Struktura bilansu

Bilans przedsiębiorstwa przedstawia wyrażony w pieniądzu stan i strukturę posiadanych przez przedsiębiorstwo aktywów (majątku), oraz wskazuje na źródła ich finansowania - pasywa. Bilans w odróżnieniu od rachunku zysków i strat ma charakter statyczny - odzwierciedla stan majątku na dany moment i jest sporządzany na podstawie aktualnych w dniu jego sporządzenia danych z systemu księgowego firmy. Z reguły bilans tworzony jest na koniec danego roku obrachunkowego i właśnie dla tego konkretnego dnia ustalane są wszystkie pozycje bilansowe (jest to tzw. moment bilansowy). Ważną cechą informacji zawartych w bilansie przedsiębiorstwa jest ich kompletność oraz pełne udokumentowanie.

TL;DR

Bilans przedsiębiorstwa to zestawienie aktywów i pasywów, które odzwierciedla stan majątku na dany moment. Bilans składa się z aktywów trwałych i bieżących oraz zobowiązań bieżących, długoterminowych i kapitałów własnych. Dane z bilansu są podstawą do obliczania różnych wskaźników finansowych. Bilans musi być zrównoważony, a jego sporządzenie ma określone zasady i wymogi formalne. Bilans jest sporządzany na koniec roku obrotowego i jest częścią sprawozdania finansowego. Istnieją różne rodzaje bilansów i można przeprowadzać różne rodzaje analizy bilansu.

Bilans przedsiębiorstwa - podstawowe elementy

Bilans przedsiębiorstwa podzielony jest na składniki o zbliżonej treści ekonomicznej, wycenione w tej samej walucie (zazwyczaj w walucie kraju, w którym mieści się siedziba przedsiębiorstwa). Jednak sam sposób ich wyceny i prezentacji może być odmienny dla różnych przedsiębiorstw ponieważ podmioty gospodarcze mogą stosować różne metodologie sporządzania bilansu.

Po stronie aktywów (w standardowym zapisie po lewej stronie) bilans zawiera aktywa trwałe (składniki rzeczowe, składniki finansowe, składniki niematerialne) i aktywa bieżące, zaś po stronie pasywów (ujętych po prawej stronie zapisu) zobowiązania bieżące, zobowiązania długoterminowe oraz kapitały własne. Bilans przedsiębiorstwa musi być zrównoważony, tj. sumy aktywów i pasywów muszą być sobie zawsze równe co jest podstawową cechą bilansu i nazywane jest "'równowagą bilansową.

Dane zawarte w bilansie są podstawą do obliczania różnych wskaźników, charakteryzujących stopień płynności, wspomagania, aktywności i zyskowności (rentowności) przedsiębiorstwa (M. Nasiłowski 1998, s. 156). Ich analiza jest szeroko stosowaną metodą analizy funkcjonowania przedsiębiorstwa, pomiaru jego efektywności i oceny kondycji finansowej (M. Nasiłowski 1998, s. 158).

Układ treści bilansu przedsiebiorstwa

AKTYWA	PASYWA
AKTYWA TRWAŁE wartości niematerialne i prawne, rzeczowe aktywa trwałe, należności długoterminowe, inwestycje długoterminowe, długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.	KAPITAŁ WŁASNY kapitał (fundusz) podstawowy, należna wpłaty na kapitał podstawowy, udziały (akcje) własne, kapitał (fundusz) zapasowy, kapitał (fundusze) z aktualizacji wyceny, pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe, zysk (strata) z lat ubiegłych, zysk (strata) netto, odpis z zysku netto w ciągu roku obrotowego.
AKTYWA OBROTOWE zapasy, należności krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe, krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.	ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA rezerwy na zobowiązania, zobowiązania długoterminowe, zobowiązania krótkoterminowe, rozliczenia międzyokresowe.
RAZEM AKTYWA	RAZEM PASYWA

Reguły bilansowe

1. Złota reguła bilansowa - Jeśli aktywa stałe są w pełni pokryte kapitałem własnym, to zachowana jest tzw. złota reguła bilansowa. Zgodnie z nią trwałe składniki aktywów przedsiębiorstwa powinny być sfinansowane kapitałem własnym, ponieważ ta część majątku jest długoterminowo związana z przedsiębiorstwem, a więc charakteryzuje się niskim tempem zamiany na gotówkę, toteż powinna być sfinansowana bardziej stabilnymi kapitałami, oddanymi do dyspozycji przedsiębiorstwa na długi okres.

2. Srebna reguła bilansowa - Jeśli poziom kapitałów stałych jest równy bądź wyższy niż aktywa stałe, to zachowana jest tzw. srebrna reguła bilansowa. Ważny w niej jest udział kapitałów własnych w kapitałach stałych. Im jest on wyższy, tym przedsiębiorstwo dysponuje większą swobodą i niezależnością finansową. Przyjmuje się, że przynajmniej 2/3 aktywów stałych powinno być sfinansowane kapitałem własnym. Zasada ta nie odnosi się jednak do wszystkich gałęzi przemysłu. Przy ocenie tego udziału należy również odnieść się do średniej wielkości badanej relacji w danej branży.

Zasady sporządzania bilansu

Bilans jest to dwustronne zestawienie:

• wartości zasobów majątkowych, czyli aktywów,
• źródeł finansowania aktywów, czyli pasywów.

Zasoby jednostki, podzielone są na dwie grupy: aktywa trwałe oraz aktywa obrotowe. Natomiast składnikami pasywów są: kapitał własny i zobowiązania. W bilansie szczegółowo wyróżnione są składniki tych grup.

Cechą metody bilansowej jest usystematyzowane poszukiwanie i ustalanie równowagi między mierzalnymi cechami wyznaczonych środków, takich jak zasoby danej jednostki.

Bilans sporządzany jest na określony dzień i w określonej formie, jaką jest tabela. Wzór tego dokumentu opublikowany jest w załącznikach do ustawy o rachunkowości. Znajdują się w nich informacje, jakie powinien zawierać bilans sporządzany przez: banki, zakłady ubezpieczeń oraz pozostałe jednostki.

Aby był prawidłowo sporządzony, musi spełniać pewne wymogi formalne. Konieczne jest precyzyjne oznaczenie podmiotu, dla którego bilans jest sporządzany, a także data, czyli dzień bilansowy, na który jest sporządzany bilans.

Niezbędne jest oznaczenie jednostki, w jakiej wyrażone są dane liczbowe oraz wyszczególnienie nazw i wartości grup aktywów i pasywów, aby bilans był przejrzysty i czytelny. Obligatoryjne jest używanie języka polskiego oraz wyrażanie wartości pieniężnych w walucie polskiej.

Muszą być wykazywane sumy pośrednie grup aktywów i pasywów oraz sumy ogólne aktywów i pasywóww, które zgodnie z zasadą równowagi bilansowej muszą być sobie równe.

Na końcu bilansu musi widnieć podpis osoby prowadzącej księgi rachunkowe oraz podpis kierownika jednostki wykonującej taką działalność. Musi być także data sporządzenia bilansu.

Termin sporządzania bilansu

Bilans sporządzany jest na koniec każdego roku obrotowego, którym może być zarówno rok kalendarzowy jak i kolejnych dwanaście miesięcy kalendarzowych. Co określone jest w statucie lub umowie na podstawie, której jednostka powstała.

Bilans przedstawia stan aktywów i pasywów na koniec bieżącego a także poprzedniego roku obrotowego. W wyjątkowych sytuacjach, jak likwidacja jednostki, przestawia się wartość aktywów i pasywów z dniem likwidacji.

Specyfika działającej jednostki determinuje szczegółowość pozycji widniejących w bilansie. Dozwolone jest również sporządzanie uproszczonej formy bilansu, gdy jednostka spełnia pewne warunki, co do ilości średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty, wartości aktywów oraz wartości przychodów.

Należy zaznaczyć, iż bilans jest częścią sprawozdania finansowego i stanowi główne źródło informacji o sytuacji finansowej jednostki.

Rodzaje bilansów sporządzanych w przedsiębiorstwach

Bilanse tworzone przez przedsiębiorstwa mogą różnić się zarówno okolicznościami ich sporządzenia jak i samym przeznaczeniem. I tak możemy wyróżnić bilanse publikacyjne, uproszczone, sprawozdawcze, a ze względu na okoliczności utworzenia: jednostkowe, skumulowane (tworzone przez podmiot dominujący w grupie kapitałowej), bilanse otwarcia i zamknięcia (obrazujące kolejno stan na otwarcie i zamknięcie roku rozrachunkowego), krótkookresowe (za okres krótszy niż rok rozrachunkowy, np. miesiąc) czy likwidacyjne.

Podstawowa analiza bilansu

1. Analiza pozioma - czyli badanie dynamiki sumy bilansowej oraz ważniejszych pozycji aktywów i pasywów. Badanie dynamiki sumy bilansowej oraz poszczególnych pozycji majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego pokrycia pozwala na ustalenie kierunków jego rozwoju oraz stopnia wzrostu kapitałów finansujących ten rozwój. Zróżnicowanie tempa zmian poszczególnych elementów aktywów i pasywów bilansu prowadzi do zmian ich struktury.

2. Analiza pionową - czyli badanie struktury aktywów i pasywów oraz wewnętrznej struktury wybranych pozycji bilansowych. Struktura [[bilans|bilansu] dostarcza cennych informacji na temat sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Struktura aktywów informuje o sposobie zaangażowania kapitałów przedsiębiorstwa, zaś struktura pasywów o źródłach ich pochodzenia. W badaniu struktury aktywów podstawowe znaczenie mają wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w określone środki gospodarcze.

3. Analiza pionowo-poziomą - sprowadza się do badania struktury kapitało - majątkowej. Przedmiotem badań w ramach wstępnej analizy bilansu są również pionowo-poziome powiązania między poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów.

Struktura bilansu — artykuły polecane

Analiza sytuacji ekonomicznej — Analiza bilansu w układzie pionowym — Konto bilansowe — Rachunkowość — Sprawozdanie finansowe — Konto wynikowe — Konto księgowe — Przepływy pieniężne — Zasada ciągłości

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Bień W. (2005), Czytanie bilansu przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa
• Gierusz B. (2018), Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk
• Kumor I. (2012), Dylematy pomiaru bilansowej wartości przedsiębiorstwa w świetle polityki rachunkowości, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse. Rynki finansowe. Ubezpieczenia
• Mackiewicz M. (2003), Determinanty bilansu obrotów bieżących w krajach OECD - wnioski dla gospodarki polskiej, Ekonomista, nr 2
• Nasiłowski M. (2006), System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii, Wydawnictwo Key Text, Warszawa
• Sierpińska M., Jachna T. (2015), Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa
• Turyna J. (2014), Rachunkowość finansowa, C.H. Beck, Warszawa
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591

Autor: Tomasz Jaglarz, Małgorzata Pstuś, Paulina Przeniosło

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.