Postępowanie sądowoadministracyjne i administracyjne
Postępowanie administracyjne - regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy administracji publicznej i inne podmioty postępowania w celu rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej w formie decyzji administracyjnej, jak i ciąg czynności podjętych w celu weryfikacji decyzji administracyjnych.
Wyróżniamy dwa rodzaje postępowania administracyjnego:
- ogólne (regulowane przepisami kodeksu postępowania administracyjnego w działach I, II, IV i IX; większość spraw rozstrzygana jest w drodze decyzji administracyjnych, np: sprawy budowlane, geodezyjne, wodne),
- szczególne (regulowane jest w znacznej części przez przepisy kodeksowe lub pozakodeksowe (np. sprawy podatkowe, celne, udzielania patentów), (Kmiecik R. Z. 2014, s. 37)
Wyróżniamy dwa tryby postępowania administracyjnego:
- postępowanie główne (toczy się przed organem I i II instancji)
- nadzwyczajne (weryfikujące poprawność decyzji wydanej w trakcie postępowania głównego)
W postępowaniu głównym oraz w postępowaniach nadzwyczajnych wyróżniamy trzy stadia:
- Stadium wstępne (obejmuje czynności wszczęcia postępowania oraz czynności procesowe mające na celu zbadanie dopuszczalności wszczęcia postępowania),
- Stadium postępowania wyjaśniającego (obejmuje ciąg czynności procesowych, których celem jest ustalenie stanu faktycznego sprawy, dającego podstawę do zastosowania normy prawa materialnego),
- Stadium podjęcia decyzji (rozstrzygającej sprawę indywidualną konkretnej osoby, czyli sprawę będącą przedmiotem postępowania).
Zasady ogólne postępowania administracyjnego - są to pewne przewodnie normy tego postępowania, uznane za takie przez ustawodawcę i wyodrębnione w rozdziale 2, w art. 6-16 działu I Kodeksu postępowania administracyjnego. "Wśród zasad ogólnych wyróżnia się zasady przesądzające o modelu danego postępowania (np. oficjalność - dyspozycyjność, orzekanie na podstawie prawdy obiektywnej - orzekanie na podstawie prawdy formalnej, swobodna ocena dowodów - legalna ocena dowodów, pisemność - ustność, dwuinstancyjność - jednoinstancyjność) oraz zasady będące wytycznymi działania dla organów, przed którymi toczy się dane postępowanie.
Funkcje zasad ogólnych przejawiają się w czterech płaszczyznach:
- gwarancji procesowych,
- stosowania prawa,
- wykładni prawa,
- tworzenia norm prawnych". (Kmiecik R. Z. 2014, s. 46-48)
Postępowanie sądowoadministracyjne
Postępowanie sądowoadministracyjne - regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych sądu administracyjnego i innych podmiotów tego postępowania, podjętych w celu rozstrzygnięcia sporu o zgodność z prawem działania bądź zaniechania działania przez organ wykonujący administrację publiczną.
Wyróżniamy trzy rodzaje postępowania sądowoadministracyjnego:
- ogólne (rozpoznaje skargi na działanie lub bezczynność organów; skargi na decyzje, postanowienia, na inne akty prawa miejscowego),
- odrębne (rozpoznaje się spory o właściwość między jednostkami samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, a także spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej),
- pomocnicze (w sprawie nałożenia grzywny, postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt i postępowanie w sprawie wyjaśnienia przepisów prawnych, których stosowanie powoduje rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych.
Zasady ogólne postępowania sądowoadministracyjnego:
- Zasada dostępu do sądu,
- Zasada dwuinstancyjności,
- Zasada legalności,
- Zasada pisemności,
- Zasada równości stron,
- Zasada udzielania pomocy stronom,
- Zasada jawności,
- Zasada ekonomii procesowej,
- Zasada oficjalności i dyspozycyjności (Kmiecik Z. R. 2014, s. 314-320)
Zasady postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego
- Zasada legalności (praworządności),
- Zasada prawdy obiektywnej,
- Zasada uwzględniania z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli,
- Zasada swobodnej oceny dowodów,
- Zasada budowania zaufania uczestników postępowania do władzy publicznej,
- Zasada udzielania informacji prawnej i faktycznej,
- Zasada czynnego udziału w postępowaniu administracyjnym,
- Zasada przekonywania,
- Zasada szybkości i prostoty postępowania,
- Zasada ugodowego załatwiania spraw,
- Zasada formy utrwalania czynności postępowania,
- Zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego,
- Zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnych,
- Zasada trwałości decyzji administracyjnej ostatecznej.
- W tym postępowaniu biorą udział zawsze dwie strony: skarżący i organ administracji.
- Może być ono wszczęte jedynie na podstawie złożonej skargi przez skarżącego.
- Osoby uprawnione do wniesienia skargi to: strona postępowania administracyjnego, Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) i prokurator.
- Skargę należy złożyć na piśmie za pośrednictwem organu administracji, którego działanie lub zaniechanie jest jej przedmiotem, w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji. Termin wynosi 6 miesięcy, gdy skargę wnosi prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich.
- Postępowanie to jest dwuinstancyjne, w pierwszej instancji orzekają Wojewódzkie Sądy Administracyjne (WSA), natomiast w drugiej Naczelny Sąd Administracyjny (NSA).
Pomoc prawna i dostęp do niej
Potrzeby i wyzwania związane z dostępem do pomocy prawnej
Dostęp do pomocy prawnej jest istotny w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym, zwłaszcza dla stron, które nie posiadają odpowiedniej wiedzy prawniczej. Istnieją pewne potrzeby i wyzwania związane z dostępem do pomocy prawnej:
- Koszty: Skorzystanie z pomocy prawnej może być kosztowne, zwłaszcza dla osób o niskich dochodach. Właściwe rozwiązania powinny być dostępne dla wszystkich, niezależnie od ich sytuacji finansowej.
- Brak dostępności: W niektórych regionach, zwłaszcza na obszarach wiejskich, może być trudno znaleźć prawnika specjalizującego się w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym. To utrudnia dostęp do pomocy prawnej dla niektórych stron.
Rozwiązania dla zapewnienia dostępu do pomocy prawnej
Aby zapewnić dostęp do pomocy prawnej w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym, istnieje kilka możliwych rozwiązań:
- Bezpłatna pomoc prawna: Rząd może zapewnić bezpłatną pomoc prawną dla osób o niskich dochodach, które nie mogą sobie pozwolić na wynajęcie prawnika. Może to obejmować finansowanie organizacji świadczących usługi pomocy prawnej lub utworzenie specjalnych jednostek prawnych w administracji publicznej.
- Teleporady prawne: Wykorzystanie technologii, takich jak telekonferencje, może umożliwić stronom zdalny dostęp do porad prawnych. To rozwiązanie może być szczególnie przydatne dla osób mieszkających w odległych regionach.
Ochrona praw i interesów obywateli
Wyzwania związane z ochroną praw i interesów obywateli
Ochrona praw i interesów obywateli w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym może napotykać różne wyzwania:
- Nierówność stron: Strony postępowania mogą być nierówno reprezentowane, zwłaszcza jeśli jedna ze stron jest administracją publiczną. To może wpływać na równość dostępu do sądu i sprawiedliwość.
- Brak zrozumienia procedur: Strony, zwłaszcza obywatele, mogą nie zrozumieć procedur postępowania i nie wiedzieć, jak bronić swoich praw. To utrudnia skuteczną ochronę ich praw i interesów.
Możliwości wzmocnienia ochrony praw i interesów obywateli
W celu wzmocnienia ochrony praw i interesów obywateli w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym, można podjąć następujące działania:
- Informacja: Rząd i administracja publiczna powinny dostarczać obywatelom jasne i zrozumiałe informacje na temat ich praw i obowiązków w postępowaniu. Może to obejmować publikację broszur informacyjnych, organizację spotkań informacyjnych lub udostępnianie informacji online.
- Reprezentacja: Obywatele powinni mieć możliwość skorzystania z pomocy prawnej lub reprezentacji prawnej w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym. To może zwiększyć ich szanse na skuteczną obronę swoich praw i interesów.
Wpływ technologii na postępowanie
Korzyści i wyzwania związane z wykorzystaniem technologii
Wykorzystanie technologii w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym może przynieść wiele korzyści, ale również stwarzać pewne wyzwania:
- Szybkość i efektywność: Technologia może usprawnić procesy postępowania, co prowadzi do większej szybkości i efektywności. Może to obejmować elektroniczne składanie dokumentów, elektroniczną wymianę informacji między stronami oraz zdalne rozprawy.
- Bezpieczeństwo danych: Technologia wymaga odpowiednich środków bezpieczeństwa, aby chronić poufność i integralność danych w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym. Nieprawidłowe zarządzanie danymi może prowadzić do naruszenia prywatności stron.
Możliwości wykorzystania technologii
Aby wykorzystać technologię w celu usprawnienia postępowań administracyjnych i sądowoadministracyjnych, można podjąć następujące działania:
- Elektroniczne składanie dokumentów: Strony powinny mieć możliwość elektronicznego składania dokumentów, co przyspiesza procesy administracyjne i eliminuje konieczność fizycznego dostarczania dokumentów.
- Elektroniczna komunikacja: Technologia umożliwia stronami elektroniczną komunikację ze sobą oraz z sądami i administracją publiczną. To może przyspieszyć wymianę informacji i ułatwić komunikację między stronami.
| Postępowanie sądowoadministracyjne i administracyjne — artykuły polecane |
| Postępowanie administracyjne — Postępowanie karne — Sąd administracyjny — Postępowanie sądowe — Rzecznik Praw Obywatelskich — Wymiar sprawiedliwości — Funkcjonariusz publiczny — Interes prawny — Decyzja administracyjna |
Bibliografia
- Adamiak B. (2016), Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Wolters Kluwer, Warszawa
- Dolecki H. (2013), Postępowanie cywilne. Zarys wykładu, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa
- Federczyk W. (2013), Postępowanie administracyjne, C.H. Beck, Warszawa
- Gnela B. (red.) (2005), Podstawy prawa dla ekonomistów, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Kraków
- Grzegorczyk T. (2001), Polskie postępowanie karne, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa
- Kmiecik R. (2014), Postępowanie administracyjne, postępowanie egzekucyjne w administracji i postępowanie sądowoadministracyjne, Wolters Kluwer, Warszawa
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
- Ochendowski E. (2004), Prawo administracyjne, Wydawnictwo Dom organizatora, Toruń
- Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego Dz.U. 1960 Nr 30 poz. 168
- Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego. Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego. Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555
Autor: Aleksandra Stachura, Małgorzata Zawartka, Natalia Hulbój
 |
Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu. |
