Percepcja

Percepcja - czyli spostrzeganie, jest to opracowanie, interpretacja i przypisanie znaczenia doświadczeniu sensorycznemu. Rozgraniczenie pomiędzy wrażeniami i spostrzeżeniami nie jest całkiem wyraźne, niemniej jednak większość psychologów traktuje wrażenie jako doznanie prymitywne, sterowane danymi zewnętrznymi, powstające za sprawą aktywności receptorów, percepcje zaś- jako opartą na działalności mózgu interpretacje materiału dostarczanego przez wrażenia [I. Kurcz, 1999, s. 225]. Percepcja to podstawowa forma kontaktu poznawczego człowieka i świata zewnętrznego. Cała wiedza pochodząca z tego zjawiska oparta jest lub wywnioskowana z tej fundamentalnej formy świadomości.

Percepcja - świadome odbieranie bodźców i informacji za pomocą zmysłów; postrzeganie [E. Sobol, 2002, s. 647].

Percepcja - postrzeganie i rozróżnianie bodźców [I. Duda, 1994, s. 119].

• Bodziec, podnieta, biol.; - zmiana fiz. lub chem. W środowisku zewn. lub wewn. organizmu pobudzająca wyspecjalizowane narządy czuciowe (odbiorcze) organizmu czyli[B. Petrozolin-Skowrońska, 1997, s. 501]:
• receptory; w zależności od rodzaju receptora rozróżnia się b. wzrokowe, słuchowe, dotykowe, bólowe, itp.; pod wpływem b. w receptorze powstaje stan czynny, który wyzwala
• impulsy biegnące ośrodkowego układu nerwowego

Percepcja - postrzeganie efektów pobudzenia przez jeden lub kilka bodźców sensorycznych [T. Jędryka, 2001, s. 93].

Percepcja zmysłowa stanowi podstawę do uchwycenia przez myślenie (rozum) różnego rodzaju relacji, zawiera w sobie ‘motywy’prowadzące do myślowego wytworzenia różnych pojęć, kategorii, schematów itp [S. Judycki, 2002]

Percepcja nie jest tożsama z uwagą. Najogólniej rzecz ujmując, percepcja w sposób całościowy obejmuje procesy poznawcze człowieka (spostrzeganie), natomiast uwaga jest umiejętnością skupienia się na wybranych elementach otoczenia [K.Piekarski, 2014]

TL;DR

Artykuł omawia pojęcie percepcji jako procesu spostrzegania i interpretowania bodźców sensorycznych. Percepcja jest aktywnym twórczym procesem, który tworzy obraz rzeczywistości. Jest zależna od doświadczenia, wiedzy, stanu emocjonalnego i innych czynników. Percepcja może wpływać na działanie człowieka, ale także może być wykorzystywana w celu planowania i wykonywania działań. Według J.J. Gibsona percepcja i działanie są nierozerwalnie powiązane.

Percepcja jako proces poznawczy

Spostrzeganie, percepcja, psychol. - złożony proces poznawczy, w wyniku którego w umyśle człowieka powstaje obraz rzeczywistości zw. spostrzeżeniem; s. nie jest biernym odwzorowaniem rzeczywistości, lecz aktywnym, twórczym procesem, którego istota polega na organizowaniu w "sensowne" całości materiału dostarczonego przez zmysły; przetwarzanie informacji odbieranej z narządów zmysłów odbywa się na 2 poziomach: sensoryczno-motorycznym (s. całości przestrzenno-czasowych) i semantyczno-operacyjnym (s. przedmiotów i znaków). W s. zasadniczą rolę odgrywają, wytworzone na podstawie uprzedniego doświadczenia, wewn. wzorce (reprezentacje, schematy poznawcze) rzeczywistości, służące jako swoiste hipotezy podlegające weryfikacji w miarę napływu nowych danych. Dzięki temu, że s. jest raczej procesem identyfikowania niż biernego rejestrowania, wykraczającym poza dostarczone informacje, możliwe jest trafne rozpoznawanie przedmiotów i zjawisk mimo luk w materiale sensorycznym, a także jego zmienności związanej z warunkami, w jakich proces s. przebiega.

To, co i jak człowiek spostrzega (zwł. w sytuacjach niejednoznacznych), zależy od jego uprzedniego doświadczenia, wiedzy, także aktualnego stanu emocjonalnego, postaw, opinii i przekonań. Wpływ tych czynników przejawia się w selekcji informacji (wybiórczym akcentowaniu niektórych elementów rzeczywistości, a pomijaniu innych) oraz w tendencji do zniekształcania spostrzeżeń zgodnie z wytworzonym schematem, nastawieniem lub dominującą potrzebą. Szczególnie widoczny wpływ na s. wywierają procesy emocjonalno - motywacyjne; przejawia się on na ogół szybszym, łatwiejszym rozpoznawaniem bodźców mających znaczenie emocjonalne, a także tendencja do interpretowania treści spostrzeżeń zgodnie z treścią przezywanej emocji.

Pod wpływem emocji negatywnych, zwł. lęku, dochodzi niekiedy do reakcji przeciwnej, polegającej na blokowaniu dostępu do świadomości bodźców będącym sygnałami tych emocji, co przejawia się opóźnionym lub błędnym ich rozpoznawaniem (zjawisko tzw. Obronności percepcyjnej). Zjawiska te są wykorzystywane m.in. w diagnostyce psychologicznej [B. Petrozolin-Skowrońska,1997, s. 974].

Percepcja i jej związek z działaniem

W celu przybliżenia różnych koncepcji poznania można postawić pytanie - Co kieruje nami, kiedy omiatamy wzrokiem otoczenie? Czy chcemy zredukować niewiedzę i ustalić, gdzie się znajdujemy? Czy też może samo rozglądanie się jest składnikiem procesu działania, podjętego wcześniej i wykorzystującego zebrane informacje do planowania i wykonywania działań następnych?

Decydując się na pierwszy związek, czyli percepcję dla poznania - ograniczamy się do zdobywania wiedzy. Proces ten sprowadza się do odbioru i przetwarzania informacji pochodzącej z bodźców tak długo, aż powstanie uświadomiony percept. Kiedy już pojawi się świadoma wiedza percepcyjna, może ona być wykorzystana w różny sposób, w tym również - na potrzeby działania. Drugą natomiast możliwość postrzegania zjawiska percepcji to działanie z udziałem percepcji. W tym podejściu skupieni jesteśmy na nieświadomej kontroli składników zachowania po to, aby uzyskać zamierzony efekt, prowadzący do zmiany w otoczeniu [A. Klawiter, 2012]

Według J.J. Gibsona rozdział percepcji i działania jest błędem. Zakładał on, że percepcja sama w sobie jest działaniem i że podejmowana jest po to, aby usprawniać działania niepercepcyjne. Według Gibsona, badanie polegające na odosobnieniu jej z naturalnych warunków, w jakich korzysta z niej organizm, skutkuje odbiorem wadliwych obrazów mechanizmu jej działania.

Percepcja — artykuły polecane

Cechy informacji — Procesy poznawcze — Socjotechnika — Neuromarketing — Informacja — Heurystyka — Komunikacja niewerbalna — Psychologiczny aspekt informacji — Epistemologia

Bibliografia

• Duda I. (red.) (1995), Słownik pojęć towaroznawczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Jędryka T. (2001), Metody sensoryczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Judycki S. (2002), Introspekcja jako problem psychologiczny, Roczniki psychologiczne, nr 1
• Klawitter A. (2012), Co ze mną zrobisz, kiedy mnie zobaczysz? Percepcja jako wyszukiwanie ofert (affordances) w otoczeniu, AVANT. Pismo Awangardy Filozoficzno-Naukowej 2
• Kurcz I. (1999), Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Piekarski K. (2014), Ekonomia percepcji: mechanizmy selekcjonowania informacji w internecie
• PWN (2004), Nowa encyklopedia powszechna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• PWN (2004), Nowa encyklopedia powszechna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Sobol E. (red.) (2002), Nowy Słownik Języka Polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Kolaniak Marzena, Jakub Kaczorowski