Decydent

Decydent to pojęcie odnoszące się do teorii decyzji, charakteryzujące podmiot procesu decyzyjnego, czyli podmiot dokonujący wyboru ostatecznego wariantu decyzji. Jest osobą, która podejmuje wszystkie decyzje odnoszące się do zakupu danych produktów np.: czy kupić?, co kupić?, gdzie kupić?. Podejmując decyzję, decydent ma do rozstrzygnięcia określony problem decyzyjny, będący pojęciem z zakresu teorii decyzji, oznaczające sytuację niejednokrotnie problemową, w której podmiot - decydent, staje przed koniecznością wyboru jednego z innych alternatywnych wariantów działania. Decydenta najkrócej można opisać w sposób następujący: może podejmować decyzję i bierze za nią odpowiedzialność. Decydent stanowi osobę lub grupę osób, które uczestniczą w procesie podejmowania decyzji (Bartosiewicz S. 2012, s.59)

TL;DR

Artykuł omawia pojęcie decydenta w kontekście teorii decyzji. Decydentem może być osoba fizyczna, grupa osób lub maszyna. W przypadku przedsiębiorstwa wyróżnia się decydenta o kompetencjach materialnych i formalnych. Proces podejmowania decyzji składa się z badania sytuacji, opracowywania rozwiązań, oceny wariantów i wyboru jednego z nich, oraz wdrożenia i kontroli decyzji. W zależności od rodzaju problemu decyzyjnego, decyzje mogą być programowane, nieprogramowane, zaprogramowane, niezaprogramowane, racjonalne, zadowalające lub sekwencyjne. Decydentowi wpływają na jego zachowanie czynniki kulturowe, społeczne, osobiste i psychologiczne.

Kto może zostać decydentem?

W każdym problemie dotyczącym wyboru pojawia się naturalnie określony decydent, ktoś podejmujący daną decyzję. Decydentów można podzielić na trzy kategorie:

• jednostka, osoba fizyczna

Według teorii oczekiwanej użyteczności decydenci indywidualni kiedy podejmują pewne alternatywne wybory, wybierają taką opcję, która pozwoli im zmaksymalizować oczekiwaną użyteczność. Jednostka jest decydentem w różnych sytuacjach życia codziennego. Np. gdy problemem jest wybór miejsca pracy, to decydentem w takim przypadku jest przeważnie osoba poszukująca pracy. W przypadku dokonywania zakupu, decydentem jest zazwyczaj indywidualny konsument dokonujący zakupu, ale też menadżer podejmujący decyzję o przyszłości przedsiębiorstwa.

• grupa osób

Zdarza się również, iż decydentem jest grupa osób. Np. kiedy członkowie urzędu gminy podejmują decyzję związaną z inwestycjami, bądź gdy nowy plan produkcyjny jest przyjmowany przez kierownictwo firmy. Osoby na ważniejszych stanowiskach są odpowiedzialne za decyzje dotczące celów, natomiast osoby na niższych szczeblach, decydują o środkach potrzebnych do ich osiągnięcia. Decydentem grupowym może być rodzina. Decyzje grupowe wymagają większego zaangażowania i są z reguły bardziej skomplikowane. W przypadku kiedy decydent jest zbiorowy, należy ustalić odpowiednie procedury umożliwiające podjęcie decyzji w przypadku, kiedy poszczególne osoby uważają różne warianty za optymalne. Podejmowanie decyzji oznacza proces wyboru. W każdym przypadku, gdy możliwych jest wiele wariantów i należy wybrać jeden, pojawia się problem podejmowania decyzji (Bartosiewicz S. 2012, s.59)

A. Niemczyk opracowała schemat decyzyjny, związany z procesem decyzyjnym rodziny. Kierując się tym kryterium podziału, można wyróżnić cztery modele decydentów:

1. koleżeński - na podjęcie decyzji wpływ ma większość lub wszyscy członkowie rodziny
2. matriarchalny - rozstrzygające słowo na podejmowaną decyzję ma małżonka
3. paternalistyczny - ostateczna decyzja jest podejmowana przez męża
4. suwerenny - każdy sam indywidualnie decyduje o wyborze zakupu

• maszyna - przykładem może być sterownik ustalający optymalną temperaturę w piecu hutniczym, w klimatyzacji.

Podział decydentów

Odnosząc się do działań przedsiębiorstwa można wyróżnić dwa modele:

• decydent o kompetencjach materialnych - posiadający wiedzę do stowrzenia projektu decyzjnego,
• decydent o kompetencjach formalnych - osoba wybierająca określony projekt.

Struktura decyzji

Decyzja składa się z następujących po sobie etapów, które zrealizowane w całości decydują o strukturze pełnej lub w przeciwnym razie niepełnej.

• badanie sytuacji i jej analiza - próba określenia problemu oraz jego przyczyn za pomocą dostępnej literatury czy dokumentacji;
• opracowywanie możliwych rozwiązań - często zdarza się, że decydenci po odnalezieniu jednego rozwiązania zaprzestają poszukiwania innych co jest jednak błędnym zachowaniem, które może skutkować wyborem nie najlepszego wariantu;
• ocena każdego z wariantów i wybór jednego z nich - obejmuje analizę skutków każdego z wariantów oraz ich możliwości wdrożeniowe. Próba oceny w jaki sposób zadowolą one potrzeby decydenta;
• wdrożenie jednego z wariantów - obejmuje również następującą po tym kontrolę następstw decyzji i ewentualne jej korygowanie.

Rodzaje decyzji

W celu uzyskania decyzji najwyższej jakości, która da najlepsze efekty końcowe niezbędne staje się uświadomienie rodzaju problemu decyzyjnego. Znanych jest wiele rodzajów decyzji, jednak z zakresu zarządzania możemy wyróżnić następujące:

• decyzje nieprogramowane - decyzje nierutynowe
• decyzje programowane - decyzje rutynowe
• decyzje programowalne - decyzje o pełnej strukturze
• decyzje nieprogramowalne - decyzje o niepełnej strukturze
• decyzje zaprogramowane - decyzje powtarzające się
• decyzje niezaprogramowane - decyzje o słabej strukturze
• decyzje racjonalne - przy założeniu pełnej wiedzy, informacji
• decyzje zadowalające - decyzje "wystarczająco" dobre
• decyzje sekwencyjne - decyzje polegające na analizie wszystkich opcji

Według Philipa Kotlera decydent to osoba, tuż obok inicjatora, doradcy, nabywcy i użytkownika, z uczestników procesu decyzyjnego, gdzie każdy odgrywa różne role. Decydent musi pokonać pięć etapów procesu decyzyjnego, aby można było uznać, iż przeszedł wszystkie fazy decyzjne:

• odczuwanie potrzeby
• wyszukiwanie wariantów
• zaopiniowanie tych wariantów
• podjęcie decyzji o zakupie
• emocje towarzyszące po dokonaniu zakupu

Czynniki wpływające na zachowania decydenta

Na podjęcie decyzji przez decydenta wpływa wiele czynników, zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych. W klasyfikacji czynników według Philipa Kotlera zostały wyróżnione cztery czynniki:

Kulturowe:

• Kultura
• Subkultura
• Klasa społeczna

Społeczne:

• Grupa odniesienia
• Rodzina
• Role i status

Osobiste:

• Wiek i etap w cyklu życia
• Zawód
• Styl życia
• Osobowość i ambicje życiowe

Psychologiczne:

• Motywacja
• Percepcja
• Proces uczenia się
• Przekonania i postawy

Decydent — artykuły polecane

Warunki podejmowania decyzji — Zachowania konsumentów — Model EBK — Analityk biznesowy — Zespołowe podejmowanie decyzji — Podejmowanie decyzji — Racjonalność działania — Modele procesów decyzyjnych — Zarządzanie operacyjne

Bibliografia

• Bartosiewicz S. (2012), System podejmowania decyzji we współczesnym przedsiębiorstwie, Zarządzanie i Edukacja, nr 84
• Brdulak J. (2005), Zarządzanie wiedzą a proces innowacji produktu. Budowanie przewagi konkurencyjnej firmy, Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej
• Fabisiak L., Ziemba P. (2011), Wybrane metody analizy wielokkryterialnej w ocenia użyteczności serwisów internetowych, Zeszyty Naukowe Uniewersytetu Szczecińskiego, nr 656
• Falkowski A., Tyszka T. (2006), Psychologia zachowań konsumenckich, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
• Fatuła D., Sagan A. (2014), Strategie alokacji zasobów polskich gospodarstw domowych - analiza empiryczna, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu, nr 4(42)
• Malewska K. (2014), Ewolucja Modeli Procesów Podejmowania Decyzji, Marketing i rynek, nr 5
• Michalska E. (2012), Podejmowanie decyzji w warunkach niepełnej informacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, nr 898
• Rudnicki L. (2012), Zachowanie konsumentów na rynku, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Sulewski P. (2011), Stopień awersji do ryzyka a wyniki gospodarstwa rolnego, Roczniki nauk rolniczych, nr 98

Autor: Paulina Szklarczyk, Natalia Szymańska