Podatek akcyzowy

Podatek akcyzowy jest rodzajem selektywnego, jednofazowego podatku pośredniego (obok podatku od towarów i usług) wprowadzonym ustawą z dnia 8 stycznia 1993 r o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym.

Ciężar opodatkowania w przypadku podatku akcyzowego nakładany na wytwórcę lub sprzedawcę (towaru lub usługi akcyzowej) przerzucany jest na konsumenta w postaci podwyższonej ceny sprzedawanych towarów i usług. A więc, ciężar opodatkowania nie jest ponoszony przez podmioty, na które podatek jest nakładany, ale przez osoby trzecie - w tym przypadku konsumentów. Akcyza stanowi integralną część ceny wyrobu akcyzowego, co oznacza, że konieczność doliczenia podatku akcyzowego powoduje podwyższenie ceny sprzedawanego dobra.

TL;DR

Podatek akcyzowy to rodzaj podatku pośredniego, który jest nakładany na wyroby akcyzowe. Ciężar opodatkowania jest przerzucany na konsumentów poprzez podwyższenie ceny sprzedawanych towarów. Podatek akcyzowy regulowany jest przez ustawy i rozporządzenia. Ma on cel fiskalny, czyli zwiększenie dochodów budżetowych, oraz cel pozafiskalny, czyli zmniejszenie spożycia określonych produktów. Podatnikami akcyzy są producenci i importerzy wyrobów akcyzowych. Przedmiotem opodatkowania są różne produkty, takie jak paliwa, alkohol, wyroby tytoniowe, itp. Stawki podatku mogą być ustalane procentowo lub kwotowo. Istnieją również zwolnienia od podatku akcyzowego, zarówno obligatoryjne, jak i fakultatywne. Zwolnienia mogą również dotyczyć instytucji międzynarodowych i sił zbrojnych państw NATO.

Podstawy prawne

Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi podatek akcyzowy w Polsce są:

• ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r o podatku akcyzowym regulująca opodatkowanie podatkiem akcyzowym wyrobów akcyzowych oraz samochodów osobowych, organizację obrotu tymi wyrobami, a także oznaczanie znakami akcyzy, zwana dalej "ustawą"
• rozporządzenia Ministra Finansów wydane na podstawie delegacji zawartych w ww. ustawie.

Podatek akcyzowy w Unii Europejskiej

Akcyza należy do podatków zharmonizowanych w Unii Europejskiej. Podstawę prawną stanowi art. 113 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W obecnym stanie prawnym - wynikającym z dyrektywy Rady 2008/118/WE z dnia 16 grudnia 2008r. w sprawie ogólnych zasad dotyczących podatku akcyzowego - harmonizacja ta obejmuje:

• produkty energetyczne i energię elektryczną,
• alkohol i napoje alkoholowe,
• wyroby tytoniowe,

Podatek akcyzowy, a podatki obrotowe

Akcyza różni się od podatków obrotowych sposobem określania przedmiotu i podstawy opodatkowania:

• podatek obrotowy jest powszechny, akcyza jest pobierana tylko od niektórych towarów,
• podmiotami podatku akcyzowego są producenci i importerzy wyrobów akcyzowych bez względu na formę organizacyjno - prawną,
• zapłacenie podatku akcyzowego nie zwalnia od zapłacenia na ogólnych zasadach podatku od towarów i usług,
• podatek akcyzowy jest wkalkulowany przez podatnika w cenę wyrobu i dopiero od tej wartości naliczany jest podatek od towarów i usług.

Cel podatku akcyzowego

Główne cele podatku akcyzowego to:

• cel fiskalny - zwiększenie dochodów budżetowych.
• cel pozafiskalny - dążenie do zmniejszenia spożycia określonych produktów

A więc, celem akcyzy jest zmniejszenie konsumpcji dóbr nią obłożonych. Motywacją państwa do takich działań może być rzadkość lub wysoka cena dobra (benzyna, energia elektryczna), bądź też jego szkodliwość dla zdrowia obywateli (produkty tytoniowe i napoje alkoholowe). Dochody z akcyz są w wielu państwach ważnym elementem dochodów budżetu na poziomie kraju lub jednostek samorządowych.

Podatnicy

Podatnikami podatku akcyzowego są osoby prawne, osoby fizyczne będące producentami lub importerami wyrobów akcyzowych oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej dokonujące czynności opodatkowanych.

Minister Finansów, mający odpowiednie uprawnienia, wskazał przypadki, gdy podatkowi akcyzowemu podlegają podmioty inne niż importer lub producent wyrobów akcyzowych. Zgodnie z przepisami rozporządzenia z 15 grudnia 1999 r. podatnikami są również:

• zleceniobiorcy - gdy wykonują wyroby akcyzowe na zlecenie,
• importerzy towarów zapakowanych w opakowania z tworzyw sztucznych, jeżeli opakowania te są opodatkowane akcyzą
• podmioty, które dokonują rozlewu lub "uszlachetniania" wyrobów winiarskich,
• podmioty posiadające importowane wyroby akcyzowe, od których nie pobrano podatku akcyzowego z zastrzeżeniem, że nie dotyczy to osób fizycznych nabywających wyroby akcyzowe na własne cele konsumpcyjne,
• podmioty sprzedające paliwa silnikowe pochodzące z zapasów obowiązkowych w rozumieniu ustawy z dnia 30 maja 1996 r. o rezerwach państwowych i zapasach obowiązkowych paliw,
• podmioty wytwarzające paliwa silnikowe w drodze mieszania i przeklasyfikowania wyrobów naftowych,
• podmioty dokonujące uszlachetnienia soli w procesach dosuszania, oczyszczania, jodowania i wzbogacania,
• podmioty wykonujące czynności podnoszące wartość użytkową wyrobów zaliczanych do środków upiększających, wyrobów perfumeryjnych i kosmetycznych,
• podmioty odsprzedające lub zużywające nabyty spirytus na inny cel niż to określono w zamówieniu,
• podmioty zużywające spirytus własnej produkcji do wytwarzania innych towarów,
• w przypadku sprzedaży gazu płynnego, podmioty dokonujące:
• tankowania gazem płynnym pojazdów samochodowych, przystosowanych technicznie do zasilania tym paliwem,
• napełniania gazem płynnym butli turystycznych o masie do 5 kg,
• podmioty sprzedające samochód osobowy przed jego pierwszą rejestracją dokonywaną na terytorium RP,
• podmioty dokonujące sprzedaży wyrobów akcyzowych podlegających opodatkowaniu tym podatkiem, od których nie zapłacono akcyzy.

Przedmioty podatku akcyzowego

Przedmiotem opodatkowania podatkiem akcyzowym są czynności, których przedmiotem jest wyrób akcyzowy (zgodnie z Ustawą z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym ). Wyroby akcyzowe to:

• produkty naftowe i syntetyczne paliwa płynne,
• broń gazowa i broń palna myśliwska,
• energia elektryczna.
• wyposażenie specjalistyczne obiektów działalności rozrywkowej osobno nie wymienione,
• samochody osobowe,
• jachty pełnomorskie,
• sprzęt elektroniczny wysokiej klasy oraz kamery wideo,
• sól,
• środki upiększające i wyroby perfumeryjne,
• karty do gry, z wyłączeniem kart do gry dla dzieci,
• wyprawione skóry futrzane zwierząt szlachetnych oraz wyroby z tych skór,
• wyroby przemysłu spirytusowego i drożdżowego, z wyłączeniem drożdży,
• wyroby winiarskie,
• piwo,
• wyroby tytoniowe,
• łodzie żaglowe, łodzie z silnikiem i łodzie z dostosowaniem do silników (drewniane, z tworzyw sztucznych i innych materiałów), z wyłączeniem łodzi rybackich, roboczych i ratowniczych,
• pozostałe napoje alkoholowe o zawartości alkoholu powyżej 1,2%,
• gaz wykorzystywany do napędu pojazdów samochodowych oraz napełniania butli turystycznych o masie do 5 kg.

Podstawowym kryterium przy zaliczeniu towarów do wyrobów akcyzowych jest wysoka akumulacja zysku, czyli duża nadwyżka przychodów ze sprzedaży nad kosztami produkcji. Nadwyżka ta w znacznej części przejmowana jest drogą opodatkowania podatkiem akcyzowym przez państwo i stanowi ważne źródło dochodów budżetu państwa.

Stawki podatku akcyzowego

Stawki podatku ustala się kwotowo lub procentowo przy jednoczesnym zachowaniu w tym zakresie stosunkowo dużych uprawnień dla ministerstwa finansów. Ustawodawca określa tylko górne granice stawek dla poszczególnych grup wyrobów [W. Ziółkowska Poznań 2002 s. 116]

Stawki procentowe jako jedyne stanowią stawkę akcyzy dla samochodów osobowych, których wielkość wyliczana się w zależności od pojemności silnika, a także dla niektórych wyrobów tytoniowych. Przykładowo:

• Papierosy - 206,76 zł za każde 1000 sztuk i 31,41% maksymalnej ceny detalicznej
• 18,6% podstawy opodatkowania - dla samochodów osobowych o pojemności silnika powyżej 2000 centymetrów sześciennych

Stawki kwotowe natomiast, są typowe i mają zastosowanie do opodatkowania wyrobów akcyzowych. Dla przykładu:

• Piwo - 7,79 zł od 1 hektolitra
• Wino - 158,00 zł od 1 hektolitra gotowego wyrobu

Stawki podatku akcyzowego ustalone przez Ministerstwo Finansów na rok 2016.

W ustawie z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym ) w art. 89, art. 93-97 oraz art. 99 oraz art. 105 określone zostały stawki akcyzy dla wyrobów akcyzowych oraz samochodów osobowych.

Zwolnienie z podatku akcyzowego

Wyróżniamy dwa rodzaje zwolnień od akcyzy:

• zwolnienie o charakterze obligatoryjnym
• zwolnienie o charakterze fakultatywnym

Zwolnienia obligatoryjne dotyczą:

• energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych;
• wyrobów akcyzowych przeznaczonych na określone cele paliwowe lub opałowe,
• ubytków wyrobów akcyzowych, powstałych w zdarzeniach losowych,
• w zakresie transportu: paliw i smarów przewożonych w standardowych zbiornikach, oraz niewielkich ilości wyrobów tytoniowych przeznaczonych do własnego użytku, przewożonych w bagażu osobistym.

Zwolnienia fakultatywne natomiast, określa Minister Finansów biorąc pod uwagę między innymi specyfikę obrotu wyrobami akcyzowymi lub samochodami osobowymi.

Inne sposoby zwolnień z podatku akcyzowego

Istnieje również możliwość zwolnienia z podatku akcyzowego, jeżeli wynika to z porozumień międzynarodowych lub zasady wzajemności:

• instytucje Unii Europejskiej,
• przedstawicielstwa dyplomatyczne i urzędy konsularne,
• organizacje międzynarodowe,
• personel dyplomatyczny i konsularny tych przedstawicielstw i urzędów,
• siły zbrojne państw NATO
• Kwaterę Główną Wielonarodowego Korpusu Północno - Wschodniego

Podatek akcyzowy — artykuły polecane

Podatek obrotowy — Podatek pośredni — Zwolnienia podatkowe — Podatek — Podatek dochodowy od firm — Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług — System podatkowy — Płatnik vat — Ustawa o podatku od towarów i usług — Depresja gospodarcza

Bibliografia

• Domarecka E., Kulinicz T. (2000), Vademecum podatnika. Akcyza 2000, Difin, Warszawa
• Gomułowicz A., Małecki J. (2013), Podatki i prawo podatkowe, LexisNexis, Warszawa
• Grzelak J. (1993), Podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, Przedsiębiorstwo Doradztwa i Usług Finansowo-Księgowych EKSPERT, Wrocław
• Hellych E. (2006), Finanse publiczne, Warszawa
• Kulicki J., Krawczyk A., Sokół P. (1998), Leksykon podatkowy, PWE, Warszawa
• Modzelewski W. (red.) (2002), Prawo podatkowe. Podatek akcyzowy, Instytut Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy, Warszawa
• Nykiel W. (2015), Polskie prawo podatkowe. Podręcznik akademicki, Difin, Warszawa
• Osiatyński J. (2006), Finanse publiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Ostaszewski J. (red.) (2013), Finanse Difin, Warszawa
• Sowa B. (2013), Podatek akcyzowy na tle innych form opodatkowania konsumpcji, Modern Management Review, vol. 18 (XVIII), nr 20 (2)
• Sygut E. (2016), Aspekty fiskalne zasady poboru akcyzy w kraju przeznaczenia, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, nr 5
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535
• Ziółkowska W. (2005), Finanse publiczne. Teoria i zastosowanie, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań

Autor: Jakub Jarosz, Małgorzata Abramek