Analiza kosztów jakości

Analiza kosztów jakości prowadzona przez producenta może mieć charakter analizy operatywnej lub problemowej (Rachunek... 1984, s. 28-30).

Analiza operatywna dostarcza bieżących informacji o podstawowych wielkościach kosztów jakości w ich wzajemnych powiązaniach w różnych przekrojach (rodzaje, grupy, miejsca powstawania, miejsca ujawniania, asortymenty produktów, kierunki sprzedaży, itp.), w czasie i w przestrzeni. Elektroniczny system ewidencji i przetwarzania danych pozwala na szybkie sporządzenie potrzebnych zestawień i obliczeń, które pozwalają na podejmowanie trafnych decyzji, zmierzających do usunięcia na bieżąco powstających nieprawidłowości, działających na szkodę jakości oraz wskazanie rozwiązań projakościowych. Analiza operatywna obejmuje mniejsze lub większe wybrane odcinki szeroko pojętej problematyki kosztów jakości w przedsiębiorstwie. Zakres uzyskiwanej informacji zależy od stopnia szczegółowości i rozwinięcia ewidencji kosztów jakości oraz urządzeń do przetwarzania danych, jakimi dysponuje firma.

Analiza problemowa jest analizą kompleksową kosztów jakości ponoszonych przez firmę, odbiorców czy też całe społeczeństwo. Przedsiębiorstwa ograniczają się najczęściej do analizy kosztów, które same bezpośrednio ponoszą we wszystkich sferach realizacji produktów. Celem tej analizy jest dokonanie oceny wpływu czynników technicznych, organizacyjnych i ekonomicznych - w ich wzajemnym powiązaniu - na poziom jakości produktów.

Wyniki analizy problemowej kształtowania się kosztów jakości powinny być przekazywane do wiadomości i wykorzystania przez kierownictwo firmy; szczegółowość informacji o kosztach powinna być dostosowana do zakresu potrzeb poszczególnych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa zainteresowanych problematyką jakości (J. Jędras 1990, s. 12). Szczególną analizą problemową jest analiza optymalizacyjna, której celem może być wyznaczenie optymalnego poziomu jakości (typu, wykonania i eksploatacji) dotychczas wykonywanych produktów, przygotowywanych tzw. nowych uruchomień, projektowanych produktów lub tych, które firma chciałaby produkować.

TL;DR

Analiza kosztów jakości może być operacyjna lub problemowa. Analiza operacyjna dostarcza bieżących informacji o kosztach jakości, a analiza problemowa ocenia wpływ czynników na jakość produktów. Analiza optymalizacyjna ma na celu znalezienie optymalnego poziomu jakości. Rachunek optymalizacyjny minimalizuje koszty jakości, a jakość mierzona wskaźnikiem niezawodności jest najkorzystniejsza dla producenta. Analiza kosztów i korzyści pozwala na racjonalne zarządzanie jakością.

Rachunek optymalizacyjny

Najogólniej rzecz ujmując, celem tego rachunku jest wyznaczenie poziomu jakości produktu lub projektu wyrobu, który będzie najkorzystniejszy dla przedsiębiorstwa (spełni warunki kryterium optymalizacji), tj. zapewni osiąganie maksymalnej masy zysku w długim czasie i bieżącej rentowności.

Kryterium optymalizacji poziomu jakości dla producenta będzie minimalizacja całkowitego poziomu kosztów jakości "X", jakie ponosi. Będzie to poziom jakości "Qopt" (np. 98%). Zarówno niższy poziom jakości (np. 90 %) jak i wyższy (np 99, 8 %) będzie dla producenta niekorzystny, oznaczają one bowiem wyższy poziom całkowitych kosztów jakości (17 % przychodu ze sprzedaży). Jakość, mierzona wskaźnikiem niezawodności - 98 % jest najkorzystniejsza dla producenta, a więc optymalna - Qopt.

Taki rachunek kosztów jakości, wraz z analizą optymalizacyjną, może być stosowany także w sektorze usług socjalnych, administracyjnych i edukacyjnych.

Przeprowadzając analizę kosztów danego poziomu jakości, należy wziąć pod uwagę (Koszty... 1996, s. 32-3):

• w organizacji - koszty wynikające z uchybień w marketingu i projektowaniu, w tym z zastosowania nieodpowiednich materiałów i przeróbek, napraw i wymian, ponownego przetwarzania oraz strat w produkcji, napraw gwarancyjnych i napraw w miejscu zainstalowania wyrobów lub świadczenia usług,
• u odbiorcy - koszty bezpieczeństwa, nabycia, eksploatacji, obsługiwania, napraw i koszty wynikające z czasu, w którym nie można korzystać z wyrobu oraz możliwe koszty związane z jego likwidacją, a także dodatkowe jakie ponosi usługobiorca.

W analizie korzyści z danego poziomu jakości należy wziąć pod uwagę:

• zwiększenie opłacalności produkcji i usług oraz udziału w rynku organizacji,
• zmniejszenie kosztów, poprawę zdolności użytkowania, wzrost zadowolenia i zaufania odbiorcy,

Przeprowadzenie analizy kosztów i korzyści umożliwia racjonalne sterowanie jakością i zarządzanie organizacją przez jakość, albowiem dostarcza dyrektorom niezbędnych informacji do podejmowania decyzji (T. Wawak 1995, s. 64).

Analiza kosztów jakości — artykuły polecane

Kluczowe wskaźniki efektywności — Efektywność w kryteriach Polskiej Nagrody Jakości — Techniki oceny eksperckiej — Koszty jakości — Efekty wdrażania informatycznych systemów zarządzania — Centrum kosztów i jego kontrola — Model łańcucha wartości — System SCM — Rachunek kosztów jakości

Bibliografia

• Fedak A. (kier. zespołu) (1984), Rachunek kosztów jakości. Poradnik dla przedsiębiorstw resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego, OBJWP ZETOM, Warszawa
• Jędras J., Zembrzuska Z. (1990), Koszty jakości w świetle wymagań norm międzynarodowych serii ISO 9000, OB.JWP ZETOM, Warszawa
• Wawak T. (1998), Zarządzanie przez jakość, Wydawnictwo Informacji Ekonomicznej, Kraków
• Wawak T. (red.) (1996), Koszty i korzyści wdrażania systemu jakości w przedsiębiorstwie, PKN, Warszawa

Autor: Tadeusz Wawak