Strategia polityki pieniężnej

Strategia polityki pieniężnej inaczej polityki monetarnej, jest to sposób postępowania banku centralnego prowadzący do osiągnięcia strategicznych celów polityki pieniężnej, za pośrednictwem instrumentów polityki pieniężnej (instrumenty pośrednie oraz instrumenty typu administracyjnego). Jej nadrzędnym celem jest dążenie do utrzymania długookresowego wzrostu gospodarczego poprzez zagwarantowanie stabilnego poziomu cen, czyli równowagi pieniężnej w gospodarce, jak również zwalczanie inflacji. Założenia te mogą zostać zrealizowane za pośrednictwem czołowych strategii monetarnych (Włudyka T., Smaga M. 2015, s. 245)

TL;DR

Strategia polityki pieniężnej to sposób działania banku centralnego mający na celu utrzymanie stabilnego wzrostu gospodarczego i zwalczanie inflacji. Istnieją różne strategie, takie jak kontrola podaży pieniądza, kontrola kursu walutowego, kontrola stóp procentowych oraz bezpośredni cel inflacyjny. Każda z tych strategii ma swoje zalety i wady, ale obecnie najpopularniejszą strategią jest bezpośredni cel inflacyjny, który polega na określeniu dopuszczalnego wzrostu cen konsumpcyjnych. Strategia eklektyczna, czyli przyjmowanie kilku celów jednocześnie, jest również stosowana, ale może prowadzić do konfliktów.

Rodzaje

• Strategie tradycyjne (triada celów)

Bank centralny aby osiągnąć cel strategiczny prowadzi politykę pieniężną dysponując celem pośrednim i celem operacyjnym. W zależności od wyboru celu pośredniego, który podkreśla to podejście wyróżnia się strategie: kontroli podaży pieniądza (agregatów monetarnych), kontroli kursu walutowego, a także kontroli stóp procentowych. Przy czym wybór jednego z celów pośrednich wyklucza realizację pozostałych. Są to tzw.strategie pośrednie, które były stosowane przez banki centralne na całym świecie do końca lat 80. XX w.

• Strategie wieloparametryczne

Bank centralny tworzy model makroekonomiczny, w którym cel strategiczny jest zmienną endogeniczną, a instrumenty polityki pieniężnej są zmiennymi egzogenicznymi. Decyzje odnośnie zastosowania odpowiednich instrumentów polityki pieniężnej są podejmowane w oparciu o wiele wskaźników polityki pieniężnej. W ramach tego podejścia wyróżnia się strategię bezpośredniego celu inflacyjnego (BCI) oraz strategię eklektyczną.

Charakterystyka poszczególnych strategii

• Strategia kontroli podaży pieniądza

Za cel pośredni przyjmuje się kontrolę jednego z agregatów monetarnych, zgodnie z założeniem monetarystów, że wzrost ilości pieniądza jest stały. Ilość pieniądza jest mierzona w postaci różnych agregatów monetarnych, począwszy do najwęższego ujęcia jakim jest baza monetarna M0, przez agregaty M1, M2, po szerokie ujęcie w postaci agregatów M3 i innych. Poszczególne agregaty zawierają różne płynne aktywa. Ustalanie celów dla podaży pieniądza przez banki centralne było powszechnie stosowane od lat 70. XX w., kiedy inflacja przyjmowała wartości dwucyfrowe. Bank centralny może nadzorować podaż pieniądza między innymi poprzez regulowanie rozmiarów bazy monetarnej. Funkcja ta umożliwia mu oddziaływanie na międzybankowy rynek pieniężny, co w rezultacie pozwala na utrzymanie się na nim określonej stopy procentowej. A to z kolei ma swoje odzwierciedlenie w wolumenie kreacji pieniądza za pośrednictwem sektora bankowego. Powyższe działania są kontrolowane przez bank centralny po to by dążyć do uzyskania założonego poziomu podaży pieniądza, czyli celu pośredniego, który jest czynnikiem niezbędnym do realizacji celu finalnego jakim jest osiągnięcie założonej stopy inflacji (Włudyka T., Smaga M. 2015, s. 245)

Strategia ta okazała się nietrafioną. Występujący na początku lat 80. spadek szybkości obiegu pieniądza podważył monetarystyczną regułę stałej stopy wzrostu podaży pieniądza, według której szybkość obiegu pieniądza jest stabilną funkcją wielu zmiennych. Przyczyną tego była niska inflacja mająca wpływ na oczekiwania inflacyjne ludności. Im oczekiwana inflacja jest niższa, tym ludność jest skłonna utrzymywać znaczną część dochodów w formie pieniężnej co prowadzi do wzrostu popytu na pieniądz. Zmusiło to banki centralne do zwiększania ilości pieniądza ponad ustalone wielkości agregatów. Rozwój w latach 80. nowych instrumentów finansowych, sprawił, że pomiar agregatów pieniężnych był utrudniony. Brak korelacji między agregatami monetarnymi a PKB i inflacją sprawiło, że banki centralne zaprzestały jej stosowania na początku lat 90. Fakt ten najlepiej oddają słowa J. Crow'a gubernatora Banku Kanady: "to nie my zrezygnowaliśmy z agregatów pieniężnych;to one zrezygnowały z nas" (F. Mishkin 2002, s. 618)

• Strategia kontroli kursu walutowego

Polega na związaniu ceny waluty krajowej z walutą dużego kraju lub grupy krajów, w których występuje niska inflacja, co prowadzi do wprowadzenia stałego kursu walutowego. Sposobem na osiągnięcie trwałego związku waluty krajowej i waluty odniesienia jest przynależność do unii walutowej. Realizacja tej strategii może okazać się najbardziej owocna w mniejszych państwach, gdzie czołową rolę pełni skuteczny handel zagraniczny, z przewagą na import, mający znaczący wpływ na wzrost gospodarczy tych krajów (Grostal W. i in. 2016)

Jednakże strategia ta posiada istotne wady (P. Szpunar 2000, s. 143-162):

1. wrażliwość na spekulacje, czyli nieoczekiwane rezygnacje zagranicznych przedsiębiorstw inwestujących w krajowy rynek finansowy
2. możliwość wystąpienia zaburzeń w bilansie płatniczym kraju
3. ryzyko wystąpienia kryzysów walutowych
4. brak niezależności polityki pieniężnej banku centralnego
5. uzależnienie aktywności gospodarki krajowej od stanu koniunktury głównego partnera handlowego

Rezultatem stosowania ekspansywnej polityki pieniężnej może być wzrost pieniądza, który prowadzi do spadku poziomu stóp procentowych banków komercyjnych. W konsekwencji takich działań może wystąpić deprecjacja wartości waluty krajowej, a co za tym idzie może to wpłynąć na wzrost popytu na produkty rodzime, wyrażone w walucie zagranicznej (Poliński R., Biernat J. 2013, s. 29)

• Strategia kontroli stóp procentowych

Stopy procentowe są czołowym narzędziem banku centralnego w zakresie polityki pieniężnej. Przyjmowanie kontroli tego instrumentu jako celu pośredniego jest rozwiązaniem czysto teoretycznym i w praktyce nie ma zastosowania. W latach 60. Fed próbował osiągnąć określony poziom długoterminowej stopy procentowej stosując twist operation (D.Tymoczko 03/2002, s. 12), co zakończyło się porażką. Stopa procentowa może służyć tylko osiąganiu celów pośrednich.

• Strategie bezpośredniego celu inflacyjnego

Obecnie strategia bezpośredniego celu inflacyjnego jest jedną z najbardziej powszechnych strategii na skalę globalną. Jedynymi z pierwszych banków centralnych, które na przełomie lat 80-tych i 90-tych zaczęły wykorzystywać tę strategię w swojej polityce były narodowe banki Nowej Zelandii, Kanady oraz Wielkiej Brytanii. Pierwotnie koncepcja ta wprowadzana była w celu wyjścia naprzeciw komplikacjom, które pojawiały się wskutek wdrażania strategii podaży pieniądza oraz kontroli kursu walutowego (Grostal W. i in. 2015)

Bank centralny danego kraju określa średniookresowy cel polityki pieniężnej w postaci dopuszczalnego rocznego wzrostu cen konsumpcyjnych, czyli tzw. bezpośredniego celu inflacyjnego (BCI), który podawany jest do publicznej wiadomości. Pełni on podobną funkcję jak cel pośredni taki jak stabilność cen (cel strategiczny), który jest osiągany poprzez "zakotwiczenie" oczekiwań inflacyjnych na poziomie celu. Podanie do publicznej wiadomości prognoz inflacji sprawia, że działania banku centralnego są przewidywalne i przejrzyste dla społeczeństwa, dzięki czemu prowadzona przez niego polityka pieniężna jest bardziej wiarygodna. Cel inflacyjny powinien być wyznaczany na okres od 1 roku do 4 lat. Bowiem w krótszym okresie niż 1 rok polityka pieniężna ma ograniczone oddziaływanie na inflację, natomiast w okresie dłuższym niż cztery lata polityka pieniężna charakteryzuje się niską wiarygodnością. Obecnie strategia bezpośredniego celu inflacyjnego powszechnie stosowana jest przez większość banków na całym świecie. Dlatego też, można stwierdzić że jedną z głównych zalet realizacji strategii BCI jest uprawnienie banków centralnych do elastycznego reagowania na procesy, jak również sytuacje, które w danym momencie mogą wystąpić w gospodarce. Ponadto koncepcja ta pozwala na minimalizacje zmienności procesu wzrostu gospodarczego, a także sprzyja przywróceniu równowagi inflacji na niskim poziomie, zbliżonym do założonego celu inflacyjnego (Grostal W. i in. 2015)

• Strategia eklektyczna

Strategia ta, znana także jako just do it charakteryzuje się jednoczesnym i równoczesnym przyjmowaniem kilku celów strategicznych polityki pieniężnej, bez konieczności wyznaczania celów pośrednich. Bank centralny dysponuje znaczną swoboda działania oraz elastycznością dostosowań. W oparciu o tą strategię prowadzi swoją polityka pieniężną Fed. Do jego celów strategicznych należy: maksymalizacja zatrudnienia, stabilizacja cen, jak również utrzymanie długoterminowych stóp procentowych. Równorzędność celów i brak jasno wskazanych ich wartości może w krótkim okresie prowadzić do konfliktów w ich osiąganiu.

Strategia polityki pieniężnej — artykuły polecane

System stałego kursu walutowego — Cel inflacyjny — Cele polityki pieniężnej — Agregaty pieniężne — Inflacja jawna — Polityka kursu walutowego — Inflacja tłumiona — Pegging — Agregat M0

Bibliografia

• Bogusz D., Górajski M., Ulrichs M. (2015), Optymalne strategie polityki pieniężnej dla Polski uwzględniające wrażliwość banku na ryzyko nieosiągnięcia założonego celu, Instytut Ekonomiczny, Narodowy Bank Polski, Warszawa
• Grostal W. i in. (2015), Ewolucja strategii celu inflacyjnego w wybranych krajach, Narodowy Bank Polski, Warszawa
• Grostal W. i in. (2016), Alternatywne strategie polityki pieniężnej, Narodowy Bank Polski, Warszawa
• Harris E. (2009), Fed Bena Bernanke, Bank Rezerwy Federalnej po Greenspanie, Studio Emka, Warszawa
• Mishkin F. (2002), Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Poliński R., Biernat J. (2013), Polityka pieniężna Polski, ALMAMER Szkoła wyższa, Warszawa
• Szpunar P. (2000), Polityka pieniężna. Cele i warunki skuteczności, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Tymoczko D. (2002), Ewolucja systemu finansowego a skuteczność instrumentów polityki pieniężnej, Bank i Kredyt, nr 3
• Włudyka T., Smaga M. (2015), Instytucje gospodarki rynkowej, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Tycjan Mróz, Natalia Jurczyńska