Polityka turystyczna

Polityka turystyczna to wszelkie działania władz państwowych mające na celu zaspokojenie potrzeb turystycznych własnego społeczeństwa, racjonalne wykorzystanie zasobów pracy i kapitału (w tym środowiska przyrodniczego i kulturowego) w sferze gospodarki turystycznej, kształtowanie optymalnych rozmiarów i struktury ruchu turystycznego oraz stwarzanie warunków do dalszego rozwoju turystyki, z uwzględnieniem jej licznych funkcji oraz związków z innymi sferami życia społecznego i gospodarczego.

Z definicji tej wynika, że polityka turystyczna jest dosyć skomplikowanym procesem sterowania rozwojem turystyki, w którym szczególne znaczenie ma koordynacja działalności wielu instytucji działających w różnych sektorach gospodarki. Dlatego też, musi ona przybrać instytucjonalne kształty w postaci systemu zarządzania turystyką. System ten można określić jako zespół powiązanych ze sobą w logiczny sposób instytucji i organizacji szczebla centralnego, regionalnego i lokalnego, w których gestii leżą sprawy turystyki, jak również sposób ich oddziaływania na sferę realną procesów gospodarki turystycznej. Podstawowe elementy takiego systemu można analizować na różnych szczeblach systemu zarządzania turystyką.

"W najogólniejszy sposób cel polityki turystycznej można zdefiniować jako dążenie w obsłudze turysty do osiągnięcia jednoczesnej maksymalizacji korzyści dla wszystkich zainteresowanych, przy minimalizacji negatywnych skutków, kosztów i wpływów towarzyszących zapewnianiu sukcesu obszaru recepcyjnego". (Kozak M. W. 2009, s. 203)

TL;DR

Polityka turystyczna to działania mające na celu zaspokojenie potrzeb turystycznych społeczeństwa, racjonalne wykorzystanie zasobów w gospodarce turystycznej i stworzenie warunków do rozwoju turystyki. Istnieje trzy szczeble zarządzania turystyką: centralny, regionalny i lokalny. Na każdym z tych szczebli działają instytucje odpowiedzialne za politykę turystyczną. Instrumenty polityki turystycznej to m.in. kształtowanie czasu wolnego, tworzenie prawa turystycznego, wpływ na zagospodarowanie turystyczne i subwencje. Ewaluacja polityki turystycznej pozwala ocenić stopień osiągnięcia celów i dostosować ją do zmieniających się warunków.

Szczeble zarządzania turystyką

Trzy szczeble zarządzania turystyką:

• szczebel centralny,
• szczebel regionalny,
• szczebel lokalny.

Na każdym z tych szczebli funkcjonuje jedna lub kilka instytucji wyposażonych w określone uprawnienia do kształtowania polityki turystycznej, zarówno w obszarze popytu jak i podaży turystycznej.

Szczebel centralny najczęściej tworzą dwa typy instytucji:

• krajowe organa administracji turystycznej (National Tourism Administration - NTA).
• krajowe organizacje turystyczne (National Tourism Organizations - NTO)

Rola władz

Centralne organy administracji rządowej do spraw turystyki odgrywają zawsze podstawową rolę w całym systemie zarządzania turystyką. W zależności od specyfiki poszczególnych krajów mogą one przybierać, albo formę odrębnego ministerstwa turystyki, albo działających w ramach innych ministerstw, wyodrębnionych jednostek organizacyjnych, które zajmują się wyłącznie sprawami turystyki. (np. departament, wydział czy referat turystyki). Pierwsze rozwiązanie (odrębne ministerstwa turystyki) jest dosyć rzadko. Dużo częściej turystyka bywa łączona w strukturach ministerialnych z innymi działami gospodarki narodowej. Zwykle ma jednak w nich znaczenie drugorzędne, nawet jeśli dotyczy to kraju, w którym przemysł turystyczny odgrywa znaczącą rolę. Np. Francja, gdzie jeszcze do niedawna za politykę turystyczną państwa realizował Minister Przemysłu, Poczty, Telegrafów i Turystyki.

W Europie najczęściej spotykanym rozwiązaniem jest umiejscowienie problematyki turystycznej w ministerstwie gospodarki lub przemysłu oraz wyodrębnienie w nim specjalnego departamentu odpowiedzialnego za politykę turystyczną. Np. Niemcy, gdzie ogólny nadzór nad rozwojem turystyki oraz polityką państwa w tym względzie sprawuje Federalny Minister Gospodarki.

W praktyce jednak, bieżącą działalność prowadzi wyodrębniona część tego ministerstwa w postaci Sekcji Polityki Turystycznej. Rozwiązania tego typu występują zarówno w krajach, które są ważnymi rynkami recepcyjnymi (np. Austria i Francja), jak i rynkami emisyjnymi (Dania, Holandia, Norwegia).

Organizacje turystyczne

Drugi rodzaj instytucji występujących na szczeblu centralnym tworzą: Narodowe Organizacje Turystyczne (National Tourism Organizations - NTO) - są to instytucje pozarządowe, które poprzez przejęcie określonych funkcji od organów centralnej administracji państwowej (zwłaszcza w zakresie promocji turystycznej) stają się częścią centralnego systemu zarządzania turystyką.

Narodowe Organizacje Turystyczne skupiają przedstawicieli wszystkich zainteresowanych stron i podmiotów rynku turystycznego - administracji rządowej, organizacji samorządowych, zarówno jeśli chodzi o samorządy gospodarcze (izby turystyczne, zrzeszenia hotelarzy) jak i samorządy terytorialne w miejscowościach recepcyjnych, a także organizacji społecznych, stowarzyszeń turystycznych itp.

Dzięki szerokiej reprezentacji przedstawicieli różnych sektorów przemysłu turystycznego, NTO są ważnym elementem systemu zarządzania turystyką oraz mają duży wpływ na rozwój turystyki w poszczególnych krajach.

Do najlepiej działających narodowych organizacji turystycznych zaliczyć można:

• hiszpańską "Turespanę"
• francuską "Maison de la France".

Instytucje funkcjonujące na szczeblu centralnym zwykle mają swoje odpowiedniki na szczeblu regionalnym i lokalnym. Mogą to być jednostki stanowiące przedłużenie instytucji centralnych (zarówno NTA i NTO), bądź też organizacje niezależne od władz centralnych, które wkomponowane są w strukturę autonomicznych organów administracji terenowej lub organów samorządowych.

Na kształt i realizację polityki turystycznej państwa istotny wpływ mają także naczelne organy władzy państwowej (np. w Polsce: Sejm, Senat, Prezydent) oraz inne instytucje uczestniczące w formułowaniu ogólnej polityki państwa (np. związki zawodowe). Nie stanowią one jednak elementów do systemu zarządzania turystyką, bowiem nie zajmują się zarządzaniem, lecz określaniem podstawowych założeń, celów oraz kierunków polityki turystycznej.

Instrumenty polityki turystycznej

Realizacja polityki turystycznej wymaga odpowiednich instrumentów, za pomocą których w zależności od zakładanych celów - państwo może jednocześnie wpływać na kształtowanie popytu oraz podaży turystycznej.

Do najważniejszych instrumentów wykorzystywanych przez państwo w polityce turystycznej należą:

• kształtowanie ilości i struktury czasu wolnego ludności oraz poziomu dochodów,
• tworzenie i egzekwowanie prawa turystycznego,
• wpływ na zagospodarowanie turystyczne,
• koncesje,
• kategoryzacja bazy noclegowej,
• subwencje,
• dotacje,
• dofinansowania,
• kredyty,
• ulgi inwestycyjne,
• szerokie możliwości jakie stwarza system podatkowy (zwolnienia, ulgi),
• kształcenie kadr,
• informacja i propaganda itd.

W odniesieniu do turystyki zagranicznej - dodatkowymi instrumentami są: formalności graniczne (przepisy paszportowe, wizowe, celne, dewizowe, sanitarne). Bardzo istotnym elementem polityki turystycznej państwa jest troska o stan środowiska oraz walorów turystycznych. Także i w tej kwestii państwo dysponuje instrumentami pozwalającymi mu decydować, które z walorów, w jakiej kolejności i w jakim zakresie mogą być udostępnione turystom. Większość państw stara się także kształtować poziom i strukturę aktywności turystycznej własnych obywateli. Praktycznym wyrazem działalności państwa w tej dziedzinie był i jest rozwój turystyki socjalnej. Przy pomocy różnego rodzaju instrumentów państwo stara się umożliwić udział w turystyce tym osobom, które z różnych względów mają do niej dostęp ograniczony.

Protekcyjna turystyka w zakresie aktywności turystycznej dotyczy przede wszystkim dzieci i młodzieży oraz osób o niższym statusie społeczno-ekonomicznym i przejawia się w różnych formach pomocy organizacyjnej i finansowej najuboższym konsumentom. Jednak najważniejszej roli państwa należy upatrywać w dziedzinie ustalania ogólnych warunków funkcjonowania rynku turystycznego oraz koordynacji działalności różnych instytucji i sektorów gospodarki uczestniczących w procesach tworzenia, dystrybucji i konsumpcji produktu turystycznego.

Ewaluacja polityki turystycznej

Termin ten używany jest do określenia działań, które służą do stałych badań procesu wdrażania polityki turystycznej, ze względu na przyjęte cele, pozwalające na jej adaptację do ciągle przekształcających się warunków jakie panują na rynku turystycznym.

Wiele korzyści jest osiąganych dzięki wprowadzaniu ewaluacji jako elementu polityki turystycznej, między innymi:

• Wspomaga ona autorów polityki turystycznej w ocenie stopnia osiągnięcia postawionych celów,
• Dostarcza argumentów przemawiających za znaczeniem turystyki dla realizacji celów nakreślonych w innych politykach i programach,
• Ma wpływ na tworzenie polityki turystycznej, a przede wszystkim na jej adaptację do ciągle zmieniających się warunków.

Podsumowując, ewaluacja pozwala ustalić, czy i jak fundusze publiczne włączone w wykonanie polityki turystycznej mogą być wykorzystane w lepszy sposób. Dzięki ewaluacji można również dowiedzieć się czy dokonano dobrego wyboru celów tej polityki i czy dopasowano odpowiednie narzędzia do ich osiągnięcia.

Gdy ewaluacja zostanie dobrze przeprowadzona, to udziela ona autorom polityki turystycznej informacji dotyczących podanych kwestii:

• "czy zachodzą przewidywane zmiany,
• co powoduje te zmiany i dlaczego,
• jakie zmiany powoduje wdrażanie polityki turystycznej". (Zawistowska Z. 2014, s. 68)

Polityka turystyczna — artykuły polecane

Polityka społeczna — Marketing terytorialny — Gospodarka planowa — Funkcje współczesnego państwa — Polityka — Rozwój regionalny — Ekonomia społeczna — Sektor publiczny — Polityka gospodarcza — Kolportaż

Bibliografia

• Alejziak W. (2003), Międzynarodowe Organizacje Turystyczne, Wydawnictwo ALBIS, Kraków
• Alejziak W. (2009), Współczesne koncepcje i wybrane modele polityki turystycznej, Współczesne koncepcje i wybrane modele polityki turystycznej, nr 50
• Gołembski G. (2002), Kompendium wiedzy o turystyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, Poznań
• Guignard A. (1989), Rola państwa w rozwoju turystyki socjalne, Warszawa
• Kozak M. (2009), Turystyka i polityka turystyczna a rozwój: między starym a nowym paradygmatem, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa
• Kruczek Z. (2003), Promocja i informacja turystyczna, Proksenia, Kraków
• Zawistowska H. (red.) (2014), Polityka turystyczna, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Ewelina Morys, Natalia Hulbój