały, [[informacje]], ludzie) zależnie od dziedziny, w jakiej wykres jest stosowany. Każda kategoria przyczyn jest rozbudowywana o kolejne przyczyny szczegółowe. Jeżeli zachodzi taka potrzeba, dołącza się także podprzyczyny. Rozbudowa wykresu kończy się w momencie pełnego zidentyfikowania zjawiska. | Można także używać innych kategorii (np. procedury, [[wyposażenie]], [[materiały]], [[informacje]], ludzie) zależnie od dziedziny, w jakiej wykres jest stosowany. Każda [[kategoria]] przyczyn jest rozbudowywana o kolejne przyczyny szczegółowe. Jeżeli zachodzi taka [[potrzeba]], dołącza się także podprzyczyny. Rozbudowa wykresu kończy się w momencie pełnego zidentyfikowania zjawiska. | ||
==Zastosowanie wykresu przyczynowo-skutkowego do rozwiązywania problemu== | ==Zastosowanie wykresu przyczynowo-skutkowego do rozwiązywania problemu== | ||
By uzyskać zamierzony rezultat należy zrealizować następujące etapy: | By uzyskać zamierzony [[rezultat]] należy zrealizować następujące etapy: | ||
[[Plik:diagram Ishikawy - przykład.png|300px|right|thumb|'''Rys. 2 Przykład zastosowania wykresu Ishikawy''' | [[Plik:diagram Ishikawy - przykład.png|300px|right|thumb|'''Rys. 2 Przykład zastosowania wykresu Ishikawy''' | ||
na podstawie Gołaś H., Mazur A. ''Zasady, metody i techniki wykorzystywane w zarządzaniu jakością'' | na podstawie Gołaś H., Mazur A. ''Zasady, metody i techniki wykorzystywane w zarządzaniu jakością]''] | ||
: | :1. [[Identyfikacja]] problemu | ||
Analiza rozważanego zagadnienia mająca na celu zdefiniowanie problemu. Problem ten jest wybierany m.in. poprzez zastosowanie burzy mózgów, [[diagram Pareto|analizy Pareto]], [[analiza kosztów jakości|analizy kosztów jakości]]. Cel analizy zapisywany jest na końcu strzałki. | Analiza rozważanego zagadnienia mająca na celu zdefiniowanie problemu. Problem ten jest wybierany m.in. poprzez zastosowanie burzy mózgów, [[diagram Pareto|analizy Pareto]], [[analiza kosztów jakości|analizy kosztów jakości]]. Cel analizy zapisywany jest na końcu strzałki. | ||
: | :2. Określenie głównych grup przyczyn | ||
Ustalenie głównych kategorii przyczyn, które mają wpływ na zdefiniowany problem. Stosuję się koncepcję 5M+E, bądź opracowuje własne grupy przyczyn. | Ustalenie głównych kategorii przyczyn, które mają wpływ na zdefiniowany problem. Stosuję się koncepcję 5M+E, bądź opracowuje własne grupy przyczyn. | ||
: | :3. Uszczegółowienie przyczyn | ||
Szukanie przyczyn i podprzyczyn dla każdej zidentyfikowanej grupy. | Szukanie przyczyn i podprzyczyn dla każdej zidentyfikowanej grupy. | ||
: | :4. Analiza wyników | ||
Poddanie diagramu szczegółowej analizie mającej na celu wyłonienie małej liczby przyczyn (od 2 do 4), które mają największy wpływ na końcowy skutek. Sformułowanie wniosków zawierających opis działań naprawczych. W tym celu możliwe jest wystawienie opracowanego diagramu na widok publiczny. W ten sposób każdy z uczestników może wyrazić swoje zdanie, bądź zaproponować własne rozwiązanie. | Poddanie diagramu szczegółowej analizie mającej na celu wyłonienie małej liczby przyczyn (od 2 do 4), które mają największy wpływ na końcowy skutek. Sformułowanie wniosków zawierających opis działań naprawczych. W tym celu możliwe jest wystawienie opracowanego diagramu na widok publiczny. W ten sposób każdy z uczestników może wyrazić swoje zdanie, bądź zaproponować własne rozwiązanie. | ||
Przykładowe zastosowanie diagramu Ishikawy zostało pokazane na rysunku 2. | Przykładowe zastosowanie diagramu Ishikawy zostało pokazane na rysunku 2. | ||
==Wykorzystanie wykresu Ishikawy== | ==Wykorzystanie wykresu Ishikawy== | ||
Prawidłowo sporządzony wykres Ishikawy może posłużyć do stworzenia liczbowego systemu klasyfikacji wad. Liczbę znaków kodu można określić w zależności od żądanego stopnia szczegółowości. Kod może mieć trzy znaki: | Prawidłowo sporządzony wykres Ishikawy może posłużyć do stworzenia liczbowego systemu klasyfikacji wad. Liczbę znaków kodu można określić w zależności od żądanego stopnia szczegółowości. Kod może mieć trzy znaki: | ||
* pierwszy oznacza kategorię przyczyn, | * pierwszy oznacza kategorię przyczyn, | ||
* drugi oznacza przyczynę, | * drugi oznacza przyczynę, | ||
* trzeci oznacza podprzyczynę. | * trzeci oznacza podprzyczynę. | ||
Jeżeli zespół sporządzający wykres posiada dane, które pozwolą na przedstawienie przyczyn w formie liczbowej, można wykorzystać zaproponowany przez Sankey'a zbilansowany wykresy rybich ości (rys. 3). | Jeżeli zespół sporządzający wykres posiada [[dane]], które pozwolą na przedstawienie przyczyn w formie liczbowej, można wykorzystać zaproponowany przez Sankey'a zbilansowany wykresy rybich ości (rys. 3). | ||
[[Grafika:Ishikawa4.gif]] | [[Grafika:Ishikawa4.gif]] | ||
| Linia 86: | Linia 72: | ||
Źródło: E. Kindlarski 1995 s. 9. | Źródło: E. Kindlarski 1995 s. 9. | ||
== | {{infobox5|list1={{i5link|a=[[7 narzędzi TQC]]}} — {{i5link|a=[[Analiza wartości]]}} — {{i5link|a=[[Modelowanie]]}} — {{i5link|a=[[Standardy regulujące zarządzanie projektami]]}} — {{i5link|a=[[Modelowanie procesów]]}} — {{i5link|a=[[Six sigma]]}} — {{i5link|a=[[Scrum of scrums]]}} — {{i5link|a=[[Getting Things Done]]}} — {{i5link|a=[[Analiza FMEA]]}} }} | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
<references /> | <references /> | ||
==Bibliografia== | |||
<noautolinks> | |||
* Gołaś H., Mazur A. (2010), ''Zasady, metody i techniki wykorzystywane w zarządzaniu jakością'', Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań | |||
* Górny A. (2013), ''Identyfikacja przyczyn zdarzenia wypadkowego. Zastosowanie diagramu Ishikawy do oceny pierwotnych i wtórnych przyczyn zdarzenia wypadkowego'', Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach, nr 1 (9) | |||
* Kindlarski E. (1995), ''Wykres Ishikawy'', Warszawa | |||
* Sołtyk P. (2013), ''Kontrola zarządcza i audyt w jednostkach samorządowych. Projektowanie oraz metody oceny systemu zarządzania'', C.H. Beck, Warszawa | |||
* Szczęśniak B., Wapienik Ł., Zasadzień M. (2012), ''[https://bibliotekanauki.pl/articles/322446 Zastosowanie analizy Pareto oraz diagramu Ishikawy do analizy przyczyn odrzutów w procesie produkcji silników elektrycznych]'', Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria Organizacja i Zarządzanie z.63a | |||
</noautolinks> | |||
{{a|[[Sławomir Wawak]], Karolina Kruszczak}} | {{a|[[Sławomir Wawak]], Karolina Kruszczak}} | ||
[[Kategoria: | [[Kategoria:Podstawowe narzędzia jakości]] | ||
[[en:Ishikawa chart]] | [[en:Ishikawa chart]] | ||
{{#metamaster:description|Wykres Ishikawy - metoda identyfikacji przyczyn niepowodzeń w różnych przedsięwzięciach. Stosowany w przemyśle, usługach i projektach. Opracowany przez Kaoru Ishikawę w 1962 roku. Skuteczne narzędzie heurystyczne.}} | |||
Aktualna wersja na dzień 23:34, 6 gru 2023
Wykres Ishikawy (ze względu na charakterystyczny wygląd nazywany wykresem rybiej ości) pozwala na rozpoznanie przyczyn rzeczywistych lub potencjalnych niepowodzeń różnego rodzaju przedsięwzięć. Z tego powodu nazywa się tą metodę także wykresem przyczynowo-skutkowym, Zakres stosowania tej metody początkowo był ograniczony jedynie do przemysłu, lecz w krótkim czasie okazała się ona przydatna w wielu innych dziedzinach. Z powodzeniem można go używać w usługach, administracji, zarządzaniu projektami. Kaoru Ishikawa, profesor Uniwersytetu Tokijskiego, opublikował założenia swojego wykresu w 1962 roku.
Sporządzanie wykresu musi być wysiłkiem wielu pracowników organizacji, ponieważ przyczyny niepowodzeń mają swoje źródła zwykle w różnych dziedzinach działania. Dlatego zespół powinien składać się z ludzi o dużej wiedzy specjalistycznej, którzy dodatkowo posiadają wolę ujawnienia przyczyn wadliwości, w tym także spowodowanych przez siebie. Bardzo przydatne jest stosowanie w trakcie budowy schematu metod heurystycznych[1]
TL;DR
Wykres Ishikawy (wykres przyczynowo-skutkowy) to metoda identyfikacji przyczyn niepowodzeń. Składa się z głównej strzałki (skutek) oraz kategorii przyczyn (5M+E). Może być stosowany w różnych dziedzinach. Budowa wykresu polega na dodawaniu szczegółowych przyczyn i podprzyczyn. Wykres pomaga w analizie problemu i podejmowaniu działań naprawczych. Może być używany do klasyfikacji wad oraz tworzenia zbilansowanych wykresów procentowych przyczyn.
Cechy diagramu Ishikawy
Najważniejszymi cechami diagramu Ishikawy są:
- prostota i duża skuteczność
- uporządkowany przekaz informacji
- trafność analizy
- kompleksowe podejście do rozpatrywanego zagadnienia
- hierarchizacja danych
- przejrzystość i komunikatywność zapisu
- nacisk na lokalizację i eliminację przyczyn problemu[2]
Budowa wykresu Ishikawy
Wykres składa się ze strzałek wraz z opisami, łączących się w ten sposób, że główna strzałka wskazuje skutek, czyli opis niepowodzenia, które jest badane. Kształtem przypomina rybią ość, gdzie:
- głowa ryby oznacza problem do rozwiązania
- kręgosłup ryby to grupy przyczyn, które mogą wpłynąć na pojawienie się problemu
- ości określają przyczyny szczegółowe należące do danej grupy przyczyn
Budowę wykresu Ishikawy przedstawia rysunek nr 1.
[[Plik:diagram Ishikawy.png|300px|right|thumb|Rys. 1 Budowa wykresu Ishikawy na podstawie Gołaś H., Mazur A. Zasady, metody i techniki wykorzystywane w zarządzaniu jakością]]
Pokazane na rysunku kategorie przyczyn zwykle wybierane są z zestawu, zgodnie z koncepcją 5M+E:
- człowiek (Man) - obejmująca kwalifikacje, zadowolenie z pracy, przyzwyczajenia czy staż pracy,
- maszyna (Machine) - obejmująca nowoczesność, wydajność, precyzje, trwałość, bezpieczeństwo oraz warunki pracy,
- materiał (Material) - zawierająca surowce wejściowe, substytuty, półfabrykaty,
- stosowana metoda (Method) - zawierająca procedury, instrukcje, zakres obowiązków, normy, know-how oraz technologię,
- kierownictwo (Management) - obejmująca strukturę organizacyjną, organizację pracy,
- otoczenie (Environment) - zawierająca elementy środowiska wykonywania pracy
Można także używać innych kategorii (np. procedury, wyposażenie, materiały, informacje, ludzie) zależnie od dziedziny, w jakiej wykres jest stosowany. Każda kategoria przyczyn jest rozbudowywana o kolejne przyczyny szczegółowe. Jeżeli zachodzi taka potrzeba, dołącza się także podprzyczyny. Rozbudowa wykresu kończy się w momencie pełnego zidentyfikowania zjawiska.
Zastosowanie wykresu przyczynowo-skutkowego do rozwiązywania problemu
By uzyskać zamierzony rezultat należy zrealizować następujące etapy:
[[Plik:diagram Ishikawy - przykład.png|300px|right|thumb|Rys. 2 Przykład zastosowania wykresu Ishikawy na podstawie Gołaś H., Mazur A. Zasady, metody i techniki wykorzystywane w zarządzaniu jakością]]
- 1. Identyfikacja problemu
Analiza rozważanego zagadnienia mająca na celu zdefiniowanie problemu. Problem ten jest wybierany m.in. poprzez zastosowanie burzy mózgów, analizy Pareto, analizy kosztów jakości. Cel analizy zapisywany jest na końcu strzałki.
- 2. Określenie głównych grup przyczyn
Ustalenie głównych kategorii przyczyn, które mają wpływ na zdefiniowany problem. Stosuję się koncepcję 5M+E, bądź opracowuje własne grupy przyczyn.
- 3. Uszczegółowienie przyczyn
Szukanie przyczyn i podprzyczyn dla każdej zidentyfikowanej grupy.
- 4. Analiza wyników
Poddanie diagramu szczegółowej analizie mającej na celu wyłonienie małej liczby przyczyn (od 2 do 4), które mają największy wpływ na końcowy skutek. Sformułowanie wniosków zawierających opis działań naprawczych. W tym celu możliwe jest wystawienie opracowanego diagramu na widok publiczny. W ten sposób każdy z uczestników może wyrazić swoje zdanie, bądź zaproponować własne rozwiązanie.
Przykładowe zastosowanie diagramu Ishikawy zostało pokazane na rysunku 2.
Wykorzystanie wykresu Ishikawy
Prawidłowo sporządzony wykres Ishikawy może posłużyć do stworzenia liczbowego systemu klasyfikacji wad. Liczbę znaków kodu można określić w zależności od żądanego stopnia szczegółowości. Kod może mieć trzy znaki:
- pierwszy oznacza kategorię przyczyn,
- drugi oznacza przyczynę,
- trzeci oznacza podprzyczynę.
Jeżeli zespół sporządzający wykres posiada dane, które pozwolą na przedstawienie przyczyn w formie liczbowej, można wykorzystać zaproponowany przez Sankey'a zbilansowany wykresy rybich ości (rys. 3).
Rys. 3 Wykres zbilansowany Sankey'a określający udziały procentowe przyczyn powstawania błędów
Źródło: E. Kindlarski 1995 s. 9.
| Wykres Ishikawy — artykuły polecane |
| 7 narzędzi TQC — Analiza wartości — Modelowanie — Standardy regulujące zarządzanie projektami — Modelowanie procesów — Six sigma — Scrum of scrums — Getting Things Done — Analiza FMEA |
Przypisy
Bibliografia
- Gołaś H., Mazur A. (2010), Zasady, metody i techniki wykorzystywane w zarządzaniu jakością, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
- Górny A. (2013), Identyfikacja przyczyn zdarzenia wypadkowego. Zastosowanie diagramu Ishikawy do oceny pierwotnych i wtórnych przyczyn zdarzenia wypadkowego, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach, nr 1 (9)
- Kindlarski E. (1995), Wykres Ishikawy, Warszawa
- Sołtyk P. (2013), Kontrola zarządcza i audyt w jednostkach samorządowych. Projektowanie oraz metody oceny systemu zarządzania, C.H. Beck, Warszawa
- Szczęśniak B., Wapienik Ł., Zasadzień M. (2012), Zastosowanie analizy Pareto oraz diagramu Ishikawy do analizy przyczyn odrzutów w procesie produkcji silników elektrycznych, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria Organizacja i Zarządzanie z.63a
Autor: Sławomir Wawak, Karolina Kruszczak
