Zawód

Zdaniem T. Nowackiego zawód jest to "zespół czynności społecznie użytecznych, wyodrębnionych na skutek społecznego podziału pracy, powtarzających się systematycznie, wymagających od pracownika odpowiedniej wiedzy, który jest źródłem utrzymania pracownika i jego rodziny" (T. Nowacki 1977, s. 12, cyt. za: Z. Wołk 2013, s.12)

Jest to powszechnie stosowana definicja, którą można spotkać niekiedy poszerzoną o umiejętności i określone cechy psychofizyczne. W danej definicji uwzględniono uszczegółowienie poglądu, który został wyrażony przez Maxa Webera a został przedstawiony w pracy T. Nowackiego "kompleks wyspecjalizowanych czynności będących dla jednostki sposobem zaspokajania potrzeb i stanowiący źródło zarobkowe" (T. Nowacki 1977, s. 11, cyt. za: Z. Wołk 2013, s.12)

Granica rozumienia definicji zawodu a pracy zawodowej jest bardzo płynna jednak należy zwrócić na to uwagę, że dane terminy nie są identyczne.

Zawód najczęściej używany jest w trzech znaczeniach:

• populacja osób wykonujących takie same prace, czynności zawodowe,
• niezależne od kwalifikacji ciągłe wykonywanie określonych czynności,
• system czynności wewnętrznie spójny, który określa pozycję społeczną jednostki oraz będący jej źródłem utrzymania.

Należy zwrócić uwagę na to, że z zawodem powiązane jest profesjonalne realizowanie danych zadań (dobrze opanowany zawód) w porównaniu do spontanicznych, amatorskich czynności, które nie dają gwarancji poprawnego wykonania określonych wcześniej zadań.

Z zawodu wynika także prestiż społeczny, wyższy poziom rangi danej działalności. W przypadku niektórych zawodów szacunek oraz zaufanie do osób w nich pracujących jest wzmacniane. Najbardziej szanowane w Polsce są osoby, które wykonują zawód profesora, strażaka a najmniej - stanowiska związane z władzą: zawodowi politycy oraz osoby na wszystkich szczeblach, które są związane z wypełnianiem tejże władzy.

Wraz z rozwojem technicznych i postępem naukowym rozwija się zawód a także i jego ranga. Pewne odchodzą w niepamięć takie jak kowal a pewne powstają np. informatyk czy doradca ubezpieczeniowy (wynika to z pojawiania się innych niż dotychczas form aktywności społecznych). W przypadku innych zawodów następuje czasem zmiana treści wykonywanej, zakresu odpowiedzialności bądź podejmowanych czynności.

W zawodach wyodrębniono specjalności zawodowe. Są one węższe oraz związane są z kompetencjami zawodowymi. Tworzenie specjalności polega na przygotowaniu wąskoprofilowym (opieranie kształcenia zawodowego). Ułatwia to przygotowanie się do wykonywania zadań w danej wąskiej specjalizacji, dziedzinie. Wadą jest posiadanie węższego zakresu kompetencji (Z. Wołk 2013, s.12-15).

TL;DR

Artykuł omawia definicję zawodu, różnice między zawodem a pracą zawodową oraz podział zawodów na różne kategorie. Przedstawione są zawody zorientowane na ludzi, rzeczy, dane, środowisko naturalne oraz zawody twórcze. Omówiono także różnicę między zawodem wyuczanym a wykonywanym. Wpływ postępu technologicznego i zmieniające się wymagania rynku pracy na wykonywane zawody.

Podział zawodów

Zawody zorientowane na:

• ludzi,
• rzeczy,
• dane,
• środowisko naturalne,
• działalność twórczą.

Zawody zorientowane na ludzi

W tych zawodach występuje dominacja relacji z ludźmi. Wraz z rozwojem techniki duża część pracy została przejęta przez roboty, maszyny, automaty. W wyniku tego główny pracodawca został przeniesiony do sfer nieprodukcyjnych usług, gdzie dominują prace zorientowane na ludzi. Do ich realizacji niezbędny jest kontakt z ludźmi.

Zawody zorientowane na rzeczy

Stanowią zespół zawodów wymagających skupienia na pracy z maszynami, narzędziami oraz przedmiotami materialnymi. Relacje pomiędzy ludźmi są tutaj rzadsze i nie dominujące. Była to grupa zawodów dominująca w przeszłości.

Zawody zorientowane na dane

Jest to grupa zawodów w których wykonawcy bazują na danych - programy informatyczne, zestawienia, liczby, teksty. Od osoby pracującej w tym zawodzie wymaga się specyficznych predyspozycji oraz gotowości do kontaktu z abstrakcyjnymi danymi na bazie których wykonywane są określone czynności, zadania. Wraz z rozwojem informatyzacji oraz komunikacji medialnej przybywa ofert zatrudnienia do istniejących zawodów oraz nowych rozszerzających tą grupę. Czynności wykonywane w zakresie danego zawodu mogą być przeprowadzane indywidualnie bądź pod postacią telepracy.

Zawody zorientowane na środowisko naturalne

Dawniej były to głównie prace, które wiązały się z rolnictwem oraz leśnictwem (kontakt z naturą). Wraz z biegiem czasu coraz to więcej działań w tych zawodach łączy się z dbaniem o środowisko, jego ochronę oraz umożliwianie korzystania z niej innym ludziom.

Zawody twórcze

Grupa zawodów wymagająca pomysłowości, inwencji, samodzielnego określania problemów oraz tworzenia projektów w celu ich rozwiązania. Efektem czynności twórczych wykonywanych w tym zawodzie są dzieła nowe, oryginalne - naukowe bądź artystyczne. Praca związana z tymi zawodami wymaga dużej wytrzymałości, samodyscypliny oraz niezależności (Z. Wołk 2013, s.16-17).

Zawód wyuczony a wykonywany

Krótko, zwięźle i na temat dotyczący kolejnego podziału odniósł się Z. Wołk. "Zawody wyuczone stanowią całokształt wiedzy i umiejętności nabytych w szkole lub innej instytucji kształcącej i potwierdzonych dyplomem, świadectwem lub innym dokumentem umożliwiającym wykonywanie zespołu czynności. Zawody wykonywane natomiast to stałe wykonywanie określonego zespołu czynności" (Z. Wołk 2013, s.17). Najkorzystniejszym rozwiązaniem jest wariant, w którym zawód wyuczony pokrywa się z zawodem wykonywanym. Jednak bardzo często pracownicy pracują w zawodach odmiennych od wyuczonego. Wiele czynników wpływa na taką sytuację np. słaba koordynacja potrzeb rynku kształceniem zawodowym, problem ze znalezieniem zatrudnienia w wyuczonym zawodzie. Wpływa to negatywnie na samopoczucie osoby pracującej oraz efekty jej pracy (jakość). Zjawisko to jest jednak nieuniknione i będzie coraz bardziej się powiększało, gdyż rynek pracy jest bardzo zmienny tak samo jak zmienne są i wymagające oczekiwania pracodawców wobec pracowników (Z. Wołk 2013, s.17).

Zawód — artykuły polecane

Szkolenia wewnętrzne — System oceniania — Umiejętności interpersonalne — Przemieszczenia pracowników — Praktyka zawodowa — Kompetencje miękkie — Humanizacja pracy — Adaptacja pracowników — Wolontariat

Bibliografia

• Furmanek W. (2012), Edukacja zawodowa a rynek pracy: myśli niedokończone, Edukacja Ustawiczna Dorosłych, 1(76)
• Iwanicka A. (2011), Nowe zawody (w sieci) przyszłością dla pedagogów, Neodidagmata 31/32, Adam Mickiewicz University Press
• Kasparek K., Magierowski M. (2014), Kogo kształcą polskie szkoły, Edukacja a rynek pracy - tom III, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania Dz. U. 2014 poz. 1145
• Strona internetowa: Wyszukiwarka opisów zawodów, Wortal publicznych służb zatrudnienia
• Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej Dz.U. 2011 nr 174 poz. 1039
• Wołk Z. (2013), Zawodoznawstwo. Wiedza o współczesnej pracy, Difin, Warszawa

Autor: Patryk Góral

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.